Πολεμικές αποζημιώσεις και γερμανικός ηγεμονισμός

Στην περίπτωση της υποκριτικής στάσης που τηρεί η Γερμανία σε σχέση με την άρνηση καταβολής οφειλομένων πολεμικών αποζημιώσεων προς την Ελλάδας, ταιριάζει η λαϊκή φράση «από τότε που βρέθηκε η συγγνώμη, χάθηκε το φιλότιμο»… αλλά από την άλλη, ποιος έχασε το φιλότιμο για να τον ανακαλύψει η γερμανική πολιτική ηγεσία;

Παρά την προσπάθεια εξωτερικών και εγχωρίων παράκεντρων εξουσίας να μειώσουν την σημασία της 28ης Οκτωβρίου, είναι σημαντικό να γνωρίζει ο λαός μας ότι η Ελλάς ήταν η χώρα εκείνη που πέτυχε την πρώτη νίκη απέναντι στις δυνάμεις του Άξονα το 1940, απωθώντας τον στρατό του Μουσολίνι και απελευθερώνοντας την Βόρεια Ήπειρο, υποχρεώνοντας έτσι την Γερμανία να μεταφέρει πολύτιμες δυνάμεις και πολεμικό υλικό στην Ελλάδα αντί να τις διαθέσει αλλού (π.χ., στην Ρωσία). Όσο σημαντική ήταν η ηρωική στάση της Ελλάδος στα πεδία των μαχών, άλλο τόσο ήταν και στην διεθνή σκηνή, διότι το παράδειγμά της ενέπνευσε ολόκληρη την υφήλιο και χάρισε στους Συμμάχους την πεποίθηση ότι ο Άξονος μπορούσε να ηττηθεί.

Ανυπολόγιστες οι θυσίες της Ελλάδας

Ωστόσο, η Ελλάς πλήρωσε σκληρό τίμημα για την θαρραλέα αντίσταση που πρόβαλε. Οι θηριωδίες που συντελέστηκαν από τους Ναζί και τους συμμάχους των κατά την γερμανική κατοχή που ακολούθησε υπήρξαν πραγματικά απάνθρωπες, ενώ οι υποδομές της χώρας καταστράφηκαν ολοσχερώς και ο πλούτος της λεηλατήθηκε. Κοντολογίς, από το 1941 έως το 1944 η Ελλάς υπέστη μια σύγχρονη βαρβαρική επιδρομή με όλη την σημασία της φράσης.

Μολονότι η Αθήνα έχει θέσει το ζήτημα της καταβολής πολεμικών αποζημιώσεων κάπως πιο άμεσα τα τελευταία χρόνια, δυστυχώς δεν βρίσκει την παραμικρή ανταπόκριση από το Βερολίνο. Οι αποζημιώσεις αυτές αφορούν σε δύο διαφορετικές πτυχές. Συγκεκριμένα, οι Γερμανοί κατακτητές υποχρέωσαν την κατοχική ελληνική κυβέρνηση να ζητήσει δάνειο, τα χρήματα του οποίου χρησιμοποιήθηκαν αποκλειστικά για την συντήρηση του κατοχικού στρατού! Χωρίς να υπολογίζονται οι τόκοι και τα πρόστιμα, το αρχικό ποσό του δανείου ανήλθε σε 568 μάρκα το 1942 ή περίπου 6 δισ. ευρώ με την σημερινή τους αξία. Ξεχωριστή αξίωση αφορά στην καταβολή αποζημιώσεων για τα θύματα και τις υλικές ζημιές που προέκυψαν από την δράση του γερμανικών κατοχικών δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων και των μαζικών σφαγών αόπλων Ελλήνων πολιτών ως τιμωρία για την συνεχιζόμενη αντίσταση.

Υπολογίζεται ότι πάνω από 300.000 συμπολίτες μας πέθαναν μέσα στην Κατοχή από την ασιτία και τις κακουχίες. Επιπροσθέτως, 56.225 Έλληνες σφαγιάστηκαν από τις κατοχικές δυνάμεις, ενώ 100 και πλέον χωριά κάηκαν ολοσχερώς. Οι Έλληνες αιχμάλωτοι ανήλθαν σε περίπου 105.000, οι περισσότεροι εκ των οποίων πέθαναν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, μεταξύ των οποίων η συντριπτική πλειονότητα της ελληνοεβραϊκής κοινότητας.

Ένα 10% του συνολικού πληθυσμού έμεινε ανάπηρος, ενώ το 75% των παιδιών υπέφεραν από νοσήματα που εξακολούθησαν να τα ταλαιπωρούν πολλά χρόνια αργότερα. Υπολογίζεται ότι μία στις δύο οικογένειες ανά την επικράτεια έχασε κάποιο συγγενικό πρόσωπο εξαιτίας της δράσης των κατοχικών δυνάμεων. Συνολικά, η ανθρώπινες απώλειες που υπέστη η Ελλάς κατά την Κατοχή υπολογίζονται στο 1.106.000 ή 13,5% του πληθυσμού. Πρόκειται για το συγκριτικά μεγαλύτερο ποσοστό σε ολόκληρη την Ευρώπη σε αναλογία με τον πληθυσμό.

Όσον αφορά στις υλικές ζημιές, 1.770 χωριά υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές, ενώ 400.000 σπίτια πυρπολήθηκαν από τους Ναζί. Οι Γερμανοί κατέστρεψαν το 70% των λιμένων της χώρας, μαζί με το μεγαλύτερο μέρος του οδικού δικτύου, των σιδηρογραμμών, γεφυρών και σηράγγων. Το 75% του εμπορικού στόλου βυθίστηκε, ενώ οι Γερμανοί άρπαξαν το 81% των μεταφορικών μέσων και το 51% των δημοσίων και ιδιωτικών επιχειρήσεων. Πάνω από 8.500 αρχαία κειμήλια εκλάπησαν από μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους και μεταφέρθηκαν στην Γερμανία.

Οι δικαιούμενες αποζημιώσεις

Με την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ήδη από το 1946 η Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων υπολόγισε το ποσό των αποζημιώσεων που δικαιούτο η Ελλάς σε 7,5 δις. δολάρια ή 113 δισ. με την σημερινή τους αξία. Σύμφωνα με το γερμανικό περιοδικό “Spiegel”, το ποσό των αποζημιώσεων σήμερα υπολογίζεται στα 162 δισ. ευρώ (108 δισ. για την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων υποδομών και 54 δισ. για το κατοχικό δάνειο). Τον Απρίλιο του 2015, η αρμόδια διακομματική επιτροπή της ελληνικής Βουλής όρισε το ποσό των αποζημιώσεων που οφείλει η Γερμανία στα 278,7 δισ. ευρώ, με τον αριθμό αυτό να ξεπερνά κατά πολύ τα 300 δισ. σήμερα λόγω πληθωρισμού.

Η Γερμανία προσπαθεί συστηματικά να αποφύγει την υποχρέωση αυτή, διατείνοντας ότι τακτοποιήθηκε οριστικά με την Συμφωνία του Λονδίνου το 1954, η οποία, όμως, απλώς πάγωσε την υποχρέωση καταβολής αποζημιώσεων μέχρι να υπογραφεί και τυπικά συνθήκη ειρήνης με την ενιαία Γερμανία και να επανέλθει η οικονομία της. Αυτό συνέβη το 1990 με την Συνθήκη 2+4, η οποία άνοιξε και νομικά τον δρόμο στην Ελλάδα για να διεκδικήσει τις οφειλόμενες από την Γερμανία πολεμικές αποζημιώσεις.

Όσο η Γερμανία συνεχίζει να αρνείται την εμπράγματη ανάληψη των ευθυνών της, θα παραμένει ανοικτό ένα τραγικό κεφάλαιο του ναζιστικού παρελθόντος της. Δυστυχώς, οι ηγεμονικές τάσεις και βλέψεις της είναι εμφανείς ακόμη και σήμερα, τόσο διαμέσου των δυσβάστακτων όρων που επέβαλε στην Ελλάδα κατά την οικονομική κρίση της περασμένης δεκαετίας, όσο και στον τρόπο που διαχειρίζεται την μεταναστευτική κρίση σήμερα (π.χ. μονομερής αναστολή της Συνθήκης Σένγκεν). Η Ελλάς έχει υποστεί τεράστιες ζημιές και αδικίες από την γερμανική ηγεμονική πολιτική, ιδιαιτέρως κατά τον Β΄ ΠΠ, αλλά και εσχάτως.

Ακόμη και η «συγγνώμη» που ψέλλισε ο κ. Σταϊνμάιερ και οι προκάτοχοι του μοιάζει ανειλικρινή η τουλάχιστον τοποθετημένη σε λάθος βάσεις, αφού προφανώς προσφέρεται με την δυτική αντίληψη του όρου (pardon < pardoner < κάτι που χαρίζεται σε κάποιον), πράγμα που προϋποθέτει ανισότητα σχέσης βασισμένη στην επικράτηση του ισχυροτέρου. Αντιθέτως, η ελληνική λέξη «συγγνώμη», η οποία προέρχεται από την λέξη «συγγιγνώσκω», προϋποθέτει την προσπάθεια του αιτούντος να δείξει ενσυναίσθηση και να δει τα πράγματα από την σκοπιά του αδικημένου, να συνδιαμορφωθεί μια κοινή αντίληψη ή έστω κατανόηση περί των πραγμάτων. Παραδομένη πάντα στις ηγεμονικές της βλέψεις, η Γερμανία (όπως άλλωστε κάθε ηγεμονική δύναμη κατά το μάλλον ή το ήττον) δεν έδειξε ποτέ να έχει την διάθεση να δει τα πράγματα από οποιαδήποτε άλλη άποψη πέραν της δικής της.

Σταθερή αντίθεση στον ηγεμονισμό

Το πιθανότερο είναι ότι ο κυνισμός που συνοδεύει κάθε χώρα με ηγεμονικές βλέψεις δεν θα επιτρέψει την Γερμανία να αλλάξει ποτέ. Ωστόσο, οι διεθνείς εξελίξεις διαμορφώνονται από πολλούς παράγοντες και υπάρχουν περιπτώσεις όπου ακόμη και οι πιο ισχυρές χώρες υποχρεούνται εκ των πραγμάτων να κάνουν παραχωρήσεις, φοβούμενες δυσμενέστερα επακόλουθα.

Για τον λόγο αυτόν, η Ελλάς θα πρέπει να παραμείνει σταθερή στις αξιώσεις της, αποκαλύπτοντας τουλάχιστον την υποκρισία που δείχνει η Γερμανία και τον άσχημο τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται στους υποτιθέμενους εταίρους της. Σε κάθε περίπτωση, το «κύρος» μιας χώρας αποτελεί έναν παράγοντα που έχει σοβαρό αντίκτυπο στο γεωπολιτικό της αποτύπωμα. Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση έρχεται αντιμέτωπη με σωρεία προκλήσεων που μπορεί να απειλήσουν ακόμη και την υπόστασή της, ένα ηγετικό κράτος-μέλος όπως η Γερμανία θα πρέπει αργά ή γρήγορα είτε να αλλάξει, είτε να ρισκάρει να δει την ΕΕ να αποσυντίθεται. Ο άδικος τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει την Ελλάδα είναι δηλωτικός ενός βαθύτερου προβλήματος που σχετίζεται με την παραδοσιακή γερμανική ηγεμονική νοοτροπία.