Πόλεμος χαρακωμάτων στην Ευρώπη – “Βόρειοι και Νότιοι” στην κρίσιμη Σύνοδο

Με βαθιές και αγεφύρωτες, για την ώρα, διαφωνίες προσέρχονται οι ευρωπαίοι ηγέτες στην Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης, η οποία, αν και όπως όλα δείχνουν δεν αναμένεται να καταλήξει σε τελικές αποφάσεις, θα καθορίσει τις εξελίξεις για το άμεσο και απώτερο μέλλον της Ευρώπης. Η μεγάλη αντιπαράθεση αφορά τον τρόπο χρηματοδότησης της βοήθειας για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας, καθώς και των πολιτικών για την ανάκαμψη των ευρωπαϊκών οικονομιών.

Οι πλούσιες χώρες του Βορρά, οι οποίες μέσω των μηχανισμών του κοινού νομίσματος έγιναν ακόμη πλουσιότερες κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, έχουν απορρίψει το αίτημα των χωρών του φτωχού Νότου για την έκδοση κοινών ομολογιών, των γνωστών “κορωνο-ομολόγων”. Πρόκειται για ένα αίτημα, το οποίο, μέσω της μεταφοράς πιστοληπτικής ικανότητας και όχι χρημάτων από τον Βορρά στον Νότο, θα δώσει στις φτωχές χώρες τη δυνατότητα πρόσβασης σε φθηνότερο δανεισμό, μειώνοντας  παραλλήλως τις εσωτερικές ανισότητες και ενισχύοντας την περιβόητη “ευρωπαϊκή συνοχή”.

Ωστόσο, οι δημοσιονομικά συντηρητικές βόρειες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Σουηδία και η Ολλανδία αντιδρούν σθεναρά σε κάθε συζήτηση για “αμοιβαιοποίηση” του νέου χρέους, την οποία υποστηρίζουν οι “Νότιοι” με πρώτους τους  Ιταλούς και τους Ισπανούς. Το αίτημα για έκδοση κοινού χρέους υποστηρίζουν συνολικά εννέα χώρες, αναμεσά τους η Ελλάδα και η Γαλλία. Το Παρίσι, ωστόσο, διακρίνεται τα τελευταία χρόνια για το ιδιαίτερο  … ταλέντο του, να παρουσιάζει την τελευταία στιγμή “συμβιβαστικές λύσεις” με τη Γερμανία, κάτι που έκανε και στο πρόσφατο Eurogroup.

Θέατρο του Παραλόγου 

Με σχετικά διαμορφωμένα τα δύο μπλοκ και εκφρασμένες τις χαοτικές διαφωνίες τους, η Κομισιόν πρότεινε έναν συμβιβασμό που προβλέπει ότι η ίδια θα διοχετεύσει στις ευρωπαϊκές οικονομίες ποσό έως 1,5 τρισεκατομμύρια ευρώ, με κεφάλαια που θα αντλήσει από τις αγορές βάζοντας ενέχυρο τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Και η πρόταση αυτή σκοντάφτει όμως στην απροθυμία πολλών χωρών μελών, όχι μόνον της Ευρωζώνης, η οποία έχει να σκεφθεί και ενδεχόμενες επιπτώσεις στο κοινό νόμισμα, αλλά της διευρυμένης ΕΕ.

Οι πλούσιες χώρες του Βορρά εκφράζουν φόβους ότι με την κοινή έκθεση σε χρέος θα “μολυνθεί” μελλοντικά η καλή πιστοληπτική ικανότητά τους. Στην ουσία, ωστόσο, το Βερολίνο και οι δορυφόροι του δεν θέλουν να … θυσιάσουν μέρος της διαφορετικής ταχύτητας των οικονομιών τους. Έτσι σπρώχνουν τις φτωχές χώρες, όπως έκαναν και στην κρίση χρέους του 2010, σε δάνεια και μνημόνια, τα οποία το μόνο σίγουρο είναι ότι θα μεγαλώσουν ακόμη περισσότερο τις εσωτερικές αντιθέσεις της ευρωζώνης.

Προτάσσουν μάλιστα και το επιχείρημα, ότι οι “άτακτες” χώρες του Νότου θέλουν να χρησιμοποιήσουν την πανδημία και τις οικονομικές επιπτώσεις τους για να φορτώσουν στις πλάτες του “συνετού” Βορρά τα παλιά χρέη τους. Κάτι που βεβαίως δεν ισχύει, αφού από την αρχή ήταν ξεκάθαρο, ότι η όποια “αμοιβαιοποίηση” θα αφορά το νέο, αναγκαστικό λόγω των καταστροφικών συνεπειών της Covid-19, χρέος.

Και στο βάθος Μέρκελ 

Με δεδομένες τις θέσεις των δύο μπλοκ, είναι σχεδόν αδύνατο οι ευρωπαίοι ηγέτες να καταλήξουν σε ουσιαστικές αποφάσεις στη Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης, η οποία θα γίνει με τηλεδιάσκεψη. Το μόνο στο οποίο αναμένεται να συμφωνήσουν, και αυτό υπό την αίρεση της στάσης που θα κρατήσει ο Κόντε, είναι μια προσωρινή συμφωνία για την αξιοποίηση του κοινού προϋπολογισμό της περιόδου 2021-27 με στόχο την τόνωση της ανάπτυξης. Οι ευρωπαίοι ηγέτες αναμένεται επίσης να εγκρίνουν τα μέτρα άμεσης βοήθειας ύψους 500 δισεκατομμυρίων ευρώ που αποφάσισε το Eurogroup, αν και η Ρώμη επιμένει ότι δεν θα κάνει χρήση της δυνατότητας για προσφυγή στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας.

Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εκφράζουν πάντως την ελπίδα ότι μπορεί να σημειωθεί πρόοδος στις Συνόδους του Ιουνίου και του Ιουλίου. Η δεύτερη, ωστόσο, θα είναι υπό γερμανική προεδρία και είναι εύκολο να υποθέσει κανείς και την κατεύθυνση που θα έχει η ατζέντα της. Πολύ περισσότερο, όταν παραμένει ανοιχτό το θέμα του Ταμείου Ανάκαμψης και τα φλέγοντα ζητήματα που το συνοδεύουν: αν δηλαδή θα παρέχει επιδοτήσεις ή δάνεια, αν θα μπορεί να εκδώσει χρέος και ποιες θα είναι οι υποχρεώσεις των χωρών-μελών.

Το σύνθημα το έριξε ήδη, άλλωστε, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας, τονίζοντας λίγες ώρες πριν την κρίσιμη Σύνοδο, ότι «στην  κρίση είναι ιδιαίτερα σημαντική η ηγεσία» για να προσθέσει στη συνέχεια ότι «και φυσικά η δική μας (η γερμανική) προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου καθίσταται τώρα ακόμη πιο σημαντική».