Πως “πνίγηκαν” οι κυρώσεις στην Τουρκία – Η “μπάλα” στη Σύνοδο Κορυφής

Την απόφαση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ για κυρώσεις στην Τουρκία ανέμεναν Αθήνα και Λευκωσία, αυτό, ωστόσο, πηγαίνει πλέον στη Σύνοδο Κορυφής και αν. Την ίδια ώρα, στο ΝΑΤΟ, Ελλάδα και Τουρκία φαίνεται ότι είναι πολύ κοντά σε μια τελική συμφωνία για τη δημιουργία μιας 24ωρης ανοιχτής γραμμής, σε ανώτατο στρατιωτικό επίπεδο. Μιας ανοιχτής γραμμής που θα λειτουργεί ως αποτρεπτικός μηχανισμός για την αποφυγή ενός πιθανού “ατυχήματος”.

Οι υπουργοί Εξωτερικών συνεδρίαζαν μέχρι αργά το απόγευμα και, σύμφωνα με πηγές από τις Βρυξέλλες, συμφώνησαν να επιβάλουν κυρώσεις σε όσους παραβιάζουν το εμπάργκο όπλων στη Λιβύη. Όπως ανέφεραν οι ίδιες πηγές τα μέτρα αυτά στοχεύουν τρεις τουρκικές εταιρείες, την Ιορδανία και το Καζακστάν, καθώς και δύο άτομα από τη Λιβύη, τα οποία συμμετείχαν στην παραβίαση του εμπάργκο παρέχοντας πλοία, αεροπλάνα και άλλου είδους εξοπλισμό.

Οι εξελίξεις στη Λιβύη ήταν, άλλωστε, από τα βασικά θέματα του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων, όπως και η κατάσταση στη Λευκορωσία, την Ανατολική Μεσόγειο και τη Βενεζουέλα. Προσερχόμενος μάλιστα στο Συμβούλιο, ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ, Σοζέπ Μπορέλ, έκανε ειδική αναφορά στη Λευκορωσία, σημειώνοντας ότι «η κατάσταση εκεί συνεχίζει να χειροτερεύει με τη συνεχιζόμενη καταστολή εναντίον ειρηνικών διαδηλωτών».

Κυρώσεις, όπως το δει κανείς…  

«Η Λευκορωσία είναι πολύ ψηλά στην ατζέντα, η Λιβύη επίσης, αλλά και η σχέση μας με την Αφρικανική Ένωση και την Αφρική γενικότερα» είπε χαρακτηριστικά. Είχε προσκαλέσει εξάλλου, στο πρόγευμα εργασίας των υπουργών της ΕΕ, την φερόμενη ως ηγέτιδα της αντιπολίτευσης στη Λευκορωσία, Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια. Λίγες ώρες αργότερα, η ίδια, μιλώντας σε δημοσιογράφους, ανέφερε ότι ζήτησε από τους Ευρωπαίους υπουργούς την επιβολή κυρώσεων στο Μινσκ.

Αθήνα και Λευκωσία πήγαν βέβαια στο Συμβούλιο με μια διαφορετική προσέγγιση στο θέμα των κυρώσεων. Ο Νίκος Δένδιας πήγε στις Βρυξέλλες με την επιδίωξη της οριστικοποίησης των κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας για τις προκλήσεις της προς την Ελλάδα. Όχι όμως και της επιβολής τους τώρα. Η θέση της Αθήνας είναι οι κυρώσεις να αποφασιστούν και να υπάρχουν έτοιμες για άμεση επιβολή, εάν η Άγκυρα επιστρέψει στις παραβατικές ενέργειες.

Η απόσυρση άλλωστε του “Ορούτς Ρέις” και των τουρκικών πολεμικών που το συνόδευαν, αν και δεν είναι από μόνη της αρκετή για να θεωρήσει η Αθήνα ότι έχει επέλθει η αποκλιμάκωση, χαρακτηρίστηκε θετικό βήμα. Παραλλήλως, άνοιξε λίγο παραπάνω το “παράθυρο” στη διπλωματία μαζί και τη συζήτηση για την έναρξη διερευνητικών συνομιλιών.

Από την άλλη, η προοπτική της έναρξης διαλόγου λειτουργεί αποτρεπτικά στην επιβολή κυρώσεων. Το ανέφερε και ο Γερμανός πρέσβης, την περασμένη εβδομάδα, αναλύοντας στα μέλη της ειδικής κοινοβουλευτικής επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, την στάση του Βερολίνου. «Είναι σαφές ότι η Γερμανία έχει αναλάβει έναν περιοριστικό ρόλο. Δεν μπορούμε δηλαδή, με τη μέγιστη δυνατή σκληρότητα να απευθυνθούμε έναντι της Τουρκίας, γιατί αν το πράξουμε αυτό θα καταστρέψουμε τις δυνατότητές μας να διαμεσολαβήσουμε» είπε ο Ερνστ Ράιχελ.

Η Λευκωσία, ωστόσο, είναι εκ των πραγμάτων υποχρεωμένη να επιμείνει στην σκληρή γραμμή, καθώς υφίσταται τετελεσμένη παραβίαση των κυριαρχικών  δικαιωμάτων της με έρευνες και γεωτρήσεις από την Τουρκία εντός της ΑΟΖ της. Παραβιάσεις που επεκτάθηκαν χρονικά με τον πλέον προκλητικό τρόπο, μέσα από την έκδοση νέων Navtex και μάλιστα παραμονές του Συμβουλίου των Ευρωπαίων υπουργών Εξωτερικών και της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ.

Κόλλημα με τη Λευκορωσία 

Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει όμως και άλλους λόγους να ζητά την άμεση επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Κύπρος δεν διαθέτει στρατιωτική αποτρεπτική δυνατότητα και το μόνο “όπλο” της είναι η διπλωματία και οι κυρώσεις. Ρόλο παίζει τις τελευταίες εβδομάδες και η προκλητική σπουδή του Βερολίνου να προτάσσει το ζήτημα της Λευκορωσίας, βάζοντας σε δεύτερο πλάνο την παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων ενός μικρού κράτους-μέλους, όπως η Κυπριακή Δημοκρατία.

Και δεν έχει άδικο, αφού και στην συνέντευξη Τύπου, μετά τη Σύνοδο, ο Μπορέλ αναφέρθηκε πάλι στη Λευκορωσία, τονίζοντας ότι η ΕΕ έστειλε ένα «ισχυρό» μήνυμα στο Μινσκ. Για κυρώσεις πάντως δεν είπε τίποτε, όπως είχε προϊδεάσει νωρίτερα η Τιχανόφκαγια, όταν αποκάλυπτε ότι τις ζήτησε. «Οι ηγέτες της ΕΕ έχουν λόγους να μην πιέσουν για κυρώσεις, αλλά τους ζήτησα να είναι πιο θαρραλέοι» είπε χαρακτηριστικά.

Το σημερινό Συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών αποτελεί πάντως πρόκριμα για τις αποφάσεις που θα λάβει την Παρασκευή η Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ, συνυπολογίζοντας τις όποιες εξελίξεις σε ό,τι αφορά την συμπεριφορά της Τουρκίας. Εξελίξεις που μπορεί να είναι και ανατρεπτικές σε ότι αφορά την ελληνοτουρκική κρίση. Ήδη, όπως αποκάλυψε η εφημερίδα “Καθημερινή”, Αθήνα και Άγκυρα φέρονται ότι είναι κοντά σε μία τελική συμφωνία, στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, για την «εγκαθίδρυση μιας 24ωρης γραμμής ανάμεσα στις ανώτατες στρατιωτικές αρχές» των δύο χωρών. Σκοπός αυτής της ανοιχτής γραμμής είναι να αποφευχθεί το ενδεχόμενο ενός στρατιωτικού “ατυχήματος”.

Την ίδια ώρα, πληροφορίες θέλουν να προχωρά και το θέμα των διερευνητικών επαφών Ελλάδας-Τουρκίας και δεν αποκλείουν έναρξη των σχετικών συζητήσεων την επόμενη εβδομάδα. Προσθέτουν τέλος ότι, με την ενθάρρυνση του Βερολίνου, ο δίαυλος των συμβούλων που ανέφερε ο πρωθυπουργός από τη Θεσσαλονίκη (Ελένη Σουρανή και Ιμπραήμ Καλίν) έχει ολοκληρώσει τις συζητήσεις του. Εντωμεταξύ, έγινε γνωστό ότι την Τρίτη, ο Σαρλ Μισέλ αναμένεται να έχει τηλεδιάσκεψη με τον Ερντογάν και τη Μέρκελ.

Πρόβλημα “υψηλής τάσης” από την Κύπρο 

Είναι γνωστό ότι η Αθήνα προσδοκούσε την οριστικοποίηση των κυρώσεων στην Τουρκία και όχι την άμεση επιβολή τους. Ακόμα και αυτό όμως θα μπορούσε να προκαλέσει την άρνηση του Ερντογάν να συμμετέχει σε διερευνητικές διαδικασίες. Γνωστό είναι επίσης ότι η Γερμανία και άλλες χώρες της ΕΕ δεν τις επιθυμούν και ήταν αναμενόμενο, το Βερολίνο να αξιοποιήσει την ιδιότητά του ως διαμεσολαβητή για να τις αποτρέψει, έστω και προσωρινά.

Το “φροντιστήριο” του Γερμανού πρέσβη, την περασμένη εβδομάδα, στην ειδική κοινοβουλευτική επιτροπή Ευρωπαϊκών Υποθέσεων μόνο τυχαίο δεν μπορεί να θεωρηθεί. «Αν θέλουμε να πείσουμε την Τουρκία, νομίζω δεν αρκεί η Ευρώπη να περιορίζεται σε απειλές και κυρώσεις, αλλά να προσπαθεί να διεξάγει συζήτηση με έναν τέτοιο γείτονα» είπε ο κ. Ράιχελ. Και έχει ένα δίκιο. Συζήτηση με κυρώσεις δεν γίνεται. Οι κυρώσεις έπρεπε να έχουν ήδη επιβληθεί.

Αυτό όμως αφορά την τουρκική προκλητικότητα απέναντι στην Ελλάδα. Η Κύπρος πήγε στο Συμβούλιο με την προσδοκία της επέκτασης των κυρώσεων στην Τουρκία, αφού οι απειλές της Άγκυρας εναντίον της επεκτείνονται. Αν άνοιγε αυτή η συζήτηση, η Αθήνα θα ήταν πάλι σε δύσκολη θέση. Θα έπρεπε να στηρίξει κυρώσεις κατά της Άγκυρας για τις προκλήσεις στην Κύπρο, την ώρα που γίνεται προσπάθεια για την έναρξη διαλόγου για τα ελληνοτουρκικά.

Μετά το Συμβούλιο εξάλλου, ο Νίκος Δένδιας ανέφερε τα γνωστά για το θετικό βήμα της απόσυρσης του Oruc Reis και ότι «η Τουρκία πρέπει να δώσει πολλά άλλα απτά δείγματα σεβασμού του διεθνούς δικαίου». Είπε επίσης ότι συζητήθηκε «το ζήτημα των ελληνοτουρκικών σχέσεων», το οποίο θα συζητηθεί και στο Συμβούλιο Αρχηγών «ώστε να καταλήξουμε τελικά σε κατευθύνσεις για τις ευρω-τουρκικές σχέσεις».

Αναφορά σε κυρώσεις ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών έκανε μόνο για τη Λευκορωσία, τονίζοντας ότι συζητήθηκε «η ανάγκη επιβολής μέτρων κατά του καθεστώτος Λουκασένκο». Και εδώ είναι που περιπλέκεται το πράγμα, αφού η Κύπρος συνδέει, και με το δίκιο της, τις κυρώσεις στη Λευκορωσία με την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία για τη συνεχιζόμενη δράση της στην κυπριακή ΑΟΖ. Επιμένει μάλιστα και στο βέτο, αναγκάζοντας τον Μπορέλ να μιλήσει για «πρόβλημα υψηλής τάσης», το οποίο παραπέμπεται πλέον στους ηγέτες.