Πώς θα αποκτήσουμε πραγματική Τοπική Αυτοδιοίκηση

Τρίτο -και τελευταίο- μέρος του άρθρου μου για την τοπική αυτοδιοίκηση είναι το σημερινό κείμενο. Στο πρώτο μέρος εξέθεσα την άποψή μου για τον καλύτερο τρόπο εκλογής των δημοτικών αρχών και αποτελεσματικής διακυβερνήσεως των δήμων, την σχέση των οποίων με το αυταρχικό και συγκεντρωτικό κράτος περιέγραψα στο δεύτερο μέρος.

Νομίζω ότι το τελευταίο αυτό κείμενο είναι το σημαντικότερο γιατί αφορά την ουσία της αυτοδιοικήσεως, η οποία δεν μπορεί παρά να είναι παρά το πλήρες νόημα αυτής της λέξεως: Αυτοδιοίκηση! Εάν θέλουμε να έχουμε αληθινή δημοκρατία, εάν θέλουμε να είμαστε υπεύθυνοι πολίτες και όχι υπήκοοι, εάν θέλουμε να καθορίζουμε εμείς την ζωή μας τότε πρέπει να αυξήσουμε όσο γίνεται περισσότερο τις αρμοδιότητες των δήμων και να ελαχιστοποιήσουμε τις αρμοδιότητες του κράτους.

Αυτός σημαίνει ότι στο κράτος πρέπει να μείνει η εθνική άμυνα, η εσωτερική ασφάλεια, η εξωτερική πολιτική, η δευτεροβάθμια & τριτοβάθμια απονομή δικαιοσύνης και ο επιτελικός σχεδιασμός της οικονομίας, της παιδείας και των μεγάλων/εθνικών υποδομών. Ακόμη και η αστυνόμευση πρέπει να περάσει στους δήμους, στο κράτος μπορεί -και πρέπει- να παραμείνει η χωροφύλαξη, με ένα σώμα εθνικής χωροφυλακής (περισσότερα σε επόμενο άρθρο). Γενικώς, στους δήμους πρέπει να περάσουν οι περισσότερες εκτελεστικές αρμοδιότητες και, βεβαίως, πρέπει να αποκτήσουν τις ανάλογες δομές και καταλλήλως κατηρτισμένο προσωπικό.

Αυτονόητο είναι ότι για να επιτελέσουν έναν τέτοιο ρόλο οι δήμοι πρέπει να έχουν δικά τους έσοδα, δηλαδή να έχουν το δικαίωμα επιβολής φορολογίας. Το πλέον αυτονόητο είναι ένα τέλος επί των ακινήτων, ασχέτως αν ο ιδιοκτήτης είναι δημότης του οικείου δήμου. Αυτό, όμως, δεν αρκεί! Οι δήμοι πρέπει να έχουν δικαίωμα πλήρους φορολογίας άρα δικαίωμα εισπράξεως φόρων εισοδήματος. Πρακτικώς, ολόκληρος ο φόρος εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων πρέπει να εισπράττεται από τους δήμους ενώ στο κράτος πρέπει να παραμείνει μόνον η έμμεση φορολογία. Κάθε δήμος πρέπει να μπορεί να ορίζει το ποσοστό φορολογίας που θεωρεί δίκαιο. Έτσι δημιουργούνται κίνητρα -αλλά και αντικίνητρα- για την επιλογή του δήμου από νέους δημότες.

Προφανώς, η μεταδημότευση θα πρέπει να γίνεται αυτομάτως με την μετακόμιση εντός των ορίων του κάθε δήμου. Για την αποφυγή ακραίων καταστάσεων όλοι ο δήμοι θα πρέπει να συμμετέχουν σε ένα ειδικό ταμείο φορολογικής αλληλεγγύης, στο οποίο θα κατατίθεται ένα μικρό ποσοστό των φορολογικών τους εσόδων καθώς και πιθανά πλεονάσματα των ισολογισμών τους. Το ταμείο αυτό θα δανειοδοτεί -με ευνοϊκούς όρους- τα έργα δήμων που δεν έχουν υψηλά φορολογικά έσοδα και θα αποζημιώνει τους πληγέντες από θεομηνίες.

Πλέον, μετά τον “Καλλικράτη”, οι δήμοι μας έχουν επαρκές μέγεθος. Γι’ αυτό, πιστεύω πως η δευτεροβάθμια αυτοδιοίκηση είναι περιττή. Οι σημερινές περιφέρειες πρέπει να μεταβληθούν σε κρατικές διοικήσεις, έχοντας εντελώς επιτελικό και συντονιστικό ρόλο άνευ ουδεμίας εκτελεστικής αρμοδιότητος, πλην των πεδίων που θα απομείνουν στο κράτος. Βεβαίως, είναι απαραίτητη η ύπαρξη εκλεγμένων περιφερειακών συμβουλίων, τα οποία θα ελέγχουν τους διορισμένους από την κυβέρνηση περιφερειάρχη και αντιπεριφερειάρχες, επιβάλλοντας την αντικατάστασή τους εάν κρίνουν ότι υπερβαίνουν την εξουσία τους ή δεν την ασκούν προς όφελος της περιφερείας.

Οι δήμοι είναι μικρές πολιτείες

Δεν θέλω να πλατιάσω παρ’ ότι το θέμα χρειάζεται πολλές σελίδες για μια αναλυτική και πλήρη παρουσίαση. Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι στην μικρή μας χώρα, οι δήμοι πρέπει να μεταβληθούν σε κάτι ανάλογο των αμερικανικών πολιτειών (states), τα οποία έχουν το σύνολο των αρμοδιοτήτων που επηρεάζουν και αφορούν την καθημερινότητα των Αμερικανών. Εκεί η κουλτούρα της αυτοδιοικήσεως πάει πίσω, στην εποχή προ της ανεξαρτησίας των, όταν οι άποικοι είχαν συγκροτήσει δομές αυτοδιοικήσεως, επί των οποίων βασίσθηκε και η οργάνωση του Πολέμου της Ανεξαρτησίας, αλλά και από τις οποίες προέκυψαν οι ισχυροί -έως σήμερα- πολιτειακοί θεσμοί των ΗΠΑ. Η κοινοτική κουλτούρα της προεπαναστατικής Ελλάδος δεν κατάφερε ή δεν πρόλαβε -όπως έδειξα στο προηγούμενο άρθρο μου- να εξελιχθεί σε ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση.

Όμως, ποτέ δεν είναι αργά. Σημασία έχει να ανοίξει η συζήτηση, να καταλάβουν οι Έλληνες ότι πρέπει να σκέπτονται και να ενεργούν ως πολίτες, από τους οποίους πηγάζουν όλες οι εξουσίες και δεν τις οφείλουν σε κανέναν. Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι το κράτος υπάρχει προς όφελός μας, είμαστε ελεύθεροι πολίτες και όχι υπήκοοι οιουδήποτε δεσπότη, πεφωτισμένου ή μη. Όσοι -αφελείς ή ανιστόρητοι- ονειρεύονται “πατερούληδες” ας δουν που κατέληξε το σοβιετικό πείραμα.

• Μόνον οι ελεύθερες κοινωνίες έχουν μέλλον και δεν υπάρχουν ελεύθερες κοινωνίες χωρίς ισχυρούς αυτοδιοικητικούς θεσμούς και χωρίς πολίτες με ισχυρή αίσθηση ευθύνης για τα κοινά.
• Μόνον τέτοιες μπορούν να επιλύσουν τα προβλήματα που ταλανίζουν την καθημερινότητά μας, αλλά και υπονομεύουν το μέλλον μας.
• Μόνον σε τέτοιες κοινωνίες δεν τολμά ο κάθε ανεπάγγελτος γόνος να μας κοροϊδεύει κατάμουτρα π.χ. εξαγγέλλοντας την αποτυχία του πειράματος του “μεγάλου περιπάτου”, αλλά αδιαφορώντας για το κόστος που κατέβαλλαν οι Αθηναίοι.

Για να μην μιλήσουμε για το αρχιτεκτονικό έκτρωμα της δήθεν πλατείας Ομονοίας, αλλά και άλλα πολλά, τα οποία με μοιρολατρεία αποδεχόμαστε, μετατρέποντας την δυσαρέσκειά μας σε ψήφο στον κάθε εξτρεμιστή Κασιδιάρη. «Αξίζει να προσπαθήσουμε», όπως με ενάργεια πρότεινε, προ ημερών, η κα Σαρηγιαννίδη. Επιβάλλεται, λέω εγώ, να προσπαθήσουμε άλλως δεν έχουμε μέλλον.

---

*O υπογράφων είναι υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος Αθηναίων με τον συνδυασμό «Η Αθήνα ΜΑΣ» της Ελένης Παπαδοπούλου.