Πού θα πάει το 6% των 18άρηδων και 20άρηδων;

Πολλοί αναρωτιούνται πού θα πάνε οι περίπου 440.000 ψήφοι των νέων ψηφοφόρων που ψηφίζουν για πρώτη φορά τον ερχόμενο Μάιο. Στην πράξη, αν δεν απόσχουν, μπορούν να βγάλουν κόμμα από μόνοι τους, αφού συνολικά θα έχουν το 6%. Σε όλες τις εκλογές προστίθενται βέβαια νέες φουρνιές ψηφοφόρων, όμως ίσως το ενδιαφέρον είναι πιο έντονο επειδή λόγω της τραγωδίας των Τεμπών παρατηρήθηκε μια ιδιαίτερη πολιτική κινητικότητα στη νεολαία.

Η δε ΝΔ είχε και το 2019 πρόβλημα στις νεανικές ηλικίες. Εντούτοις, αν το γενικό ρεύμα της αποχής (42% στις τελευταίας εκλογές) και τα λευκά και άκυρα (άλλο 2%) συνεχιστούν ως τάσεις και πάρουν αμπάριζα και τους νέους, τότε το 6% που μπορούν οι νεολαίοι να μοιράσουν σε πολιτικές δυνάμεις, μειώνεται κάθετα.

Τον Μάιο θα ψηφίσουν και μαθητές Λυκείου αν συμπληρώνουν το 17ο έτος της ηλικίας τους μέσα στο 2023. Συνολικά εκείνοι οι νέοι που ήταν “απόντες” στις εκλογές του 2019 και που θα έχουν για πρώτη φορά δικαίωμα ψήφου, είναι οι γεννηθέντες τα έτη 2003, 2004, 2005 και 2006, οι οποίοι τον Μάιο θα είναι 20, 19, 18 και 17 ετών αντίστοιχα. Αυτοί σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, αλλά και απ’ ό,τι ακούμε συζητώντας με εκπαιδευτικούς, στρέφονται στην αριστερά και βγάζουν δεύτερο κόμμα το ΜέΡΑ25. Είναι η μόνη ηλικιακή ομάδα που δίνει στο κόμμα αυτό 13%.

Το θέμα είναι ότι ενώ η ψήφος τους μετράει, στις μεθεπόμενες εκλογές που θα γίνουν Ιούλιο, η προτίμησή τους ίσως δεν θα έχει σημασία, επειδή απλά οι πιο πολλοί πλέον θα λείπουν από τα αστικά κέντρα ή την εκλογική τους περιφέρεια, είτε για διακοπές, είτε για εργασία σε τουριστικές επιχειρήσεις. Δεν θα γυρίσουν για να ψηφίσουν.

Ο αντίλογος σε αυτό, είναι ότι αρχές Ιουλίου θα λείπουν για διακοπές στο χωριό τους και οι ηλικιωμένοι που είναι κλασικά πιο συντηρητικοί ψηφοφόροι και κατά συνέπεια θα χάσει “πόντους” και η ΝΔ. Επίσης θα λείπουν ψηφοφόροι και άλλων πιο συντηρητικών ηλικιών, οι οποίοι είτε για διακοπές είτε επειδή εργάζονται σε τουριστικές επιχειρήσεις, δεν θα γυρίσουν για τις “δεύτερες εκλογές”. Τέλος, θα λείπουν όσοι είχαν ψηφίσει στις 21 Μαΐου ψυχαναγκαστικά, δηλαδή άνθρωποι που είναι κατά βάθος υπέρ της αποχής και θα πουν “εντάξει, πήγα μια φορά και πολύ τους πάει”.

Η Generation Z

Για να μείνουμε στους νέους, σε όρους γενεών, αυτοί που μπορεί -τουλάχιστον στις πρώτες εκλογές- να καθορίσουν το αποτέλεσμα, ανήκουν στην Generation Z (17-25 ετών). Πέραν αυστηρά κομματικής τοποθέτησης, οι περισσότεροι δηλώνουν ότι τάσσονται υπέρ μιας κάποιας -οιασδήποτε ίσως- αλλαγής. Το πώς την νοεί ο κάθε νέος αυτή την αλλαγή, είναι άλλο μεγάλο θέμα. Συγκεκριμένα, αλλαγή ζητούσε σε δημοσκόπηση στα μέσα Μαρτίου το 73% των νέων. Όμως τότε ήταν νωπή η τραγωδία των Τεμπών, ενώ μέχρι τις εκλογές θα έχουν περάσει σχεδόν τρεις μήνες και το θυμικό ίσως έχει μετατοπιστεί.

Το ποσοστό εκείνων που θέλουν την όποια αλλαγή μειώνεται στους μεσήλικες και στους ηλικιωμένους. Στη συγκεκριμένη δημοσκόπηση επιζητούσε αλλαγή το 66% της Generation X (42-57 ετών), το 53% των μεσηλίκων (58-76 ετών) και το 36% των άνω των 77 ετών. Οι νέοι είναι πολύ φυσικό να επιζητούν το αντισυστημικό και την αλλαγή. Ομως υπάρχει και ο παράγων της οικογενειακής επιρροής. Μια μερίδα από αυτά τα παιδιά θα ψηφίσει προς την γενική κατεύθυνση της οικογένειας -αν όχι το ίδιο κόμμα, πάντως κάποιο συγγενές. Μια άλλη μερίδα, θα πάει κόντρα στις ιδεολογικές ή πρακτικές επιλογές της οικογένειας.

20άρηδες και 35άρηδες στο περιθώριο

Σε δημοσκόπηση που έγινε πρόσφατα βγήκε και κάτι που εξηγεί την τάση των νέων αλλά και των 35άρηδων στην αντισυστημική ψήφο.  Αισθάνονται περιθωριοποιημένοι, “ξω παρέα” όπως λέγαμε παλιά ή “εκτός παιχνιδιού” (ή “εκτός των τειχών” όπως το έθεσε η δημοσκόπηση). Οι νέοι δείχνουν πολύ απογοητευμένοι και απροστάτευτοι. Το ερώτημα ήταν συγκεκριμένα το εξής: «Θεωρητικά σε μια πόλη που περιβάλλεται από έρημο  υπάρχει ένα κάστρο που παρέχει προστασία. Νιώθετε ότι ζείτε μέσα στο κάστρο ή έξω από αυτό;».

Το 60% των νέων απάντησε “έξω” όπως και το 63% των εχόντων ηλικία 26 έως 41 ετών. Όσο μεγαλώνουν οι ηλικίες, πάνω από τα 40 έτη, τόσο φαίνεται να μεγαλώνει και η αίσθηση ότι κάποιος ζει “μέσα στο κάστρο”.  Οι νέοι και  όσοι βρίσκονται σε μάχιμες ηλικίες όμως αισθάνονται πιο περιθωριοποιημένοι και ότι η ζωή, είναι αλλού. Κανείς δεν μπορεί να προκρίνει το “δια ταύτα”, δηλαδή αν αυτό θα συνεπάγεται ψήφο διαμαρτυρίας προς συγκεκριμένο κόμμα: πολλοί θεωρούν ότι αυτοί είναι οι όροι του παιχνιδιού ανεξαρτήτως του ποιο κόμμα έχει την εξουσία.

Η τραγωδία των Τεμπών άγγιξε ιδιαίτερα τους νέους. Μέχρι το Φεβρουάριο οι νέοι που αισθάνονταν προστατευμένοι μέσα στο κάστρο ήταν στο 51%, αλλά το Μάρτιο μειώθηκαν αίφνης στο 40%. Το μόνο σημαντικό γεγονός που έλαβε χώρα εν τω μεταξύ, ήταν οι νέοι που σκοτώθηκαν στην σύγκρουση των τρένων.

Ένα μήνα μετά έγινε νέα δημοσκόπηση που αποτύπωνε σαφώς τις προτιμήσεις της νεολαίας προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις και πάντως όχι προς τη ΝΔ. Να αναφέρουμε όμως κάτι που γνωρίζουν πολύ καλά όσοι κάνουν δημοσκοπήσεις: όταν ρωτάς έναν άνθρωπο με ερωτηματολόγιο για ένα συγκεκριμένο θέμα, αυτός παίρνει θέση ακόμα κι αν κατά βάθος προτίθεται εν προκειμένω να απόσχει στις επόμενες εκλογές ή είναι κάπως αναποφάσιστος. Δηλαδή και μόνον το γεγονός ότι ερωτάται κάποιος, συχνά τον μεταθέτει προσωρινά στις “τάξεις” κάποιου κόμματος.

Πολλοί ερωτώμενοι στις δημοσκοπήσεις παίρνουν δηλαδή θέση επειδή ψυχολογικά αισθάνονται ότι “πρέπει” και ότι αυτό είναι το politically correct, παρότι θεωρητικά τους δίνεται και η επιλογή της αποχής ή του λευκού ή του αναποφάσιστου. Ένα μήνα, πάντως, μετά την προηγούμενη δημοσκόπηση της ίδιας εταιρείας, βγήκαν τα εξής αποτελέσματα ως προς την πρόθεση ψήφου ανά ηλικιακή ομάδα:

Οι απαντήσεις δείχνουν ότι οι νέοι εύλογα, έχουν το υψηλότερο ποσοστό στους αναποφάσιστους αφού έχουν και λιγότερες οικονομικές και πολιτικές γνώσεις (14,7%), αλλά και στα λευκά ή άκυρα (7,4%). Επίσης έχουν το υψηλότερο ποσοστό προς τα μικρότερα κόμματα (Πλεύση Ελευθερίας, ΑΝΤΑΡΣΥΑ, Οικολόγοι κ.λπ.) Όσοι δηλώνουν ότι θα ψηφίσουν κόμμα, βγάζουν πρώτο τον ΣΥΡΙΖΑ με ποσοστό 19,5%, δεύτερο κόμμα τη ΝΔ αλλά με διαφορά στήθους προς το  ΜέΡΑ25 (13% η ΝΔ και 12,9% το ΜέΡΑ25), ακολουθεί με 11,3% το ΠΑΣΟΚ, με 4,8 το Εθνικό Κόμμα Έλληνες, με 4,5% το ΚΚΕ και με 3,3% η Ελληνική Λύση.

Πολλοί θεωρούν ότι η νεολαία στρέφεται σε ακροδεξιά σχήματα. Εντούτοις η Ελληνική Λύση και οι Έλληνες συγκεντρώνουν μαζί το 7,8% των νέων, ενώ στους μεσήλικες αυτά τα δύο κόμματα συγκεντρώνουν σχεδόν το 9%. Στην ηλικιακή ομάδα 27-42 ετών η σούμα φτάνει το 7,1%. Κατά συνέπεια το ποσοστό αυτών των κομμάτων στους νέους, δεν είναι σημαντικά ανώτερο από τον μέσο όρο όλων των ηλικιών προς τις δύο συγκεκριμένες επιλογές.

Εκτός από τη ΝΔ, λόγους να ανησυχεί έχει και το ΚΚΕ που άλλοτε είχε την πρωτοκαθεδρία στις νεανικές ψήφους και τώρα φαίνεται να πέφτει στο 4,8%. Το συγκεκριμένο κόμμα θεωρεί ότι πληρώνει την διεθνή αντικομμουνιστική υστερία, αλλά είναι παράλληλα γνωστό ότι οι νέοι θέλουν μια γλώσσα που το ΚΚΕ προφανώς αδυνατεί να χρησιμοποιήσει στο λόγο του. Σημαντικό ρόλο παίζει και η στάση του κατά της συνεργασίας με άλλα κόμματα, κάτι που ειδικά οι νέοι θεωρούν παθητική αντιμετώπιση ή τάση αποφυγής ευθυνών, και όχι επιλογή διαχωρισμού και έκφραση καθαρότητας στην πολιτική και στην ιδεολογία.