Που το πάει ο Κυριάκος με το Σύνταγμα…

Μεταξύ άλλων στη ΔΕΘ τον Σεπτέμβριο 2022 ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είπε και το εξής: «όταν έρθει η ώρα, δεν θα εκλέξουμε μόνο κυβέρνηση, αλλά και κυβερνήτη του τόπου», ενώ έμμεσα οριοθέτησε χρονικά το πρόγραμμά του έως το 2035! Τότε ήταν η λέξη “κυβερνήτης” που σχολιάστηκε από την ευρύτερη Αριστερά ως αυταρχική. Εγώ την σχολίασα ειρωνικά ως «οραματική προσέγγιση» που παραπέμπει σε αλλαγή πολιτεύματος, δηλαδή στο προεδρικό σύστημα. Έκτοτε ο κ. Μητσοτάκης ξεδιπλώνει συστηματικά τις προθέσεις του.

Στην παρούσα συγκυρία η συστημική κατάρρευση ενός τμήματος του κρατικού τομέα, αυτή των σιδηροδρόμων, έθεσε ως κεντρικό πρόταγμα την ριζική ανασυγκρότηση του κράτους, η οποία συνεχώς αντιμετωπίζει τεράστια πολιτικά και συνδικαλιστικά προσκόμματα που εν τέλει την ευτελίζουν, αν δεν την ακυρώνουν. Όλα αυτά προϋποθέτουν μια μεγάλη διαρθρωτική αλλαγή που θα επιτρέψει επιτέλους την υπέρβαση των κακοδαιμονιών του κομματικού συστήματος.

Ο κ. Μητσοτάκης χρησιμοποιεί συχνά τον όρο «κυβερνήτης» αντί για «πρωθυπουργός», με αυξανόμενη πύκνωση τις τελευταίες ημέρες. Προφανώς η επιλογή αυτή έχει τριπλή λειτουργία:

• Πρώτον, ο όρος παραπέμπει σε μια κυρίαρχη αυθεντία με αυξημένη εκτελεστική ισχύ.
• Δεύτερον, προετοιμάζει υποδόρια την κοινή γνώμη για μία πολιτειακή αλλαγή.
• Τρίτον, έχει θετική αναφορά στον ένα και μοναδικό «κυβερνήτη» της χώρας τον Ιωάννη Καποδίστρια, το προοδευτικό έργο του οποίου ανέκοψε η συντηρητική παράταξη με τη δολοφονία του.

Νέα κρατική δομή

Στη συνέντευξη που έδωσε στον Σταύρο Θεοδωράκη για τον Alpha (21.3.23) ο πρωθυπουργός λέει: «Αυτό που μπορώ να σας πω –και είναι η πρώτη φορά που το λέω και θα μιλήσω πιο αναλυτικά στη συνέχεια, γιατί θα χρειαζόμασταν μια τελείως ξεχωριστή εκπομπή– είναι στηn πρόθεσή μου να εκκινήσουμε και πάλι τη διαδικασία της συνταγματικής αναθεώρησης στην επόμενη Βουλή, η οποία θα είναι προτείνουσα Βουλή για να κάνουμε σημαντικές αλλαγές στο Σύνταγμα.

Όπου δυστυχώς την τελευταία φορά δεν προφτάσαμε να κάνουμε, και σε αυτές προφανώς συμπεριλαμβάνεται και επιτέλους η αλλαγή του άρθρου 16 για τα πανεπιστήμιά μας, αλλά όχι μόνο. Υπάρχουν ζητήματα που αφορούν το ίδιο το πολιτικό σύστημα και το πώς μπορούμε να παρέμβουμε ενδεχομένως και στον εκλογικό νόμο και στην διάρθρωση της εξουσίας. Ένα πράγμα στο οποίο θα επιμείνω παρότι έχει λοιδορηθεί πολύ κι έχει δεχτεί κριτική, είναι σε αυτό το οποίο αποκαλούμε “επιτελικό κράτος”.

Στ. Θεοδωράκης: «Το “ντεμί” προεδρικό σύστημα».

Κυρ. Μητσοτάκης: «Να του δώσουμε ένα άλλο όνομα αν θέλετε, να μην το πούμε “επιτελικό”. Να το πούμε “συντονιστικό”. Αλλά πραγματικά αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατόν σήμερα να κυβερνάται μια χώρα, χωρίς να υπάρχουν μηχανισμοί προγραμματισμού, λογοδοσίας και αξιολόγησης. Αυτό είναι το επιτελικό κράτος».

Στ. Θεοδωράκης: «Συγκεντρωμένες σε ένα πρόσωπο;».

Κυρ. Μητσοτάκης: «Συγκεντρωμένες σε μια Δομή. Δεν είναι ένα πρόσωπο. Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια Γενική Γραμματεία επί της προεδρίας της κυβέρνησης, η οποία θα υπάρχει και όταν φύγω εγώ. Και στην οποία μάλιστα έχουμε επιλέξει να έχουμε ακομμάτιστους δημόσιους υπαλλήλους. Αυτή είναι μια Δομή, η οποία θα μείνει και την επόμενη μέρα. Θέλω να ελπίζω με ακομμάτιστους με την έννοια ότι είναι δημόσιοι υπάλληλοι που παρέχουν την τεχνογνωσία τους στον εκάστοτε Πρωθυπουργό για να μπορεί ακριβώς να κάνει προγραμματισμό, λογοδοσία, και συντονισμό.

Πιστεύετε πραγματικά ότι θα μπορούσαμε να φέρουμε εις πέρας μια τόσο περίπλοκη διαδικασία όπως ο εμβολιασμός παραδείγματος χάριν –η επιχείρηση “Ελευθερία”– χωρίς ένα ισχυρό συντονιστικό κέντρο το οποίο μπορεί να μιλάει με πολλά Υπουργεία, να μπορεί να τρέχει τέτοια πρότζεκτ σε κεντρικό επίπεδο; Ειλικρινά αναρωτιέμαι μερικές φορές, πώς λειτουργούσαν οι προκάτοχοί μου, οι οποίοι δεν είχαν μια τέτοια Δομή. Να την κάνουμε καλύτερη λοιπόν, να την βελτιώσουμε; Βεβαίως. Αλλά όχι να την ακυρώσουμε, διότι είναι απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου το πολιτικό μας σύστημα και ο Πρωθυπουργός να λειτουργεί σωστά».

Τι θα επιδιώξει ο Μητσοτάκης

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι ο κ. Μητσοτάκης θα επιδιώξει αλλαγές στο πολιτικό σύστημα, στη διάρθρωση της εξουσίας και στον εκλογικό νόμο. Αυτή η περιγραφή καλύπτει τα πάντα, από αλλαγές στη δομή και στις σχέσεις των τριών εξουσιών μέχρι την πολιτειακή αλλαγή. Τι έχει στο μυαλό του δεν μπορούμε να ξέρουμε, ούτε πόσο μακριά θα θελήσει να πάει. Βέβαια, αυτά θα εξαρτηθούν και από την κοινοβουλευτική ισχύ που θα έχει ο ίδιος, αλλά και τα κόμματα που θα μπορούσαν –και μέχρι πού– να συνταχθούν με τις αλλαγές αυτές.

Η εμμονή του για αυτοδυναμία της ΝΔ μπορεί να σχετίζεται στρατηγικά και με τις προθέσεις που έχει για μια συνταγματική αναθεώρηση. Εδώ πολλά μπορεί να σκεφτεί κανείς, από την τρίτη κάλπη προς το τέλος της χρονιάς ή την αρχή του 2024, μέχρι μια κυβέρνηση όπως όπως για μία διετία, κατά την οποία θα επιδιώξει επιτυχίες, όπως η απόκτηση της περίφημης «επενδυτικής βαθμίδας», την επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης έως και την διευθέτηση του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους κ.ο.κ. Έτσι, ώστε να κάνει εκλογές στη συνέχεια με στόχο να κερδίσει μεγάλο ποσοστό, το οποίο θα του λύσει τα χέρια για να προχωρήσει σε ριζική συνταγματική αλλαγή, για την πραγματοποίηση της οποίας δίνεται η δυνατότητα μετά την συμπλήρωση πενταετίας (Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2024).

Πάντως, εάν ο κ. Μητσοτάκης έχει γοητευτεί από το προεδρικό σύστημα, το οποίο κατά πολλούς μπορεί να τερματίσει την “κομματική κακοδαιμονία”, τότε, φαίνεται, ότι η μετάβαση μπορεί να συντελεστεί με κοινοβουλευτικούς όρους. Σε ένα παλαιότερο άρθρο είχα επισημάνει ότι για να πάμε σε Συντακτική Βουλή, πρέπει να υπάρξουν συνθήκες μειζόνων πολιτικών κρίσεων (πόλεμος, επανάσταση, καταστροφές) που δικαιολογούν την άμεση κυριαρχία του λαού στις εξελίξεις, όπου η νομιμοποίηση του εγχειρήματος ολοκληρώνεται με την αποδοχή του νέου Συντάγματος μετά από δημοψήφισμα. Θέση που στηριζόταν στον αυστηρό προσδιορισμό από το Σύνταγμα των αναθεωρητέων διατάξεων.

Το άρθρο 110

Απαντώντας σε αυτό ο κ. Ιπποκράτης Χατζηαγγελίδης υποστήριξε ότι «δεν απαιτείται Συντακτική Συνέλευση με όλους τους κινδύνους που αυτή συνεπάγεται, νομικούς και πολιτικούς. Απαιτείται, απλώς, ευρεία ερμηνεία του Άρθρου 116 του Συντάγματος περί αναθεωρητέων διατάξεων». Σήμερα το άρθρο που καλύπτει τα της Αναθεώρησης του Συντάγματος είναι το 110 που προβλέπει τα εξής:

• Oι διατάξεις του Συντάγματος υπόκεινται σε αναθεώρηση, εκτός από εκείνες που καθορίζουν τη βάση και τη μορφή του πολιτεύματος, ως Προεδρευόμενης Kοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, καθώς και από τις διατάξεις των άρθρων 2 παράγραφος 1, 4 παράγραφοι 1, 4 και 7, 5 παράγραφοι 1 και 3, 13 παράγραφος 1 και 26.
• H ανάγκη της αναθεώρησης του Συντάγματος διαπιστώνεται με απόφαση της Bουλής που λαμβάνεται, ύστερα από πρόταση πενήντα τουλάχιστον βουλευτών, με πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των μελών της σε δύο ψηφοφορίες που απέχουν μεταξύ τους έναν τουλάχιστον μήνα. Mε την απόφαση αυτή καθορίζονται ειδικά οι διατάξεις που πρέπει να αναθεωρηθούν.
• Aφού η αναθεώρηση αποφασιστεί από τη Bουλή, η επόμενη Bουλή, κατά την πρώτη σύνοδό της, αποφασίζει με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των μελών της σχετικά με τις αναθεωρητέες διατάξεις.
• Aν η πρόταση για αναθεώρηση του Συντάγματος έλαβε την πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, όχι όμως και την πλειοψηφία των τριών πέμπτων, σύμφωνα με την παράγραφο 2, η επόμενη Bουλή κατά την πρώτη σύνοδό της μπορεί να αποφασίσει σχετικά με τις αναθεωρητέες διατάξεις με την πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των μελών της.
• Kάθε ψηφιζόμενη αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος δημοσιεύεται στην Eφημερίδα της Kυβερνήσεως μέσα σε δέκα ημέρες αφότου επιψηφιστεί από τη Bουλή και τίθεται σε ισχύ με ειδικό ψήφισμά της.
• Δεν επιτρέπεται αναθεώρηση του Συντάγματος πριν περάσει πενταετία από την περάτωση της προηγούμενης.