“Μετά το Qatargate τι;” – Η καθηγήτρια Χατζησταύρου για το πολιτικό λόμπινγκ

Ο Φραντσέσκο Τζόρτζι, ο σύντροφος της Εύας Καϊλή που εμπλέκεται στην υπόθεση του Qatargate, αποφυλακίζεται με ηλεκτρονικό βραχιολάκι, σύμφωνα με ανακοίνωση της ομοσπονδιακής εισαγγελίας. Ειδικότερα, επισημαίνεται ότι «στο πλαίσιο ευρείας κλίμακας έρευνας από την Ομοσπονδιακή Εισαγγελία και την Ομοσπονδιακή Αστυνομία για φερόμενες πράξεις εγκληματικής οργάνωσης, διαφθοράς και νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, ένα άτομο παρουσιάστηκε σήμερα ενώπιον του προδικαστικού συμβουλίου των Βρυξελλών.

Το συμβούλιο επιβεβαίωσε σήμερα την προληπτική κράτηση του Φραντσέσκο Ρόσι, αλλά υπό τους όρους, ηλεκτρονικό βραχιόλι. Εάν ασκήσει έφεση κατά της απόφασης, θα εμφανιστεί ενώπιον του εφετείου εντός δεκαπέντε ημερών. Η Ομοσπονδιακή Εισαγγελία δεν θα ασκήσει έφεση στην απόφαση». Να σημειωθεί πως και η Εύα Καϊλή είχε ζητήσει να αποφυλακιστεί με ηλεκτρονικό βραχιόλι, κάτι που απέρριψαν οι βελγικές αρχές.

“Μετά το Qatargate τι;

Το Qatargate ήταν το κύριο θέμα της ομιλίας στο ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς της επίκουρης καθηγήτριας Πολιτικής Επιστήμης & Διεθνούς Πολιτικής Φιλίππα Χατζησταύρου με τίτλο “Μετά το Qatargate τι; Το πολιτικό λόμπινγκ ως δομικό συστατικό του σύγχρονου καπιταλισμού”. Η κ. Χατζησταύρου αναφέρθηκε στις νέες μεθόδους που αναπτύσσει για να επηρεάσει την πολιτική σε όλες τις χώρες η αντικρατική συμμαχία ισχυρών χρηματοπιστωτικών, πολυεθνικών και ψηφιακών δυνάμεων.

Η ομιλήτρια επεσήμανε ότι ο προσωποκεντρικός τρόπος που παρουσιάζεται το σκάνδαλο αποπροσανατολίζει από την ουσία του προβλήματος και η προβολή του σκανδάλου ως απλής στρέβλωσης ενός κατά τα άλλα υγιούς συστήματος, στην ουσία αφοπλίζει λαούς και κυβερνήσεις.

Εξήγησε ότι υπάρχουν τρία επίπεδα στην ανάλυση ενός πολιτικού ή οικονομικού φαινομένου, και το ίδιο ισχύει και για το Qatargate. Το πρώτο επίπεδο είναι το απλό, εμπειρικό, με τα πρόσωπα και τα στοιχεία που διοχετεύονται για το σκάνδαλο. Το δεύτερο επίπεδο ανάλυσης, όμως, είναι αυτό που δείχνει τους πραγματικούς παράγοντες που δρουν και που θα συνεχίσουν να προκαλούν ηθικά και οικονομικά προβλήματα. Το τρίτο επίπεδο ανάλυσης, είναι το “δια ταύτα”, δηλαδή τι μάθαμε από ένα ορισμένο γεγονός και τι μπορούμε να κάνουμε.

Η ίδια εκτιμά ότι έχει διαμορφωθεί πλέον ένα πολιτικό σκηνικό καινούργιο και για δεξιούς και για αριστερούς, ακόμα και για τους μαρξιστές που έχουν πιο σαφή αντίληψη για το κοινωνικό κράτος. Νέοι παράγοντες, όπως είπε, αλλάζουν τους συσχετισμούς και καθορίζουν πολύ περισσότερα στοιχεία της καθημερινότητας των πολιτών, από όσα θέλει να ομολογήσει κάθε κόμμα ή πολιτικός ή η Κομισιόν και η ΕΕ ως οντότητα.

Τί είπε για το Qatargate

Όσον αφορά στο Qatargate, η Φιλίππα Χατζησταύρου τόνισε ότι πρέπει να ξεφύγουμε από τις αναφορές στα πρόσωπα, και να μπούμε κάποια στιγμή στο δεύτερο επίπεδο, δηλαδή της ανάλυσης. Εκτιμά με απαισιοδοξία ότι αν δεν βρεθούν νέοι διανοητές για το ρόλο του κράτους, το μέλλον θα είναι δύσκολα διαχειρίσιμο, γιατί θα αναλάβουν την διαμόρφωση της κοινής γνώμης ως συνεταίροι οι ψηφιακοί γίγαντες και οι χρηματοοικονομικοί παράγοντες, πείθοντας τον κόσμο ότι το κράτος πρόνοιας μπορούν να το διαχειριστούν καλύτερα οι νέες μικτές δομές που διαπλέκονται ασταμάτητα. Εκτιμά ότι η αναφορά σε ολιγάρχες είναι αποπροσανατολιστική και αυτή, διότι ναι μεν υπάρχουν, αλλά το πρόβλημα δεν έγκειται σε δυο-τρεις νοματαίους.

Απέφυγε τον όρο Λερναία Ύδρα, όμως θεωρεί ότι ήδη οι νεοφιλελεύθεροι στήνουν την πραγματικότητα του αύριο, ενώ η αριστερά δεν αντιδρά όσο πρέπει. Θεωρεί ότι ήδη δημιουργείται μια στρατιά από “διανοούμενους” που θα προωθήσουν ταχύτατα και παγκόσμια μέσα από τα ψηφιακά μέσα την απαξίωση της πολιτικής και του κράτους, προβάλλοντας την αντίληψη ότι “αυτοί ξέρουν καλύτερα” και θα λύσουν όλα τα προβλήματα, ως τεχνοκράτες. Αυτή η αντίληψη ήδη δομείται από δεκαετίες χαλαρά, αλλά πλέον έχει πυκνώσει τις τάξεις της.

Η Φιλίππα Χατζησταύρου αναφέρθηκε στις υβριδικές μορφές ιδιωτικής πολιτικής κυριαρχίας  που ήδη μας πείθουν με τρόπο ότι το κράτος πρέπει να αφανιστεί. Στο Qatargate, για παράδειγμα, φρόντισαν να γίνει μια προσωποκεντρική εστίαση, που έφτασε και στο σημείο της υστερίας όπως είπε η ομιλήτρια, και δόθηκε έμφαση στη διαφθορά και στη μεμπτή συμπεριφορά κάποιων ανθρώπων. Εντούτοις η προσωπική διαφθορά πάντα υπήρχε και δεν είναι εκεί η ουσία του προβλήματος.

Η ουσία είναι στο πλαίσιο που τα επιτρέπει όλα αυτά. Και χαρακτήρισε φαιδρά τα μέτρα που συζητούνται. «Όταν η ΕΕ έχει απόλυτη εξάρτηση ενεργειακή από το Κατάρ, είναι αστείο να λέμε ότι θα απαγορευθεί η είσοδος σε Καταριανούς λομπίστες στις εγκαταστάσεις της. Δηλαδή σταματάς τον διάλογο; Αφού δεν μπορείς. Το Κατάρ είναι σε θέση ισχύος λόγω της ενεργειακής αδυναμίας της ΕΕ που εισάγει το 60% του φυσικού αερίου που χρειάζεται», όπως είπε.

Πρώτα τα υπερκέρδη

Η ΕΕ πάσχει από μια δομική σχέση ασυμμετρίας και δεν μπορεί να πει ότι επειδή “κλονίζεται” από ένα σκάνδαλο, θα κλείσει την πόρτα στο Κατάρ. Της είναι αδύνατον. Ο ενεργειακός γίγαντας της Γαλλίας πχ, η Τοτάλ Ενερζί, προωθεί μάλιστα σε συνεργασία με το Κατάρ, ένα έργο της τάξης του 1,5 δισ. δολαρίων, το πεδίο φυσικού αερίου στον Περσικό, κοντά στο Ιράν. «Έχουμε λοιπόν μια τεράστια πολυεθνική που καλύπτεται απόλυτα από τις γαλλικές κυβερνήσεις, οι οποίες προωθούν τον λεγόμενο οικονομικό πατριωτισμό και οι πολυεθνικές της χώρας αυτής στηρίζονται πάντα ανεξαρτήτως του πολιτικού χώρου των κυβερνήσεων», είπε η Φιλίππα Χατζησταύρου.

Σημειωτέον, οι Γάλλοι ξεσηκώθηκαν για το συνταξιοδοτικό και η αντιπολίτευση πρότεινε (για να στηριχθούν οι συντάξεις) να φορολογηθούν τα υπερκέρδη του γαλλικού κολοσσού. Όμως αυτό απορρίφθηκε από τον Μακρόν παρότι η αντιπολίτευση πρότεινε μόνον την φορολόγηση των υπερκερδών. Όπως χαρακτηριστικά είπε η ομιλήτρια, η πρόεδρος της γαλλικής Βουλής, στέλεχος του Μακρόν, έχει μετοχές στην Τοτάλ Ενερζί. «Πώς μπορεί να θεωρείται θεμιτό να βρίσκεται στο προεδρείο της Βουλής ή και σε οιοδήποτε κέντρο αποφάσεων ένας άνθρωπος με μετοχές σε ιδιωτικούς κολοσσούς; Αυτό λογικά θα έπρεπε να απαγορεύεται δια ροπάλου», είπε η καθηγήτρια.

«Η γυναίκα αυτή είναι μια κουκκίδα σε ένα τεράστιο παζλ», συνέχισε. «Το σκάνδαλο που ζήσαμε έχει πολύ μικρές συνέπειες στην ουσία και πρέπει να μιλάμε για τις μεγάλες συνέπειες και όχι για την κορυφή του παγόβουνου. Πρέπει να ξεφύγουμε από την παγίδα της άμεσα ορατής πραγματικότητας, για να προχωρήσουμε στην απεικόνιση της μη ορατής. Μόνο στο δεύτερο επίπεδο ανάλυσης βλέπουμε ότι πίσω από κάθε σκάνδαλο, υπάρχουν μεγάλες ασυμμετρίας που δεν επιτρέπουν στους μεγάλους παίκτες, κράτη ή πολιτικές δυνάμεις ή ακόμα και άτομα, να κινηθούν αυτόνομα και να πάρουν αποφάσεις, στην ουσία για να διορθώσουν ή να θεραπεύσουν το πρόβλημα ακόμα κι όταν θέλουν. Υπάρχει από πίσω πάντα κάτι πιο μεγάλο και σημαντικό», είπε η καθηγήτρια.

Πέρασε στο φλέγον θέμα, του πως διαχωρίζεις την νόμιμη από την παράνομη επιρροή, το νόμιμο από το παράνομο λόμπινγκ. Όπως είπε τα μέτρα που συζητούνται για το “παράνομο” είναι φαιδρά. «Η απαγόρευση εισόδου στους Καταριανούς λομπίστες, δεν έχει κανένα νόημα. Μόνο το Κατάρ έκανε λόμπινγκ; Με την Κίνα που οργανώνεται στρατηγικά σε ανάλογους τομείς, τι κάνουμε;» αναρωτήθηκε. Πρότειναν ως μέτρο την διακοπή του νομοθετικού έργου για τη συνεργασία ΕΕ και Κατάρ.

Όμως το καταριανό διακρατικό λόμπινγκ, που προσπαθεί να διεμβολίσει την έννομη τάξη άλλου κράτους η οντότητας όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, θα συνεχίσει να ζει και να βασιλεύει επειδή υπάρχουν εξαρτήσεις και ασυμμετρίες. Θα ασκήσει στρατηγική ισχύος, και στην ΕΕ απλά θα φτιάξουν ένα πλαίσιο υποτιθέμενης διαφάνειας για να δημιουργήσουν την εντύπωση ότι υπάρχει πολιτική ηθική.

Οπότε τι κάνουμε;

Περνώντας στο τρίτο επίπεδο ανάλυσης, δηλαδή στο τι κάνουμε, η ομιλήτρια ήταν απαισιόδοξη. «Εκεί βλέπουμε ότι το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο και τραγικό, που θα πούμε ότι οι προς το παρόν οι θεσμικές ιεραρχίες δεν μπορούν παρά να διεμβολίζονται από μεγάλους παίκτες, είτε κρατικούς είτε ισχυρούς ιδιώτες». Όπως είπε, πρέπει να ξαναδούμε την θεωρία του κράτους, όπως έκανε ο Πουλαντζάς. «Όμως οι πολιτικοί επιστήμονες δεν ασχολούνται με την θεωρία του κράτους, δεν είναι της μόδας, ασχολούνται με τη συμπεριφορά, με τα κόμματα, με την πολιτική θεωρία. Είναι πολύ σημαντικό να επενδύσουμε ξανά στην θεωρία του κράτους με νέους επιστήμονες», είπε η ομιλήτρια.

Τα κράτη διεμβολίζονται είτε από μια χώρα με κρατικό καπιταλισμό όπως το Κατάρ ή η Κίνα, αλλά μπορεί να διεμβολίζονται και από οικονομικούς γίγαντες όπως η Google. «Πρέπει να δούμε τους νέους όρους που έχει βάλει ο καπιταλισμός έτσι όπως αυτός αναπτύχθηκε στην ύστερη φάση του μετά την άνοδο του νεοφιλελευθερισμού κατά τη δεκαετία του 1970 και στην ψηφιακή φάση του μετά το 2000. Η ΕΕ διαχειρίζεται το θέμα με εκθέσεις, ρυθμιστικά πλαίσια και με ένα σωρό λέξεις που δεν έχουν κανένα νόημα, όπως λογοδοσία, διαφάνεια, ακεραιότητα, αυτές είναι λέξεις που σε κάνουν να μη μπορείς να σκέφτεσαι. Οι θεσμικές ιεραρχίες θέλουν να μας κάνουν να μη σκεφτόμαστε και μας βομβαρδίζουν με αυτές τις λέξεις», είπε.

«Θα φτιάξουμε, λένε, ένα ανεξάρτητο σώμα ηθικής. Αυτοί οι άνθρωποι από ποιον θα διορίζονται; Τι θα έχουν κάνει στη ζωή τους; Και τι θα κάνουν φεύγοντας; Υπάρχει το πρόβλημα της περιστρεφόμενης πόρτας, να προέρχεται κάποιος από τον ιδιωτικό χώρο, να έρχεται στο δημόσιο, και μετά να ξαναγυρίσει στους ιδιώτες. Όμως κανείς δεν ασχολείται με αυτό, ειδικά στην Ελλάδα δεν τα συζητάμε καθόλου, δεν αντιλαμβανόμαστε τις επιρροές του και τις σχέσεις του ελληνικού καπιταλισμού με το κράτος», είπε η ομιλήτρια.

Οι σκιώδεις κυβερνήσεις

Ανέφερε το μέτρο “να απαγορευθεί σε πρώην ευρωβουλευτές να ασκούν επιρροή”. Το χαρακτήρισε φαιδρό, με την έννοια ότι αυτό είναι αδύνατον να εφαρμοστεί. «Δηλαδή θα τους απαγορεύσουν να μπαίνουν στα κτήρια;» αναρωτήθηκε. «Δεν μπορεί κάποιος να συναντηθεί με ευρωβουλευτές σε εξωτερικό χώρο; Θα καταργήσουμε, λένε, ομάδες φιλίας με τρίτες χώρες. Δηλαδή δεν θα είσαι φίλος αλλά θα έχεις ενεργειακό συμβόλαιο; Είναι ολοφάνερα μια ψεύτικη κάθαρση και κανείς δεν θα ασχοληθεί με τις σκιώδεις κυριαρχίες, τις shadow sovereigneties, που έχουν το κουμάντο», είπε η κ. Χατζησταύρου και συνέχισε:

«Δυστυχώς η ΕΕ ως οντότητα και οι θεσμικές της ιεραρχίες δεν μπορούν πλέον να αντιμετωπίσουν σε καμία περίπτωση άλλους μεγάλους δρώντες, είτε κράτη με επιθετικό λόμπινγκ είτε μεγάλες οικονομικές οντότητες, πολυεθνικές, ψηφιακούς γίγαντες, ενεργειακούς κολοσσούς και διάμεσα σώματα διακυβέρνησης. Αυτά είναι ιδιωτικά, αλλά αυτές οι νέες δομές  ασκούν δημόσια δράση. Δεν τις ξέρουμε, και όσο δεν τις ξέρουμε δεν ξέρουμε και πώς παίζεται αυτό το παγκόσμιο παιχνίδι. Αυτές διεμβολίζουν σιωπηρά τον δημόσιο χώρο πολιτικής. Έχουμε νέες δομές διακυβέρνησης που δεν μπορούμε να τις καταχωρίσουμε στις παραδοσιακές νομενκλατούρες που γνωρίζουμε. Στις Πολιτικές Επιστήμες πρέπει να γίνει επανάσταση στο πρόγραμμα των σπουδών.

»Οι τεχνοκρατικοί φιλελεύθεροι λένε ότι θα λύσουν τα προβλήματα “στρέβλωσης” και προτάσσουν την αρχή ότι το κράτος είναι μια ουδέτερη αμερόληπτη οντότητα. Έρχονται οι κεντροαριστεροί ή σοσιαλφιλελεύθεροι και λένε ότι δεν αρκούν τα θεσμικά μέτρα, το κράτος πρέπει να επανέλθει, να έχει ρόλο,  με τις παρεμβατικές και προνοιακές του λειτουργίες. Ομως κάνουν μια ποσοτική συζήτηση για το λιγότερο ή περισσότερο κράτος, ενώ το πρόβλημα είναι ποιοτικό».

Όπως είπε η ομιλήτρια, στον ύστερο ψηφιακό καπιταλισμό έχουμε μια ενότητα συμφερόντων όπου συνυπάρχει κρατικός σχεδιασμός με ιδιώτες δρώντες και αυτή η σχέση παίρνει νέα χαρακτηριστικά. Το λόμπινγκ είναι ένα από αυτά. Έχει επιταχυνθεί ο τρόπος άσκησης επιρροής του κεφαλαίου και έχει αυξηθεί η παραγωγή γνώσης και τεχνολογίας από αυτό.

Όπως είπε, «χρειαζόμαστε νέα ερευνητικά εργαλεία για να αποκωδικοποιήσουμε όλα όσα συμβαίνουν. Την συζήτηση αυτή ουσιαστικά την μονοπωλεί η φιλελεύθερη τάξη και οι αριστεροί ακτιβιστές που μπαίνουν στη συζήτηση, παγιδεύονται. Το κράτος είναι διαχειριστής καπιταλιστικών συμφερόντων και αναγκάζεται να κάνει συμβιβασμούς για την κοινωνική ειρήνη, αλλά πρέπει να δούμε για ποιο λόγο πλέον δεν κάνει ούτε καν αυτούς, πρέπει να δούμε ποιο είναι το νέο πεδίο, δημόσιας και ιδιωτικής σύγκλισης, αυτή η νέα κοινή κουλτούρα διαχείρισης».

Υπενθύμισε ότι το 1970 αναπτύχθηκε μια σχολή που πλάσαρε στον κόσμο την άποψη ότι το κράτος είναι αιχμάλωτο και ότι τρέφει παράλληλα την ευνοιοκρατία και τον πελατειασμό. Πείσθηκε ο κόσμος ότι το “λιγότερο κράτος” είναι το καλό κράτος. Τώρα, όπως είπε η κ. Χατησταύρου, έχουμε μια νέα τάξη, ultra φιλελεύθερων, που επανέρχονται δριμύτεροι και με άτομα σαν τον Ελον Μασκ και τον Ζούκεμπεργκ πλασάρουν την ιδέα ότι το κράτος είναι μια εκφυλιστική δομή που δεν αφήνει την αγορά να λειτουργήσει. Αυτές οι νέες υβριδικές δομές θα διαχειρισθούν ανενόχλητες το μέλλον μας, κατέληξε η ομιλήτρια.