Ράπισμα στην Ούρσουλα για το Pfizergate – Από σκάνδαλο σε σκάνδαλο…

Αυτά έλεγε τότε η πρόεδρος της Κομισιόν, μέχρι που ήρθε η απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου της ΕΕ να την… διαψεύσει. Σύμφωνα με αυτή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε λάθος που απέκρυψε τα μηνύματα που είχε ανταλλάξει η ηγεσία της με τον CEO της Pfizer, Άλμπερτ Μπουρλά, κατά τη διάρκεια του Covid-19 (σκάνδαλο που έγινε γνωστό ως “Pfizergate”). «Απέτυχε να εξηγήσει με πειστικό τρόπο γιατί θεώρησε ότι τα μηνύματα κειμένου που αντάλλαξε στο πλαίσιο της προμήθειας εμβολίων για τον Covid-19 δεν περιείχαν σημαντικές πληροφορίες… των οποίων η διατήρηση πρέπει να διασφαλίζεται», αναφέρει η απόφαση.

Ο ισχυρισμός της γραφειοκρατίας της ΕΕ ότι το περιεχόμενο των μηνυμάτων δεν ήταν αρκετά σημαντικό για να καταταγούν ως έγγραφα και ως εκ τούτoυ δεν ενημερώθηκαν για αυτά τα ΜΜΕ, δεν έπεισε το δικαστήριο. Στην πρώτη αντίδραση της η Κομισιόν (που έχει δικαίωμα να ασκήσει έφεση επί της απόφασης) αναφέρει ότι «η διαφάνεια ήταν πάντα ύψιστης σημασίας για την Επιτροπή και την Πρόεδρο, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν» και επισημαίνει πως «θα μελετήσει προσεκτικά την απόφαση». Καταλήγει, λέγοντας πως θα «εκδώσει νέα απόφαση που θα παράσχει μία πιο λεπτομερή εξήγηση» και υπάρχουν εκτιμήσεις ότι τελικώς θα δημοσιοποιήσει τα επίμαχα μηνύματα.

Αίτημα των δημοσιογράφων είναι ακριβώς να δημοσιοποιηθούν τα μηνύματα μεταξύ της ντερ Λάιεν και του Μπουρλά,που είχαν ανταλλάξει πριν καταλήξουν σε συμφωνία για τα εμβόλια (συμφωνία αξίας πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ). Η απόφαση αποτελεί δε ράπισμα για την ντερλ Λάιεν. «Είναι μια τεράστια νίκη για τη διαφάνεια», δήλωσε η Ολλανδή ευρωβουλευτής Ρακέλ Γκαρσία Ερμίδα-βαν ντερ Ουάλε.

Όπως χαρακτηριστικά γράφει το Politico, η έκβαση της υπόθεσης αποτελεί μεγάλη ντροπή για την πρόεδρο της Κομισιόν, δεδομένου ότι ήρθε λίγους μήνες μετά την υπόσχεσή της να υπερασπιστεί τα πρότυπα διαφάνειας, όπως είχε δηλώσει με στόμφο, μετά την δεύτερη εκλογή της…

Το χρονικό του “Pfizergate”

Η ύπαρξη των μηνυμάτων, την οποία αρχικά η Κομισιόν δεν είχε επιβεβαιώσει, είχε αποκαλυφθεί από τους New York Times, το 2021. Η υπόθεση κινήθηκε νομικά από την εφημερίδα και τον πρώην επικεφαλής του γραφείου της στις Βρυξέλλες, οι οποίοι υπέβαλαν αγωγή το 2022 κατά της απόφασης της Κομισιόν να μην τα δημοσιοποιήσει. «Σβήστηκαν τα sms, γιατί ήταν σύντομα» είχε απαντήσει αρχικά η Κομισιόν!

Είχε αρχίσει, όμως, θύελλα αντιδράσεων για την εν λόγω συμφωνία (για έως και 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις του εμβολίου BioNTech/Pfizer). Οι ευρωβουλευτές που ηγούνταν της επιτροπής Covid του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είχαν ζητήσει από την πρόεδρο της Κομισιόν να εμφανιστεί δημόσια και να δώσει εξηγήσεις σχετικά με το ρόλο της στη διαπραγμάτευση της τρίτης και μεγαλύτερης σύμβασης με την Pfizer, αλλά και για τα SMS που είχε ανταλλάξει με τον Μπουρλά.

Υπενθυμίζεται ότι εκείνη την περίοδο ο Μπουρλά είχε αρνηθεί να καταθέσει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με την ειδική επιτροπή για την Covid-19 να ζητά την επιβολή κυρώσεων κατά της φαρμακευτικής εταιρείας, αναστέλλοντας την πρόσβασή της, καθώς και του Μπουρλά, σε αυτό.

Το συμβόλαιο ήταν σημαντικό τόσο σε όγκο, όσο και σε τιμή: Οι δόσεις κόστιζαν αρχικά 15,50 ευρώ η μία, με την τιμή στη συνέχεια να ανεβαίνει στα 19,50 ευρώ, σύμφωνα με τους Financial Times. Η Κομισιόν φέρεται, λοιπόν, να αγόρασε τα εμβόλια της Pfizer υπερκοστολογημένα. Το δε Politico έγραψε ότι εμβόλια αξίας τεσσάρων δισεκατομμυρίων ευρώ που είχε αγοράσει η Επιτροπή κατέληξαν στα «σκουπίδια», αναφερόμενο σε υπερβολική ποσότητα που είχε προμηθευτεί.

Η υπόθεση είχε μπει και στο μικροσκόπιο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (που είναι oπλισμένη με νομικές εξουσίες που στερούνται οι άλλες υπηρεσίες εποπτείας). Αυτή ξεκίνησε έρευνα για τις συμβάσεις εμβολίων, εξετάζοντας ιδιαίτερα την τρίτη και μεγαλύτερη σύμβαση που είχε υπογραφεί με την Pfizer και τον γερμανικό εταίρο της BioNTech.

Να σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία είχε καταγγείλει την Κομισιόν για εκδικητική συμπεριφορά, τον Απρίλιο του 2024, ισχυριζόμενη πως αποφάσισε αιφνιδίως να προβεί σε περικοπές ύψους πέντε εκατομμυρίων στον προϋπολογισμό της: «Η Κομισιόν στερεί από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία τα μέσα να πραγματοποιήσει αποτελεσματικά το έργο της» είχε ανακοινώσει!

Η έκθεση-κόλαφος 

Πολύ πριν την απόφαση-ράπισμα για την ντερ Λάιεν, παλαιότερη έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, σημείωνε την άρνηση της Επιτροπής να δημοσιοποιήσει οποιεσδήποτε λεπτομέρειες σχετικά με τον ρόλο της στις διαπραγματεύσεις αυτές. Ειδικότερα, η εποπτική αρχή διαπίστωνε ότι η επικεφαλής της ΕΕ δεν ακολούθησε το υφιστάμενο εγχειρίδιο κανόνων για να καταλήξει σε μια προκαταρκτική συμφωνία με την πολυεθνική των ΗΠΑ, ανοίγοντας τον δρόμο για την υπογραφή σύμβασης για έως και 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίου.

Για όλα τα άλλα εμβόλια και τις συμφωνίες που είχαν συναφθεί από την ΕΕ μεταξύ 2020 και 2021, μια κοινή ομάδα αποτελούμενη από αξιωματούχους από την Κομισιόν και επτά χώρες μέλη διεξήγαγε διερευνητικές συνομιλίες. Ωστόσο, αυτή η διαδικασία δεν είχε ακολουθηθεί στην περίπτωση της μεγαλύτερης σύμβασης της ΕΕ, είχε αναφέρει το Ελεγκτικό Συνέδριο. Αντίθετα, η ίδια η ντερ Λάιεν διεξήγαγε προσωπικές-προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις για τη σύμβαση με την Pfizer.

Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο επεσήμανε την άρνηση της Κομισιόν να παράσχει οποιαδήποτε δημοσιοποίηση των συζητήσεων με την Pfizer, υπό μορφή πρακτικών, ονομάτων εμπειρογνωμόνων που παρείχαν συμβουλές, συμφωνηθέντων όρων ή άλλων αποδεικτικών στοιχείων, στον αντίποδα των άλλων διαπραγματεύσεων για συμβάσεις!

«Ζητήσαμε από την Επιτροπή να μας παράσχει πληροφορίες σχετικά με τις προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις για αυτή τη συμφωνία», έγραφαν οι συντάκτες της έκθεσης, «ωστόσο, δεν υπήρχε καμία». Ένας ανώτερος ελεγκτής που είχε βοηθήσει στην έρευνα, είχε χαρακτηρίσει στο Politico εξαιρετικά ασυνήθιστη την άρνηση της Κομισιόν. «Αυτό δεν συμβαίνει σχεδόν ποτέ. Δεν είναι μια κατάσταση που αντιμετωπίζουμε συνήθως», είχε δηλώσει υπό τον όρο της ανωνυμίας…

Πάντως, δεν είναι η πρώτη φορά που η πρόεδρος της Κομισιόν αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω των “εξαφανιζόμενων” μηνυμάτων. Κατά τη διάρκεια της θητείας της ως υπουργού Αμύνης της Γερμανίας, σε μια κοινοβουλευτική έρευνα για καλοπληρωμένες συμφωνίες με εξωτερικούς συμβούλους αναφέρθηκε ότι μια υφιστάμενη της είχε κατά λάθος διαγράψει μηνύματα από το επίσημο τηλέφωνό της, ενώ και η φον ντερ Λάιεν είχε διαγράψει η ίδια μηνύματα από τη δική της συσκευή. Το δις εξαμαρτείν ουκ “γυναικός” σοφής!

Και ρουσφέτια…

Όμως η ντερ Λάιεν έχει εμπλακεί πρόσφατα και σε σκανδαλώδεις ρουσφετολογικές υποθέσεις, όπως ο αναξιοκρατικός διορισμός του Markus Pieper το 2024. Συγκεκριμένα, ο Pieper, ευρωβουλευτής με το γερμανικό Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα-CDU (το κόμμα στο οποίο βρισκόταν ντερ Λάιεν πριν αναλάβει πρόεδρος της Κομισιόν), είχε διοριστεί ως «απεσταλμένος της ΕΕ για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις» (με μισθό σχεδόν 20.000 ευρώ το μήνα), παρότι δύο συνυποψήφιές του είχαν συλλέξει αρκετά μεγαλύτερη βαθμολογία από εκείνον στα σχετικά τεστ αξιολόγησης. Επίσης, ο Pieper δεν είχε την υποστήριξη του Thierry Breton, που αποτελούσε τον αρμόδιο Επίτροπο της Ένωσης για το συγκεκριμένο χαρτοφυλάκιο.

Η υπόθεση, μάλιστα, είχε προκαλέσει την έντονη αντίδραση τριών τότε Επίτροπων της ΕΕ (των Nicolas Schmit, Paulo Gentiloni και φυσικά του Breton) αλλά και του τότε Επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Διπλωματίας, Josep Borell, οι οποίοι είχαν αποστείλει κοινή επιστολή διαμαρτυρίας προς την πρόεδρο της Κομισιόν, κατηγορώντας τη για «μεροληπτική στάση». Οι αντιδράσεις δε σταμάτησαν εκεί, καθώς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με ψήφισμα του είχε ζητήσει την αναίρεση του διορισμού. Τελικά, λίγο πριν αναλάβει τα νέα του καθήκοντα, ο Pieper “έκανε πίσω” και παραιτήθηκε.

Ποια είναι η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είναι κόρη του Ερνστ Άλμπρεχτ, υψηλόβαθμου πολιτικού της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU). Μεταξύ 1988 και 1992 εργάστηκε ως βοηθός γιατρός στο γυναικολογικό τμήμα της Ιατρικής Σχολής του Ανόβερου. Ωστόσο, το 2016 η Ιατρική Σχολή του Ανόβερου έλεγξε τη διδακτορική της διατριβή για λογοκλοπή και σημείωσε τις “προφανείς ελλείψεις” της. Έχοντας μεγαλώσει επτά παιδιά, συχνά αναφέρεται ανεπίσημα στην πατρίδα της ως «η μητέρα της Γερμανίας».

Η πολιτική της καριέρα ξεκίνησε το 1990, όταν εντάχθηκε στο CDU της Άνγκελα Μέρκελ, ενώ το 2005 διορίστηκε στην πρώτη της υπουργική θέση, ως υπουργός Οικογενειακών Υποθέσεων και Νεολαίας στην κυβέρνηση Μέρκελ. Το 2009 διορίστηκε Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και το 2013 Υπουργός Άμυνας, θέση την οποία κατείχε για έξι χρόνια, κατά τα οποία, όπως προαναφέραμε, ενεπλάκη σε σκάνδαλα και θεωρήθηκε υπεύθυνη για αμφιλεγόμενες αποφάσεις.

Σύμφωνα με δηλώσεις των τριών βασικών κομμάτων της Γερμανίας (Πράσινοι, Αριστερά και Σοσιαλδημοκράτες), πολλές από τις 3,800 συμβάσεις που είχαν συναφθεί κατά τη διάρκεια της “διαχείρισής” εκ μέρους της, των Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων από το 2014 και μετά, φαίνεται ότι έχουν ανατεθεί στους “σωστούς ανθρώπους”, συμπεριλαμβανομένων συγγενών και φίλων.

Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της θητείας της στο υπουργείο Άμυνας, είχαν δαπανηθεί εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για διορισμούς εξωτερικών συμβούλων μεγάλων συμβουλευτικών εταιρειών, όπως η McKinsey. Μόνο μέσα στη διετία 2015-2016, είχαν δαπανηθεί έως και 250 εκατομμύρια ευρώ, από τα οποία είχαν δηλωθεί επισήμως μόλις τα 5,1.

Μάλιστα, οι γερμανικές αρχές που διερεύνησαν τη συγκεκριμένη υπόθεση, είχαν εντοπίσει το εξής: Στη συντριπτική πλειοψηφία των διορισμών, το υπουργείο δεν παρείχε ουσιαστική εξήγηση των λόγων για τους οποίους διοριζόντουσαν οι εξωτερικοί σύμβουλοι, οι οποίοι εν συνεχεία ασκούσαν μεγάλη (και αθέμιτη) επιρροή, έτσι ώστε εταιρείες της αρεσκείας τους να κερδίζουν συμβόλαια εκατομμυρίων ευρώ από το υπουργείο. Για τη συγκεκριμένη υπόθεση, η φον ντερ Λάιεν, είχε παραδεχθεί το 2018, ενώπιον του γερμανικού κοινοβουλίου, πως «έγιναν λάθη, τα οποία δε θα έπρεπε να έχουν συμβεί».

Πίσω στο 2017, η γερμανική εφημερίδα, Bild, επικαλούμενη έκθεση της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ελέγχου, είχε κατηγορήσει την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ότι ήταν εντυπωσιακά ανίκανη κατά τη διάρκεια της θητείας της ως υπουργός Άμυνας, όταν αποκαλύφθηκε ότι ούτε ένα γερμανικό υποβρύχιο δεν ήταν επιχειρησιακό και λιγότερες από τις μισές φρεγάτες και άρματα μάχης και μόλις το ένα τρίτο των στρατιωτικών ελικοπτέρων, ήταν σε κατάσταση λειτουργίας!

Πολιτικές αντιδράσεις

Η πρώτη εκλογή της στην Κομισιόν είχε επικριθεί ακόμη και στη γενέτειρά της Γερμανία, τόσο μεταξύ των πολιτικών, όσο και της κοινότητας των ειδικών. Για παράδειγμα, ο Μάρκους Σόντερ, τότε επικεφαλής της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης, είχε περιγράψει τις απόψεις του στο πρακτορείο τύπου DPA ως εξής: «Ο Μάνφρεντ Βέμπερ θα ήταν νόμιμος πρόεδρος της Κομισιόν, η εκλογή του θα ήταν δημοκρατική. Είναι κρίμα που η δημοκρατία απέτυχε και ο νικητής επιλέχθηκε σε μια παρασκηνιακή συμφωνία».

Οι αρχηγοί του συνασπισμού υπό την ηγεσία του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας (SPD), που βρισκόταν τότε στην κυβέρνηση, είχαν αντιταχθεί επίσης στην υποψηφιότητά της στην υψηλότερη θέση στην ΕΕ (σαν να ήξεραν!): «Η απόφαση να ανατεθεί η προεδρία της Κομισιόν στην υπουργό Άμυνας αναιρεί όλες τις προσπάθειες που έχουν γίνει για την ενίσχυση της δημοκρατίας στην Ευρώπη, για να ληφθούν υπόψη τα συμφέροντα των πολιτών και να υποστηριχθεί ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου», είχαν ισχυριστεί οι ηγέτες του SPD σε δήλωση τους.

Τον Ιούλιο του 2024, η ντερ Λάιεν εκλέχτηκε για δεύτερη φορά στην ηγεσία της Κομισιόν, με 401 ψήφους σε σύνολο 720. Η νίκη της είχε επισφραγιστεί από την ευρωομάδα των Πρασίνων και όχι από αυτήν της Τζόρτζια Μελόνι, όπως αναμένονταν, λόγω των ανοιγμάτων της Λάιεν στην Ιταλίδα πρωθυπουργό (που είχαν συζητηθεί εκτενώς, καθώς η Μελόνι ανήκει σε ακροδεξιά πολιτική οικογένεια). Ανοίγματα, που τελικώς δεν μεταφράστηκαν σε στήριξη από την Μελόνι για την εκλογή της…