Ρίσκο για τον Τσίπρα ο νέος Ποινικός Κώδικας

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η κυβέρνηση Τσίπρα πήρε ένα μεγάλο ρίσκο καταθέτοντας σε διαβούλευση το σχέδιο ριζικής αναμόρφωσης του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, αν και η αναμόρφωσή του συζητείται εδώ και 30 χρόνια, από το 1991 και τα τελευταία δέκα χρόνια έχουν γίνει 50 τροποποιήσεις. “Παρ’ όλα αυτά ο Κώδικας παραμένει αναποτελεσματικός”, όπως τονίστηκε από τους αρμόδιους της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής. Κι αυτό γιατί στην προεκλογική φάση που βρισκόμαστε, η «περιπτωσιολογία» και ο «ποινικός λαϊκισμός» ελλοχεύουν σε κάθε διάταξη των προτεινόμενων αλλαγών.

Καλό θα ήταν να είχε ολοκληρωθεί πρώτα η δίκη της Χρυσής Αυγής και ίσως κάποιες άλλες μεγάλες υποθέσεις δημοσίου ενδιαφέροντος. Βέβαια, ο χρόνος δεν περισσεύει και μετά από αδράνεια πολλών ετών και εννιά χρόνια που κυβερνήσεις και κράτος δούλευαν για τους διασώστες-δανειστές, είναι λογικό να μην περιμένεις να τελειώσει η Novartis.

Δεν πρέπει πάντως να μας διαφεύγει το γεγονός ότι στις δικαστικές εκκρεμότητες παίζονται πολλά εκατομμύρια, αν όχι δισεκατομμύρια. Πάντως, σε επίπεδο αρχών οι αλλαγές είναι investors friendly, ενώ προβλέπεται και η ύπαρξη μεταβατικού νομοθετήματος για την επίλυση τυχόν ζητημάτων για εκκρεμείς υποθέσεις.

Συνεπώς, μπορούμε να αναμένουμε πως η αντιπολίτευση θα ασελγήσει επί του σχεδίου του νέου κώδικα πολύ ή λίγο. Είναι αναμενόμενο ΝΔ και ΠΑΣΟΚ να αισθάνονται αμηχανία από τον μεταρρυθμιστικό οίστρο της κυβέρνησης και να «τρελαίνονται» που είναι ο ΣΥΡΙΖΑ που αλλάζει εκ βάθρων τον Ποινικό Κώδικα και θα στερηθούν μία ακόμη δόξα. Τις προτεινόμενες αλλαγές πάντως θα τις κρίνουν οι νομικοί και οι νομομαθείς. Πολιτικά όμως, είναι προφανές και σε αυτή την περίπτωση πως η κυβέρνηση επιχειρεί το καινούργιο με προσαρμογή στην πραγματικότητα, έναντι της υποκρισίας, του συντηρητισμού και της ακινησίας του παλιού καθεστώτος.

Από εκεί και πέρα, οι πολίτες αισθάνονται πως για μία ακόμη φορά το μείζον δημοκρατικό πρόβλημα της απονομής δικαιοσύνης στη χώρα μας, αντιμετωπίζεται τεχνικά. Όχι πως αυτό δεν είναι σημαντικό, αλλά στις προτάσεις της συνταγματικής αναθεώρησης δεν είδαμε και καμιά ριζοσπαστική ιδέα, ιδιαίτερα για την λογοδοσία της δικαιοσύνης και τον έλεγχό της. Αν το πολιτικό σύστημα έχει γίνει απωθητικό για μια μεγάλη μερίδα των πολιτών, το δικαστικό σύστημα παραμένει άγνωστο, ύποπτο και σε απόσταση από την κοινή αίσθηση του δικαίου.

Το ύποπτο δικαστικό σύστημα

Δεν είναι μόνο η ατιμωρησία των πολιτικών για την χρεοκοπία της χώρας, είναι η καταλήστευσή της, το παράνομο πολιτικό χρήμα, η διαπλοκή, οι τραπεζίτες, η παράνομη φυγή κεφαλαίων κ.ο.κ. Είναι ότι οι φονιάδες των Γρηγορόπουλου και Φύσσα εξακολουθούν επί χρόνια να δικάζονται… είναι η Χρυσή Αυγή, είναι η καθαρίστρια που έφαγε δέκα χρόνια επειδή ο νόμος ήταν έτσι…

Είναι και η επιδημία αναστολής εκτέλεσης ποινής. Ο πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ Γιάννης Ανθόπουλος καταδικάστηκε για υπόθεση τοκογλυφίας σε κάθειρξη 15 ετών με αναστολή. Οι Θωμάς Λιακουνάκος και Ηλίας Αρκουμανέας καταδικάζονται για υπόθεση αμυντικής προμήθειας σε κάθειρξη 16 ετών με αναστολή, η Μαρία Σκλαβάκη, για την υπόθεση Energa – Hellas Power σε κάθειρξη 7 ετών με αναστολή, ενώ είχε επιχειρήσει να διαφύγει αφαιρώντας το ηλεκτρονικό της βραχιολάκι.

Ο πρώην βουλευτής της ΝΔ Πέτρος Μαντούβαλος για συμμετοχή σε παραδικαστικό κύκλωμα καταδικάστηκε σε κάθειρξη 13 ετών με αναστολή. Αναστολή έως την εκδίκαση του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου έλαβε και ο καταδικαστείς για το αδίκημα της ασέλγειας κατά συρροή και κατ’ εξακολούθηση πρώην βουλευτής της ΝΔ, Νίκος Γεωργιάδης κ.ο.κ.

Δεν είναι τυχαίο που σύμφωνα με πανελλαδική έρευνα της Palmos Analysis η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων είπε «Όχι» στην πολιτική συγκάλυψη των υποθέσεων Γεωργιάδη και Novartis. Ειδικότερα, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων απορρίπτει τους ισχυρισμούς ΝΔ και ΚΙΝΑΛ περί «σκευωρίας» στο σκάνδαλο Novartis. Το 66% δηλώνει πως στην υπόθεση εμπλέκονται πολιτικά πρόσωπα έναντι μόλις 16% που συμφωνεί με τον ισχυρισμό περί σκευωρίας. Και σε αυτή την περίπτωση η πλειοψηφία των ψηφοφόρων των κομμάτων της αντιπολίτευσης (44% της Ν.Δ. και 47% του ΚΙΝΑΛ) διαφωνούν με το αφήγημα των ηγεσιών.

Αναβάθμιση εισαγγελέων και 4 νέοι θεσμοί

Ο υπουργός Δικαιοσύνης Μιχάλης Καλογήρου, παρουσιάζοντας τις αλλαγές, έκανε έκκληση να μην μετατραπεί η δημόσια διαβούλευση σε πολιτικό παιχνίδι και εξήγησε ότι η προτεινόμενη νομοθετική μεταρρύθμιση υπηρετεί τρεις στόχους:

• Τον εξορθολογισμό των αδικημάτων,
• Τη δημιουργία ενός νέου ποινολογικού συστήματος που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες και
• Την εναρμόνιση της νομοθεσίας στα διεθνή δεδομένα χωρίς εκπτώσεις στα ατομικά δικαιώματα.

Κρίσιμη είναι η αναβάθμιση, κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, του εισαγγελέα με την διεύρυνση των αρμοδιοτήτων και των εξουσιών του. Αποκτά όλες τις αρμοδιότητες του ανακριτή -εκτός από την προφυλάκιση-, δηλαδή θα μπορεί να ερευνά τα πάντα και θα προβαίνει σε κάθε ενέργεια. Θα έχει και τη δυνατότητα συμβιβασμού πριν από τις δίκες προκειμένου να επιταχυνθεί η απονομή της δικαιοσύνης. Ειδικότερα εισάγονται τέσσερις νέοι θεσμοί για όλα τα αδικήματα, πλην των εγκλημάτων βίας.

1. Ποινική διαταγή για αδικήματα με ποινές έως ενός χρόνου, όπου ο εισαγγελέας θα μπορεί να θέτει στο αρχείο τις υποθέσεις, όταν κρίνει ότι δεν είναι σοβαρές και δεν αφορούν το δημόσιο συμφέρον.
2. Αποχή από την ποινική δίωξη για βαρύτερα πλημμελήματα και κακουργήματα. Συγκεκριμένα, σε πλημμελήματα που επισύρουν ποινές ως τρία έτη, ο εισαγγελέας θα μπορεί να μην ασκεί ποινική δίωξη, εφόσον έχει αποκατασταθεί η παρανομία και η διάταξη του θα επικυρώνεται από δικαστή. Σε κακουργήματα που αναφέρονται σε οικονομικά εγκλήματα εφόσον αποκατασταθεί ολόκληρη η ζημιά και έχει μεταμεληθεί ο δράστης, ο εισαγγελέας μπορεί να αναστείλει την έρευνα για τρία χρόνια. Αν στο διάστημα αυτό, ο δράστης δεν κάνει άλλο αδίκημα, τότε η υπόθεση θα μπαίνει στο αρχείο, με επικύρωση δικαστή.
3. Ποινική Διαπραγμάτευση, όπου ο εισαγγελέας θα διαπραγματεύεται με τον κατηγορούμενο σε διάφορα στάδια της ποινικής διαδικασίας και θα μπορεί να έρχεται σε συμφωνία μαζί του για την ολική ή μερική αποκατάσταση της ζημιάς, με αντάλλαγμα ευνοϊκότερη μεταχείριση, εφόσον υπάρξει ομολογία ενοχή.
4. Ποινική συνδιαλλαγή κατά την οποία ο εισαγγελέας θα μπορεί να προτείνει ποινή στον κατηγορούμενο πριν την άσκηση ποινικής δίωξης με δεδομένη την πλήρη αποκατάσταση της ζημιάς. Αν ο κατηγορούμενος το δεχθεί, η υπόθεση δεν θα φθάνει στο ακροατήριο και η ποινή θα είναι η συμφωνηθείσα.

Καταργούνται όλα τα πταίσματα

Γενικά, καταργούνται όλα τα πταίσματα, διαχωρίζονται τα πλημμελήματα σε ελαφρά με ποινή έως τρία χρόνια φυλάκισης, για τα οποία οι ποινές θα αναστέλλονται δια παντός εκτός αν υπάρχουν περιπτώσεις υποτροπής και σε βαριά που τιμωρούνται από τρία ως πέντε χρόνια, για τα οποία οι καταδικασθέντες υποχρεούνται να εκτίσουν έστω μέρος της ποινής τους.

Καθιερώνεται η παροχή κοινωφελούς εργασίας και θα εκτελείται σε δημόσιες υπηρεσίες και ΟΤΑ. Επίσης, στις κακουργηματικές ποινές μειώνεται το ανώτατο όριο ποινής από 20 σε 15 έτη, ενώ καθιερώνονται νέες για αδικήματα με ρατσιστικά ή ομοφοβικά κίνητρα. Στην ανθρωποκτονία από πρόθεση (299 ΠΚ) «σπάει» η ισόβια κάθειρξη ως μοναδική ποινή και πλέον το δικαστήριο θα μπορεί να επιβάλει πρόσκαιρη κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών.

Για τους καταχραστές του Δημοσίου καταργείται ο Ν.1608/50 και προβλέπονται για όλα τα κακουργήματα διαδικασίες ποινικής διαπραγμάτευσης και αποζημίωσης, ενώ παραμένει σε ισχύ η αυστηρή νομοθεσία για το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος που προβλέπει δημεύσεις και χρηματικές ποινές ανάλογες με τη ζημιά του δημοσίου.

Προσθήκες γίνονται στα άρθρα που αφορούν την εγκληματική και τρομοκρατική οργάνωση που αφορούν τους καταδότες. Αν η καταγγελία γίνει πριν τη διάπραξη αδικήματος ή βοηθήσει στην εξάρθρωσή της οργάνωσής, τότε τα μέλη απαλλάσσονται από την ποινή για τις πράξεις αυτές, ενώ αν ο καταγγέλλων έχει τελέσει κάποιο από τα εγκλήματα, το δικαστήριο του επιβάλλει μειωμένη ποινή στην οποία χωρεί αναστολή. Τέλος αυστηρές ποινές προβλέπονται και για όσους συνδράμουν αυτές τις οργανώσεις.