Συμφέρει Ελλάδα και Κύπρο η κατάργηση του βέτο στην ΕΕ;

Ενθυμούμαι πριν μερικά χρόνια προέκυψε παρόμοια συζήτηση για κατάργηση του τι ίσχυε σε σχέση με την εκπροσώπηση των κρατών μελών στο Κολλέγιο των Επιτρόπων, ήτοι, κατάργηση του ένας Επίτροπος ανά κράτος μέλος. Μετά από έντονες αντιδράσεις σε πολλές πρωτεύουσες δεν υπήρξε συνέχεια και επικράτησε ό,τι ισχύει σήμερα. Φοβούμαι, όμως, ότι με τις προδιαγραφόμενες διευρύνσεις το θέμα θα ανακύψει εκ νέου.

Η εκπροσώπηση κάθε κράτους μέλους με έναν Επίτροπο ενισχύει την εθνική του ταυτότητα και εικόνα στα μάτια του πολίτη, στο Κολλέγιο και στους ευρωπαϊκούς θεσμούς ανεξαρτήτως του χαρτοφυλακίου που μπορεί να κατέχει ένας Επίτροπος. Προσδίδει κύρος και αξία και ενισχύει την κρατική υπόσταση. Λειτουργεί στη λογική της συμπερίληψης και όχι του αποκλεισμού μικρών ή μεγάλων κρατών, αλλά κυρίως ενισχύει την αίσθηση του ανήκειν και του συμμετέχειν στην Ένωση και στο πολιτικό γίγνεσθαι.

Η συζήτηση όπως προέκυψε εσχάτως αφορά βασικά στην Ευρωπαϊκή Εξωτερική Πολιτική (ΕΕΠ) και την Ευρωπαϊκή Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας (ΕΠΑΑ) όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται με ομοφωνία. Αυτή η θεσμική διαδικασία δίδει βαρύτητα στη συμμετοχή όλων των κρατών μελών, ιδιαίτερα των μικρότερων, όπως η Ελλάδα και η Κύπρος.

Η Κύπρος από την ένταξη της στην Ένωση το 2004 ευρίσκεται αντιμέτωπη με αποκλεισμούς που προκύπτουν από τη συνεργασία ΕΕ – ΝΑΤΟ σ’ ό,τι αφορά στην ΕΠΑΑ επειδή δεν διαθέτει Συμφωνία ασφάλειας με το ΝΑΤΟ για προστασία των πληροφοριών. Υπάρχει σχετική απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Κοπεγχάγης του 2002, (Παράρτημα ΙΙ των Συμπερασμάτων). Επιπλέον και η Συμφωνία Ασφάλειας μεταξύ ΕΕ – ΝΑΤΟ για προστασία των πληροφοριών που υπεγράφη τον Μάρτιο του 2003, δεν καλύπτει την Κύπρο. Την αποκλείει. Σε εθνικό επίπεδο η σύναψη Συμφωνίας μεταξύ Κύπρου και ΝΑΤΟ δεν είναι δυνατή λόγω άρνησης της Τουρκίας.

Εκ των πραγμάτων και οι πρεσβευτικού επιπέδου συναντήσεις των αντίστοιχων πολιτικών επιτροπών ΕΕ και ΝΑΤΟ (Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας και Βορειοατλαντικό Συμβούλιο) γίνονται υπό ιδιάζουσες συνθήκες και με περιορισμένη ημερήσια διάταξη. Αν, όμως, προκύψει ανάγκη συζήτησης θέματος για αποστολή τύπου ‘‘Berlin plus’’ – όταν δηλαδή η ΕΕ χρησιμοποιεί μέσα του ΝΑΤΟ για εκτέλεση μιας αποστολής διαχείρισης κρίσεως με χρήση στρατιωτικών μέσων – η Κύπρος δεν συμμετέχει στις συζητήσεις.

Επιπρόσθετα, δημιουργούνται και διακλαδώσεις του αποκλεισμού, αφού Κύπριοι διπλωμάτες ή στρατιωτικοί λόγω αυτής της έλλειψης Συμφωνίας δεν μπορούν να έχουν κατάλληλη εξουσιοδότηση χειρισμού πληροφοριών ΝΑΤΟ και αποκλείονται από τοποθετήσεις σε νευραλγικές θέσεις εντός ΕΕ συναφείς με θέματα εξωτερικής πολιτικής, άμυνας και ασφάλειας.

“Δώρο” στην Τουρκία

Τυχόν κατάργηση της ομοφωνίας σημαίνει ότι τα μικρά κράτη θα είναι θεατές των εξελίξεων, όσον ενεργά και αν είναι στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων, αφού στο τέλος δεν θα μπορούν να εμποδίσουν αποφάσεις με τις οποίες δεν συμφωνούν. Ό,τι λέγεται πως θα λαμβάνονται υπ’ όψη οι ευαισθησίες και οι ανησυχίες όλων των μελών, το είδαμε. Η αλληλεγγύη που υπάρχει, όση υπάρχει, είναι και λόγω της ύπαρξης της ομοφωνίας. Σε αντίθετη περίπτωσή διερωτώμαι εάν δεν θα τίθετο εν αμφιβόλω.

Λόγω ζητημάτων με Τουρκία, ειδικού και κρίσιμου ενδιαφέροντος για Κύπρο και Ελλάδα, κατάργηση της ομοφωνίας σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, άμυνας και ασφάλειας θα είναι απρόσμενο δώρο στην Τουρκία. Υπάρχει κανείς που πιστεύει ότι όσοι κόπτονται για αυτήν πως οι τουρκικές ‘‘ανησυχίες’’ ή ‘‘ευαισθησίες’’ δεν θα λαμβάνονται σοβαρότερα υπόψη ή δεν θα βαραίνουν περισσότερο απ’ ό,τι οι δικές μας; Υπάρχει σοβαρά σκεπτόμενος άνθρωπος που έχει την ψευδαίσθηση ότι Γερμανοί, Ολλανδοί, Ισπανοί ή Ιταλοί με τόσα συμφέροντα στην Τουρκία θα δυσαρεστήσουν ποτέ την Άγκυρα για να ικανοποιήσουν Αθήνα ή Λευκωσία;

Κατάργηση της ομοφωνίας απαιτεί λήψη ομόφωνης απόφασης και δεν μπορώ να φανταστώ αρχηγό κράτους ή κυβερνήσεως που θα εκχωρήσει τέτοιο προνόμιο. Σημαίνει ότι η συμμετοχή των μικρών κρατών από πολιτική θα γίνει γραφειοκρατική, ασχέτως εάν θα γίνεται από πολιτικά πρόσωπα, αφού στην πραγματικότητα η συμμετοχή τους δεν θα είναι ικανή να επηρεάσει αποτελεσματικά τις εξελίξεις. Τώρα μπορούν. Περί παρουσίας θα πρόκειται, όχι περί συμμετοχής. Από πολιτικοί δρώντες θα μετατρέψουν εαυτούς σε θεατές πολιτικών δρώμενων και μεταφορείς ειλημμένων αποφάσεων προς εφαρμογή στις πρωτεύουσες τους. Εν ολίγοις, θα αυτοαναιρηθούν.

Το ζήτημα είναι ζωτικής σημασίας. Είναι υπαρξιακού χαρακτήρα και πρέπει να ληφθούν πρωτοβουλίες και ενέργειες με αποφασιστικό, ξεκάθαρο πολιτικό λόγο για τερματισμό της συζήτησης πριν δημιουργηθεί δυναμική. Τα περί λειτουργικότητας είναι προφάσεις. Το ζήτημα είναι εξόχως πολιτικό και άπτεται της κυριαρχίας των μελών και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπιστεί. Κατάργηση της ομοφωνίας θα είναι ολέθρια για τα μικρά κράτη. Η Ένωση φαίνεται να επέλεξε πορεία αποξένωσης από τα μέλη της, τους πολίτες της και την πραγματικότητα. Θα αφεθεί σ’ αυτήν την πορεία;