Συμφωνία στις Βρυξέλλες – Κυρώσεις στη Λευκορωσία, απειλές στην Τουρκία

Μετά από ένα πολύωρο θρίλερ που κράτησε περίπου εννέα ώρες ολοκληρώθηκε στις Βρυξέλλες η πρώτη ημερά Συνόδου Κορυφής της ΕΕ, με συμφωνία σε ότι αφορά τη Λευκορωσία και “πρόοδο” στο θέμα των κυρώσεων στην Τουρκία. Είχαν προηγηθεί μαραθώνιες διαπραγματεύσεις με την Αθήνα και τη Λευκωσία να απορρίπτουν διαδοχικά δύο προσχέδια Απόφασης.

Οι αρχηγοί των κρατών και των κυβερνήσεων της ΕΕ συμφώνησαν να επιβληθούν κυρώσεις για την καταστολή των διαδηλώσεων στη Λευκορωσία σε περίπου σαράντα Λευκορώσους αξιωματούχους, όχι όμως και στον ίδιο τον Λουκασένκο. Η επιβολή τους θα προχωρήσει μετά την επίτευξη συμφωνίας να σταλεί αυστηρό μήνυμα από την ΕΕ στην Τουρκία, το οποίο θα συνοδεύεται από την απειλή επιβολής κυρώσεων στην Άγκυρα, όπως πρότεινε η Κυπριακή Δημοκρατία.

«Είμαστε έτοιμοι να χρησιμοποιήσουμε όλα τα μέσα, σε περίπτωση που υπάρξει ανάγκη» τόνισε ο Σαρλ Μισέλ, όταν ρωτήθηκε στη συνέντευξη Τύπου σχετικά με την πιθανή επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας. Θέλουμε να δώσουμε την ευκαιρία να γίνει πολιτικός διάλογος, πρόσθεσε, καλώντας την Τουρκία να βάλει τέλος στις μονομερείς ενέργειές της. Ο ίδιος σημείωσε ότι οι δύο επόμενες εβδομάδες θα είναι σημαντικές για τη σχέση της ΕΕ με την Άγκυρα και ότι το θέμα της Τουρκίας θα εξεταστεί εκ νέου στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου.

Θρίλερ στις Βρυξέλλες 

Απαντώντας στο ίδιο ερώτημα, η Πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανέφερε ότι υπάρχουν δύο εργαλειοθήκες. «Η μία για μια κατάσταση που δε θέλουμε – την περίπτωση δηλαδή που η Τουρκία προχωρήσει πάλι σε μονομερείς ενέργειες» και η δεύτερη για μια «πιο θετική ατζέντα», όπως είπε. Η ίδια πρόσθεσε ότι η Τουρκία πρέπει να αποδείξει πως  έχει βούληση να διεξαγάγει πραγματικά εποικοδομητικό διάλογο με την ΕΕ.

«Περιμένουμε από την Τουρκία να απέχει από μονομερείς ενέργειες» είπε η φον Ντερ Λάιεν, τονίζοντας ότι «υπάρχει εργαλειοθήκη η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί αμέσως», αλλά και ότι «η Τουρκία μπορεί να κερδίσει από την ισχυρή συνεργασία με την ΕΕ». Νωρίτερα, Αθήνα και Λευκωσία είχαν απορρίψει δύο προσχέδια απόφασης της Συνόδου Κορυφής.

Το πρώτο είχε απορριφθεί εξαρχής από την Κύπρο και στη συνέχεια και από την Αθήνα, καθώς δεν περιείχε καμία αναφορά για κυρώσεις στην Τουρκία. Μετά το “μπλόκο” ακολούθησε εξαμερής συνάντηση των Μέρκελ, Μακρόν, Μητσοτάκη και Αναστασιάδη, με τη συμμετοχή του Σαρλ Μισέλ και της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προκειμένου να αρθεί το αδιέξοδο. Στη συνέχεια, στο δείπνο οι ηγέτες συζήτησαν μεταξύ άλλων για το Ναγκόρνο Καραμπάχ και την υπόθεση Ναβάλνι και αμέσως μετά παρουσιάστηκε νέο κείμενο απόφασης. Ούτε αυτό όμως ικανοποίησε την Αθήνα και τη Λευκωσία.

Το Κείμενο Συμπερασμάτων

Τελικά το κείμενο των συμπερασμάτων, στο οποίο κατέληξαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες υπογραμμίζεται ότι η συνέχιση του διαλόγου με καλή πίστη και η αποχή από μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της ΕΕ είναι απόλυτη απαίτηση. Σημειώνουν επίσης ότι όλες οι διαφορές πρέπει να επιλυθούν μέσω διαλόγου και βάσει του διεθνούς δικαίου και επαναλαμβάνουν την πλήρη αλληλεγγύη τους προς την Ελλάδα και την Κύπρο, των οποίων η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά.

Στο κείμενο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει έντονα τις παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας και τονίζει ότι πρέπει να σταματήσουν. Παραλλήλως καλεί την Τουρκία να απέχει από παρόμοιες ενέργειες στο μέλλον και  υπογραμμίζει ότι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ πρέπει να γίνει μέσω διαλόγου με καλή πίστη και πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Τουρκία να αποδεχτεί την πρόσκληση της Κύπρου για έναρξη διαλόγου με στόχο την επίλυση όλων των θαλάσσιων διαφορών μεταξύ Τουρκίας και Κυπριακής Δημοκρατίας. Υποστηρίζει επίσης την ταχεία επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, και δηλώνει πλήρως δεσμευμένο σε μια συνολική διευθέτηση του, σύμφωνα με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των ψηφισμάτων 550 και 789. Αναφέρει τέλος ότι αναμένει το ίδιο από την Τουρκία και σημειώνει ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο, διορίζοντας μετά την επανάληψη των διαπραγματεύσεων έναν εκπρόσωπο στην αποστολή του ΟΗΕ.

Αναφορά γίνεται και στη σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο, η οποία θα μπορούσε να ασχολήθεί με ζητήματα που απαιτούν πολυμερείς λύσεις, όπως η θαλάσσια οριοθέτηση, η ασφάλεια, το μεταναστευτικό, η ενέργεια και η οικονομική συνεργασία. Εξηγεί επίσης ότι η συμμετοχή στη Διάσκεψη, το πεδίο εφαρμογής και το χρονοδιάγραμμα θα πρέπει να συμφωνηθούν με όλα τα μέρη.

Τέλος, στο κείμενο αναφέρεται, ότι υπό την προϋπόθεση πως θα συνεχιστούν οι προσπάθειες για τον τερματισμό των παράνομων ενεργειών εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφωνεί να ξεκινήσει μια θετική πολιτική ατζέντα ΕΕ-Τουρκίας. Η ατζέντα αυτή δίνει έμφαση στον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης και στην συνεχή συνεργασία σε θέματα μετανάστευσης. Καλεί μάλιστα τον πρόεδρό του, σε συνεργασία με την πρόεδρο της Κομισιόν και με την υποστήριξη του Ύπατου Εκπροσώπου, να εκπονήσει πρόταση σχετικά με την ανανέωση της ατζέντας ΕΕ-Τουρκίας.

Μία από τα ίδια 

Οι πληροφορίες ήθελαν την Αθήνα να επιμένει ότι η αναφορά σε μελλοντικό διάλογο με την Άγκυρα πρέπει να εξισορροπηθεί με αντίστοιχη αναφορά σε συγκεκριμένες κυρώσεις στην περίπτωση που η αποκλιμάκωση αποδειχθεί προσχηματική. Από την πλευρά της, η Λευκωσία εστίαζε τις αντιρρήσεις της στην, ούτως ή άλλως ύποπτη, πρωτοβουλία του Σαρλ Μισέλ για περιφερειακή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο. Η Κυπριακή Δημοκρατία φερόταν αποφασισμένη να μην συναινέσει στα συμπεράσματα, αν δεν ξεκαθαριστεί και σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ποιοι θα συμμετέχουν και ποια θα είναι η ατζέντα στην περιφερειακή διάσκεψη που προτείνει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Εννοείται ότι η μεγαλύτερη αντίσταση στις ελληνικές θέσεις προβάλλεται από την Γερμανία, η οποία με την επιρροή της στις Βρυξέλλες επιχείρησε με το πρώτο κείμενο να ικανοποιήσει όλα τα αιτήματα του Ερντογάν. Η Γερμανία επικαλέστηκε στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων και τη συμφωνία που ανακοινώθηκε νωρίτερα, χθες Πέμπτη, σχετικά με τη δημιουργία ενός  μηχανισμού απεμπλοκής ανάμεσα στην Αθήνα και την Άγκυρα, υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το απόγευμα η σειρά συζήτησης των θεμάτων στη Σύνοδο Κορυφής άλλαξε και δόθηκε προτεραιότητα στην συζήτηση για την Τουρκία και την Ανατολική Μεσόγειο. Η Σύνοδος είχε προαναγγελθεί άλλωστε ως ειδική για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας, ωστόσο οι εξελίξεις και η ατζέντα του Βερολίνου την μετέτρεψαν σε μια εφ’ όλης της ύλης Σύνοδο, που μετέθετε αρχικά το θέμα της Τουρκίας στο δείπνο.

Η προτεραιότητα δόθηκε μετά τη σκληρή στάση της Λευκωσίας και τις πληροφορίες που την ήθελαν έτοιμη ακόμα και για βέτο στο θέμα της Λευκορωσίας. Το πρώτο προσχέδιο Απόφασης δεν είχε πάντως καμία αναφορά για κυρώσεις στην Τουρκία, παρά μόνο στο ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει όλα τα εργαλεία πίεσης και μια έκκληση στην Άγκυρα να σταματήσει όλες τις θαλάσσιες δραστηριότητες στην περιοχή.

Ανέφερε, ωστόσο, ότι «υπό την προϋπόθεση ότι διατηρούνται εποικοδομητικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση θεμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο», οι ηγέτες της ΕΕ συμφωνούν να «δρομολογήσουν μια θετική πολιτική ατζέντα ΕΕ-Τουρκίας με ιδιαίτερη έμφαση στον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης και τη διευκόλυνση του εμπορίου», καθώς και «συνεχή συνεργασία σε θέματα μετανάστευσης σύμφωνα με τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας για το 2016». Υιοθετούσε δηλαδή σχεδόν όλα τα αιτήματα της Άγκυρας, σαν να μην συνέβη τίποτε τους τελευταίους μήνες.