Τα 3+1 σενάρια για την επόμενη ημέρα

Ταυτόχρονα, είναι εμφανής η απομείωση του γεωπολιτικού αποτυπώματος της χώρας (εκλογή Τραμπ, παραγκωνισμός της Ελλάδας από τις εξελίξεις για την ευρωπαϊκή άμυνα, ενίσχυση της κατοχικής Τουρκίας ως «στρατηγικού εταίρου» της Ευρώπης, υποχωρήσεις σε Κάσο και Κρήτη) σε ένα ασταθή διεθνή περίγυρο. Το νέο σκηνικό της αβεβαιότητας και απαισιοδοξίας επιζητά επιτακτικά σταθερή κυβερνητική λύση. Η κυβέρνηση αδυνατεί να ανακάμψει. Η υπάρχουσα αντιπολίτευση αδυνατεί να τη διαδεχθεί.

Οι ογκώδεις κινητοποιήσεις για τα “Τέμπη” κατέδειξαν την αναντιστοιχία κοινωνίας και πολιτικού συστήματος. Είναι φανερό ότι καμμία διέξοδος για τα προβλήματα της χώρας δεν μπορεί να προέλθει από τα υπάρχοντα κόμματα. Αυτά, είτε δε θέλουν είτε δεν μπορούν, είναι μέρος του προβλήματος. Συνεπώς, μακροπρόθεσμα απαιτείται ένα νέο πολιτικό σύστημα, μια νέα πολιτική συνθήκη με την κοινωνία στο επίκεντρο και ιδιοκτήτη του πολιτικού συστήματος.

Θα καταφύγει η κυβέρνηση σε πρόωρες εκλογές;

Εντωμεταξύ όμως η χώρα πρέπει έχει κυβέρνηση. Συνεπώς, τα σενάρια της επόμενης ημέρας είναι ανοικτά. Πρώτο σενάριο είναι η προσφυγή σε πρόωρες εκλογές, ακόμα κι αν η κυβέρνηση το ξορκίζει. Είναι βέβαιο ότι η ΝΔ έχει απωλέσει την αυτοδυναμία. Η πολιτική της επιρροή έχει κατέλθει πολύ κάτω του 30% και πλησιάζει το 20%. Αυτό θα σήμαινε ότι κινδυνεύει να απωλέσει και την επιβράβευση των 50 εδρών, αν βρεθεί κάτω από 25%. Πρακτικά αυτό θα σήμαινε ότι θα οδηγούνταν μετεκλογικά όχι σε διμερή αλλά σε τριμερή συγκυβέρνηση.

Ποιοι θα ήταν οι εταίροι; Αν η ΝΔ σχηματίσει κυβέρνηση με δεξιά κόμματα, χάνει το λεγόμενο κεντρώο ακροατήριο. Όλοι οι εκ δεξιών υποψήφιοι συγκυβερνώντες είναι αναξιόπιστοι και καιροσκόποι και με ασταθές προφίλ ηγετίσκων. Η συγκυβέρνηση με το ΠΑΣΟΚ θα ήταν ταφόπλακα για το ίδιο το ΠΑΣΟΚ. Εξάλλου το ΠΑΣΟΚ θα απαιτήσει άλλο πρωθυπουργό από το Μητσοτάκη. Θα το δεχθεί αυτό ο νυν πρωθυπουργός, αν η ΝΔ πρωτεύσει στις εκλογές; Συγκυβέρνηση με ΣΥΡΙΖΑ, Πλεύση Ελευθερίας λογικά αποκλείεται, αν και στα μείζονα (εξωτερική πολιτική του κατευνασμού, δικαιωματισμός, αποδοχή των μνημονίων) οι πολιτικές τους συγκλίνουν με την πλευρά Μητσοτάκη.

Εξάλλου, εκλογές δεν θέλει το ΠΑΣΟΚ, διότι αν επαληθευτούν οι δημοσκοπικές προβλέψεις για καθίζηση του κόμματος παρά την κυβερνητική αδυναμία, η θέση του Ανδρουλάκη είναι επισφαλής. Συνεπώς το ΠΑΣΟΚ έχει κομματικό όφελος να παραμείνει ο Μητσοτάκης στη θέση του και να συνεχίσει να φθείρεται, ελπίζοντας ότι προς το τέλος της τετραετίας θα μπορέσει να καρπωθεί περισσότερα εκλογικά οφέλη. Εξ ου και η πρόταση για προανακριτική για πλημμέλημα για τον Τριαντόπουλο, ενώ είναι σαφές ότι υπάρχουν ενδείξεις για κακουργηματικές πράξεις όπως η παρακώλυση του έργου της δικαιοσύνης και ο σφετερισμός εξουσίας. Για αυτό και η κατάθεση πρότασης μομφής ενάντια στην κυβέρνηση, που ουσιαστικά συσπείρωσε την κοινοβουλευτική ομάδα της ΝΔ.

Σε κάθε περίπτωση το σενάριο των πρόωρων εκλογών δε θα έλυνε το πρόβλημα της αστάθειας. Κάθε πιθανό κυβερνητικό σχήμα θα ήταν θνησιγενές για τους προαναφερθέντες λόγους.

Η εξάντληση της τετραετίας

Το δεύτερο σενάριο είναι αυτό της εξάντλησης της τετραετίας. Αυτό εξυπηρετεί την επιθυμία του πρωθυπουργικού επιτελείου να παραμείνει στην εξουσία το μακρύτερο δυνατό χρονικό διάστημα. Το ίδιο και την επιθυμία των βουλευτών του να παραμείνουν στις έδρες τους, εφόσον γνωρίζουν ότι πρόωρες εκλογές θα σήμαιναν απώλεια της έδρας για πάνω από τους μισούς από αυτούς. Όμως το σενάριο αυτό σημαίνει ότι όσο πιο αργά γίνουν οι εκλογές τόσο μικρότερο θα είναι το ποσοστό της ΝΔ.

Ενδέχεται να οδηγηθούμε σε ποσοστά των πρώτων εκλογών του 2012 (18%), μάλιστα σε συνθήκες μη κρίσης αυτή τη φορά. Αυτό το σενάριο μπορεί να εξυπηρετεί τα πρόσκαιρα συμφέροντα της ηγεσίας, αλλά όχι τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα του κόμματος. Η ΝΔ είναι ιστορικό κόμμα, παραδοσιακός πυλώνας της συντηρητικής παράταξης και η απαξίωσή της εγείρει αντανακλαστικά αυτοσυντήρησης στον καραμανλικό και σαμαρικό της κορμό. Από την άλλη, αυτό θα ήταν το πιο ασφαλές σενάριο για τους επίδοξους διαδόχους (Δένδιας κλπ), ώστε να μην χρεωθούν το κόστος μιας ρήξης. Όμως θα παραλάβουν ένα κόμμα πολύ μικρότερο και αποδυναμωμένο.

Αλλαγή καπετάνιου εν πλω

Υπάρχει το τρίτο σενάριο, αυτό της αλλαγής πρωθυπουργού εκ των έσω, εν κινήσει, από την κοινοβουλευτική ομάδα ή από κάποιο έκτακτο συνεδριακό σώμα, αν το προβλέπει το καταστατικό του κόμματος. Εκλογή από τη βάση ενώ το κόμμα κυβερνάει μάλλον αποκλείεται. Αυτό είναι ένα σενάριο που ακούγεται από δημοσιογραφικές πηγές. Το πρόβλημα με αυτή την εκδοχή είναι η έλλειψη κουλτούρας των κομμάτων εξουσίας στην Ελλάδα για αλλαγή αρχηγών κατά τη διακυβέρνηση. Επί παραδείγματι, οι Τόρις της Αγγλίας έχουν τέτοια παράδοση, η ΝΔ όχι.

Όμως ένα τέτοιο σενάριο, θα ήταν πιθανά ευεργετικό στην παρούσα συγκυρία για την αναβάπτιση της ΝΔ στο δεξιό ακροατήριο. Θα το συσπείρωνε αν ο διάδοχος προερχόταν από την καραμανλική ή σαμαρική πτέρυγα και θα διεμβόλιζε τα εκ δεξιών κόμματα. Η πρωτιά σε νέες εκλογές με την παρούσα αντιπολίτευση θα θεωρούνταν δεδομένη με ένα ποσοστό άνω του 30%.

Ο πρωθυπουργός ανοίγοντας τη συζήτηση για τη διαδοχή του με την τοποθέτηση του Χατζηδάκη ως αντιπροέδρου, κατέστησε σαφές ότι θα έχει λόγο στη διαδοχή. Αν όμως διάδοχος είναι ο Χατζηδάκης, ή ακόμα και ο φημολογούμενος Πιερρακάκης, η περαιτέρω πτώση της ΝΔ θα είναι προδιαγεγραμμένη. Η διαδοχή έχει νόημα μόνο αν σηματοδοτήσει αλλαγή πορείας. Διάδοχος από το στενό πυρήνα της παρούσας διακυβέρνησης έχει στόχο να κρατήσει το κόμμα υπό έλεγχo και όχι να ανακόψει την καθοδική πορεία.

Το τελευταίο από τα σενάρια

Τα προηγούμενα τρία σενάρια αφορούν τη διαχείριση του πολιτικού σκηνικού και δίνουν παράταση ζωής, μακρά ή βραχεία, στο σύστημα. Όπως έχουμε εξηγήσει και αλλού, φαίνεται ότι έχουμε περάσει το σημείο θραύσης μεταξύ του πολιτικού συστήματος και της κοινωνίας. Αυτό σημαίνει ότι αν δεν υπάρξει νέο σημείο εκκίνησης, η χώρα δε δύναται να πάει μπροστά. Όπως κατέδειξαν οι πρωτοφανείς σε μέγεθος διαδηλώσεις για τα Τέμπη, πλέον η κοινωνία είναι έτοιμη για μια νέα πολιτική συνθήκη και ένα νέο πολιτικό συμβόλαιο. Ποια θα είναι αυτή η συνθήκη και ποιος θα την εκφράσει είναι ακόμα άγνωστο. Πάντως, τουλάχιστον πλέον υπάρχει το υπόστρωμα για κάτι τέτοιο.

Είναι βέβαιο ότι μόνο κάποιο νέο σχήμα, άφθαρτο, με ανθρώπους καταξιωμένους κοινωνικά, με πολιτικό πρόγραμμα που αντιμετωπίζει συνολικά τον πυρήνα των προβλημάτων της χώρας (δημογραφικό, εξωτερικές απειλές, μετανάστευση, παιδεία, θεσμική θωράκιση, οικονομική ανασυγκρότηση, κοινωνική δικαιοσύνη) μπορεί να αποτελέσει το νέο πόλο επανεκκίνησης της πολιτικής ζωής. Η πολιτική απεχθάνεται το κενό και στη δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Οι κοινωνικές συνθήκες οδηγούν σε νέες πολιτικές συνθήκες.

Η ΝΔ με αλλάγή αρχηγού και επαναφορά στις ιδεολογικές της ρίζες θα συσπείρωνε το δεξιό κοινό χωρίς νέο φορέα. Αν, όμως, υπάρξει μάχη μέχρις εσχάτων για την ηγεσία, τότε δε θα πρέπει να αποκλείεται το ενδεχόμενο ενός νέου κεντρικού φορέα στη συντηρητική παράταξη. Στην κεντροαριστερά τα πράγματα είναι πιο δύσκολα, καθώς όλοι οι φορείς της είναι απαξιωμένοι. Μόνο ένας νέος κεντροαριστερός φορέας με νέα πρόσωπα, με διακριτή ιδεολογία από τη Δεξιά, πατριωτικό χαρακτήρα και πολιτικό πρόγραμμα που να απαντά πειστικά στα σύγχρονα προβλήματα, θα μπορούσε να μετατοπίσει το κέντρο βάρους προς την πλευρά αυτή.