Θα οδηγήσει η τραγωδία σε κυβέρνηση εθνικής ενότητας;

Το σοκ από την τραγωδία στα Τέμπη δεν έχει μόνο καταθλίψει και θυμώσει την ελληνική κοινωνία, την έφτασε στα όριά της. Διαφαίνεται ότι αυτό το δράμα τερματίζει την ανοχή και την υπομονή έναντι του διεφθαρμένου και αναποτελεσματικού κομματικού συστήματος. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πως θα εκφραστεί ο κόσμος πολιτικά, αφού στις εκλογές πάλι θα έχει τις ίδιες βασικές επιλογές. Θα οδηγήσει, άραγε, η τραγωδία σε κυβέρνηση εθνικής ενότητας;

Θα έχουμε μαζική αποχή που μπορεί να φτάσει το 65-70%; Ή θα έχουμε μαζική προσέλευση που θα ανεβάσει το ποσοστό συμμετοχής στο 80% του εκλογικού σώματος. Κι αν ναι, πού θα πάει αυτή η ψήφος; Πάντως, σε συζητήσεις σοβαρών και μορφωμένων ανθρώπων με κοινωνικό αποτύπωμα, η καταληκτική ιδέα είναι “κυβέρνηση εθνικής ενότητας” για να αλλάξει τα πάντα, όπως αναφέραμε στην εισαγωγή και αμέσως το ερώτημα που προκύπτει είναι “ποιος πρέπει να είναι ο πρωθυπουργός;”.

Το σύστημα έχει φροντίσει έτσι ώστε η ψήφος διαμαρτυρίας λευκά-άκυρα-αποχή να μην έχουν κόστος στο πολιτικό σύστημα, δηλαδή δεν μετράνε στο εκλογικό μέτρο. Έτσι, με το νόμο 3434/2006 (εκλογικός νόμος Παυλόπουλου) προβλέπει ρητά ότι κατά την κατανομή των εδρών, καθώς και για τον καθορισμό του εκλογικού μέτρου, τα λευκά ψηφοδέλτια δεν προσμετρώνται στα έγκυρα. Το ίδιο ισχύει και για τα άκυρα και την αποχή.

Oι νομικοί αναλυτές του νόμου επισημαίνουν σχετικά πως η θεωρία ότι τα λευκά-άκυρα-αποχή δεν ευνοούν όπως λέγεται το πρώτο κόμμα, αλλά διαχέονται στη δύναμη κάθε κόμματος, ανάλογα με το ποσοστό του. Ως εκ τούτου τα λευκά-άκυρα-αποχή δεν προκαλούν καμία ζημιά στο πολιτικό σύστημα. Συνεπώς, οι ψήφοι αυτοί δεν δίνουν λύση στο πρόβλημα της ριζικής αλλαγής του κομματικού συστήματος και ο θυμός ή η πρόθεση ανατροπής δεν μπορούν να εκφραστούν με αυτό τον τρόπο.

Τι προσπαθεί ο Μητσοτάκης

Ήδη διαφαίνεται ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη, που της έσκασε η βόμβα στη βάρδια της, επιχειρεί να βρει τρόπους εξαέρωσης της οργής. Η τοποθέτηση Γεραπετρίτη στη θέση του παραιτηθέντος Κώστα Καραμανλή δεν μοιάζει επιτυχής, πρώτον γιατί το πρόσωπο είναι φορτισμένο πολύ πολιτικά και δεύτερον γιατί συνδέεται συγγενικά με την ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ, η οποία είχε συμβάσεις με τον πολυπαθή οργανισμό. Ατυχής αποδείχθηκε και η συγκρότηση της υπερκομματικής επιτροπής, αφού οδήγησε στην παραίτηση ενός μέλους της και η αντιπολίτευση δεν την αποδέχεται, γιατί θεωρεί ότι θα βγάλει ένα πόρισμα που να ρίχνει τη μπάλα στην κερκίδα.

Ο πρωθυπουργός πάντως μπορεί να τρενάρει τις εκλογές ώστε να εκτονωθεί η οργή, με όριο την 7η Ιουλίου που είχαν γίνει το 201, επικαλούμενος την αναμονή του πορίσματος της επιτροπής διερεύνησης του μοιραίου δυστυχήματος. Από την άλλη, όπως είχε επισημάνει ο Σταύρος Λυγερός σε σχόλιό του πριν το τραγικό γεγονός, μια απώθηση των (δεύτερων) εκλογών προς τον Ιούνιο, μπορεί να ευνοήσει τη Νέα Δημοκρατία, γιατί τότε οι νέοι και οι φοιτητές που δεν διάκεινται φιλικά προς την κυβέρνηση (ειδικά έπειτα από το πρόβλημα των καλλιτεχνικών σπουδών) φεύγουν για να δουλέψουν στον τουρισμό, ή γενικά πάνε διακοπές και δεν ψηφίζουν.

Σε κάθε περίπτωση η καθυστέρηση των εκλογών μπορεί να μειώσει την όποια αρνητική επίπτωση μπορεί να έχει το γεγονός – ορισμένοι εκτιμούν το κόστος σε 4-5% – για την κυβέρνηση. Όμως, είναι βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα προσπαθήσει να κρατήσει στην επικαιρότητα την τραγωδία, τουλάχιστον μέχρι το 40ήμερο. Πάντως κι εκεί υπάρχει μια αδιόρατη γραμμή ισορροπίας, γιατί αν ο κόσμος καταλάβει ότι οι διαδηλώσεις και η αγανάκτηση γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης, μπορεί η όλη τακτική να γίνει μπούμερανγκ.

Τα δύο εκλογικά συστήματα

Οι πρώτες εκλογές θα γίνουν με το σύστημα της απλής αναλογικής, που όμως διατηρεί το κατώφλι του 3% για να μπει ένα κόμμα στη Βουλή. Πριμοδότηση του πρώτου κόμματος δεν υπάρχει και οι 300 έδρες θα κατανεμηθούν αναλογικά στα κόμματα που θα περάσουν το κατώφλι του 3%. Η κυβερνητική αυτοδυναμία χρειάζεται 151 έδρες και το ποσοστό αυτοδυναμίας προκύπτει από το 100%, μείον το συνολικό ποσοστό των κομμάτων που θα μείνουν εκτός (πχ. 100%-12%=88% που σημαίνει ότι η αυτοδυναμία χρειάζεται 44,3% τουλάχιστον. Ποσοστό που δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει ξεκαθαρίσει ότι αν είναι πρώτο κόμμα η ΝΔ δεν θα πάρει την εντολή, για να προχωρήσει γρήγορα η διαδικασία για νέες εκλογές με το δικό του εκλογικό σύστημα που προβλέπει πριμοδότηση του πρώτου κόμματος. Από την πλευρά του ο Αλέξης Τσίπρας έχει απεκδυθεί το σενάριο της “κυβέρνησης των ηττημένων”, αλλά αν η διαφορά των δύο κομμάτων είναι πολύ μικρή, δηλαδή έως 3% ή και πιο μικρή και η αριθμητική των υπολοίπων μπορεί να δώσει μια “κυβέρνηση ειδικού σκοπού”, μπορεί να επικαλεστεί την εθνική ανάγκη για ανασυγκρότηση του κράτους και των θεσμών. Εκεί θα μπορούσε ενδεχομένως σε ένα τέτοιο κάλεσμα να συμπράξει ακόμη και το μη μητσοτακικό τμήμα της ΝΔ…

Στις δεύτερες εκλογές το bonus στο πρώτο κόμμα δεν προκύπτει όπως παλιά (40 ή 50 έδρες) αλλά κυμαίνεται ανάλογα με το ποσοστό που θα πάρει, ξεκινώντας με 20 έδρες πριμ για το 25,  συν μία έδρα για κάθε 0,5% που θα παίρνει παραπάνω με πλαφόν τις 50 έδρες bonus (40%). Οι υπόλοιπες έδρες πάνε αναλογικά στα κόμματα που θα μπουν στη Βουλή. Εδώ όμως θέλει προσοχή. Η αυτοδυναμία δεν παίζεται μόνο από το ποσοστό που θα πάρει ο πρώτος, αλλά και από το ποσοστό που θα πάρουν συνολικά τα κόμματα που θα μείνουν εκτός. Έτσι, όσο μεγαλώνει αυτό το ποσοστό, τόσο πέφτει το όριο για την αυτοδυναμία.

Για αυτό και η ΝΔ χρειαζόταν το ΠΑΣΟΚ ή ίσως την Ελληνική Λύση όπως έλεγαν οι εκλογομάγειροι. Αλλά αυτά πριν τις υποκλοπές και τα Τέμπη. Τώρα, διαφαίνεται ότι το ΠΑΣΟΚ που είχε κολλήσει στο 8%, τείνει προς το 9% και ίσως πιάσει ακόμη και το 11%, αλλά σε κάθε περίπτωση οι δημοσκοπήσεις του 15% δεν επανέρχονται.

Οι κρυφοί λόγοι για εθνική ενότητα

Βέβαια πίσω από την τραγωδία των Τεμπών, που αναμφίβολα θα βαρύνει στο εκλογικό αποτέλεσμα, υπάρχουν ιδιαίτερα σοβαροί λόγοι για την εθνική ανάγκη μιας ισχυρής κυβέρνησης ευρείας αποδοχής, που θα έχει ως κεντρικό στόχο την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του πολίτη προς το κράτος και τους θεσμούς του. Οι βασικότεροι από αυτούς είναι:

• Τα ανοιχτά εθνικά ζητήματα του Ελληνισμού: ο τουρκικός υβριδικός πόλεμος που μπορεί να εκτραπεί σε θερμό, το Κυπριακό που ξανανοίγει, το Βαλκανικό (Σερβία-Κόσοβο και Βοσνία) που μας αφορά ευθέως, τόσο σε σχέση με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία, όσο ακόμη και στο Κυπριακό. Καμία μονοκομματική κυβέρνηση, όσο ισχυρή και να είναι, δεν μπορεί να πάρει επάνω της οιαδήποτε διαπραγμάτευση-συμφωνία με την Τουρκία.
• Η ελληνική οικονομία, παρά τα επιφαινόμενα, δεν έχει ακόμη λάβει την περιβόητη επενδυτική βαθμίδα, ενώ ο επενδυτικός οίκος Nomura, σε πρόσφατη έκθεσή του, βλέπει κίνδυνο χρεοκοπίας στα δύο επόμενα χρόνια εξ αιτίας χαμηλού ρυθμού αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ, του χρέους των 400 δισ. ευρώ, του πληθωρισμού και της συνεχιζόμενης αύξησης των επιτοκίων.

Άλλοι αναλυτές εκτιμούν ότι τα επιτόκια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας θα αυξηθούν 1-1,5%, εξέλιξη που θα τραντάξει το ιδιωτικό χρέος. Η Nomura, αλλά και κύκλοι της Κομισιόν, κάνουν λόγο για την ανάγκη επώδυνων προσαρμογών που η ελληνική κοινωνία μετά από μια δωδεκαετία λιτότητας και επιδομάτων επιβίωσης δεν μπορεί να αντέξει.

Συνεπώς, η χώρα χρειάζεται μια ισχυρή διακυβέρνηση που θα είναι σε θέση να ανταπεξέλθει σε τρεις ταυτόχρονα προκλήσεις: την ταχεία και ριζική ανασυγκρότηση του κράτους, με δραστικό περιορισμό της διαφθοράς, της διαπλοκής και του κομματισμού, την αντιμετώπιση των εθνικών προκλήσεων και την εξυγίανση και την ανάπτυξη της οικονομίας, με το λογαριασμό στους λίγους με τα πολλά.