Θα πάει η Ούρσουλα στο Δικαστήριο τη Μέρκελ; – Γερμανικά παιχνίδια ενόψει προεδρίας

Το ευρωπαϊκό Δίκαιο υπερισχύει των Εθνικών, αλλά η Γερμανία είναι Γερμανία. Αυτό το μήνυμα στέλνουν το Βερολίνο και η Μέρκελ στην ΕΕ, ενώ η Κομισιόν εξετάζει ακόμη και το ενδεχόμενο να κινήσει τις προβλεπόμενες διαδικασίες, μετά την απόφαση του γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου που “ακυρώνει” την αγορά ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Οι εξελίξεις αυτές συμβαίνουν την ώρα που η Ευρώπη δεν έχει βγει ακόμη από την υγειονομική κρίση και έχει μπροστά της όλο το βάρος της αντιμετώπισης των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας.

Σήμερα, ο εκπρόσωπος της Μέρκελ ανακοίνωσε ότι η γερμανική κυβέρνηση θα συμμορφωθεί με την απόφαση του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Καρλσρούης, το οποίο έκρινε αντισυνταγματική τη συμμετοχή της Bundesbank στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ, κατά την περίοδο 2015-18.

Θα σταματήσει δηλαδή τη συμμετοχή της ομοσπονδιακής τράπεζας στο πρόγραμμα, εάν μέσα στο επόμενο τρίμηνο η ΕΚΤ δεν υποβάλει στο γερμανικό Δικαστήριο μια εμπεριστατωμένη αιτιολόγηση για το πρόγραμμά της. Με την θέση της αυτή όμως, η γερμανική κυβέρνηση ωθεί έναν ανεξάρτητο ευρωπαϊκό θεσμό να “απολογηθεί” σε ένα εθνικό Δικαστήριο και στην προκειμένη περίπτωση στο Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο.

Συμβιβασμό η Λαγκάρντ, έξυπνο χειρισμό η Μέρκελ  

Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι το γερμανικό Δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματικό τον τρόπο με τον οποίο η γερμανική κυβέρνηση εφάρμοσε την απόφαση της ΕΚΤ και όχι την ουσία του προγράμματος της Κεντρικής Τράπεζας. Την εξέτασε, ωστόσο, και αποφάνθηκε ότι δεν διαπίστωσε παράβαση, δηλαδή απευθείας στήριξη κρατών μελών. Ζήτησε όμως μια εμπεριστατωμένη αιτιολόγηση από την ΕΚΤ, προκειμένου να συνεχίσει να επιτρέπει την συμμετοχή της Bundesbank και σε αυτό το σημείο βρίσκεται η “υπέρβασή” του, κάτι που επισήμανε αρχικά και η ίδια η Μέρκελ.

Σήμερα πάντως, ο εκπρόσωπός της, αφού υποστήριξε ότι η απόφαση της Καρλσρούης δεν αμφισβητεί την υπεροχή του Ευρωπαϊκού Δικαίου, παραδέχθηκε ότι είναι «αναμφισβήτητο» καθήκον και δικαίωμα της Κομισιόν να ελέγχει αν τα κράτη-μέλη εφαρμόζουν το δίκαιο της ΕΕ και εξέφρασε την κατανόηση της γερμανικής κυβέρνησης στα ερωτήματα που θέτει η Επιτροπή, σημειώνοντας ότι αυτά θα απαντηθούν από το Βερολίνο. Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι το γερμανικό δικαστήριο ζητά απλώς μια εμπεριστατωμένη αιτιολόγηση από την ΕΚΤ.

Το ίδιο φέρεται ότι υποστήριξε και η Μέρκελ, κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του Προεδρείου του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος. Άφησε όμως την αρχική  θέση της περί “υπέρβασης των δικαστών” και μίλησε για μια ανησυχητική, αλλά “ιάσιμη” κατάσταση, αν το θέμα αντιμετωπιστεί «έξυπνα» από όλες τις πλευρές. Εδώ ίσως κολλάει και η συμβιβαστική λύση που διερευνούσε η Λαγκάρντ (να απαντήσει δηλαδή η ΕΚΤ, αλλά χωρίς να απευθύνεται στο γερμανικό Δικαστήριο), πριν βγει να υπερτονίσει την ανεξαρτησία της ΕΚΤ, μετά από τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν.

Σαν “γερμανικό εγχειρίδιο”

Για την ώρα πάντως έξυπνοι αποδεικνύονται μόνον οι γερμανικοί χειρισμοί, οι οποίοι σπρώχνουν την ΕΚΤ σε μια άμεση ή έμμεση “απολογία” στο Δικαστήριο της Καρλσρούης για ενέργειες, οι οποίες έχουν ήδη λάβει την έγκριση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Αρμόδιος βέβαια να αντιταχθεί σε αυτό είναι η Κομισιόν, της οποίας πλέον προΐσταται η πρώην υπουργός Άμυνας της Μέρκελ.

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εξετάζει ακόμη και το ενδεχόμενο να κινήσει, εναντίον της Γερμανίας, «διαδικασία επί παραβάσει» του δικαίου της ΕΕ. Αυτή τουλάχιστον ήταν η απάντησή της προς τον επίσης Γερμανό ευρωβουλευτή των Πράσινων, Σβεν Γκίγκολντ, ο οποίος ζήτησε από την Κομισιόν να προσφύγει εναντίον της χώρας του. Την είδηση μετέδωσε το γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων, σημειώνοντας ότι η Γερμανίδα πρόεδρος της Κομισιόν στην απάντησή της προς τον Γερμανό ευρωβουλευτή υπογραμμίζει ότι η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου είναι δεσμευτική για όλα τα εθνικά δικαστήρια, άρα και για το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο.

Πέρα όμως από το γεγονός ότι η συγκεκριμένη απόφαση της Καρλσρούης υπεισέρχεται σε ζητήματα που άπτονται της “ευρωπαϊκής κυριαρχίας”, ακόμη περισσότερα ερωτήματα γεννά ο χρόνος που αυτή ελήφθη. Με ανοιχτές ακόμη τις αντιπαραθέσεις στο Συμβούλιο Ηγετών, παρά την “ταφόπλακα” στο θέμα των ευρωομολόγων, η απόφαση αυτή θα είναι το βαρύ χαρτί της Μέρκελ στο εξάμηνο της γερμανικής προεδρίας σε ό,τι αφορά ανάλογα αιτήματα. Η τρίμηνη προθεσμία που έδωσε το γερμανικό Δικαστήριο συμπίπτει, άλλωστε, με τον δεύτερο μήνα της γερμανικής προεδρίας της ΕΕ, στην οποία έχει  μετακυληθεί η λήψη αποφάσεων για σημαντικά θέματα της Ευρώπης και κυρίως για την σύσταση και τον τρόπο χρηματοδότησης του Ταμείου Ανάκμψης.

Η όλη υπόθεση θυμίζει λίγο “γερμανικό εγχειρίδιο” αντιμετώπισης κρίσεων, όπως θα σχολίαζε ο Μπρεχτ, για να συμπληρώσει, ωστόσο, ότι “έχει ένα ελάττωμα”: μπορεί να δημιουργήσει προηγούμενο και να αξιοποιηθεί από άλλες χώρες στο μέλλον, προκειμένου να αμφισβητήσουν ευρωπαϊκές αποφάσεις. Αυτόν τον κίνδυνο επισήμανε πρώτος ο Σόιμπλε, εκφράζοντας φόβους για την επιβίωση του ευρώ, και επανέλαβε σήμερα η Μέρκελ. Η καγκελάριος και ο τότε υπουργός της επί των Οικονομικών εμπλέκονται βεβαίως άμεσα στις διαδικασίες που το Δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματικές. Ο στόχος όμως της απόφασης δεν δείχνει να είναι αυτοί.