Το δόλωμα της Κομισιόν και η γερμανική “αλληλεγγύη”

Σχέδιο για την οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης, ύψους δύο τρισεκατομμυρίων ευρώ, ρίχνει στο τραπέζι η Κομισιόν, σε μια προσπάθεια να κρατήσει σε τροχιά ενότητας την ΕΕ. Με δεδομένες, ωστόσο, τις διαμετρικά αντίθετες θέσεις Βορρά-Νότου, το σχέδιο αυτό φαίνεται σαν “δόλωμα ” για να κρατηθούν οι διεκδικήσεις της Ιταλίας και της Ισπανίας εντός των γνωστών ευρωπαϊκών πλαισίων. Κάτι που θα αφήσει βεβαίως και τον κατάλληλο χώρο για να εκδηλωθεί η επίσης γνωστή γερμανική “αλληλεγγύη”.

Σύμφωνα με το Bloomberg, το σχέδιο της Κομισιόν προβλέπει ότι η ΕΕ θα ενσωματώσει στον προϋπολογισμό της για την περίοδο 2021-2027 ένα Προσωρινό Ταμείο Ανάκαμψης, ύψους 300 δισεκατομμυρίων ευρώ και, παραλλήλως θα δανεισθεί 320 δισεκατομμύρια ευρώ από τις κεφαλαιαγορές.

Αν και δεν γίνεται σαφές πως η Επιτροπή θα φτάσει στα δύο τρισεκατομμύρια ευρώ, η πρόταση προβλέπει ότι το μισό ποσό από τα κεφάλαια που θα αντληθούν θα δοθεί στα κράτη μέλη με τη μορφή δανείων και το άλλο μισό θα παραμείνει στον προϋπολογισμό της ΕΕ για την κάλυψη των ετήσιων τόκων, οι οποίοι υπολογίζονται περίπου στα 500 εκατομμύρια ευρώ.

Γέφυρα συμβιβασμού 

Η πρόταση της Κομισιόν προβλέπει, εκτός από το Προσωρινό Ταμείο Ανάκαμψης των 300 δισεκατομμυρίων ευρώ, και ένα άλλο, το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ύψους 200 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο θα προκύψει από την αναδιοργάνωση ενός παλαιού εργαλείου σύγκλισης και θα ενσωματωθεί και αυτό στον νέο πολυετή προϋπολογισμό της ΕΕ. Σύμφωνα πάντα με το Bloomberg, στον κουμπαρά προβλέπεται να πέσει ένα ποσό 50 δισεκατομμυρίων από τα ταμεία συνοχής, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί εμπροσθοβαρώς το 2021 και το 2022. Το ίδιο προβλέπεται να γίνει και με δύο ταμεία ύψους 200 δισ. ευρώ για την προστασία των εσωτερικών αγορών της ΕΕ.

Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι η Επιτροπή προσπαθεί να περάσει μέσα από την έντονη αντιπαράθεση των χωρών του Νότου με τις χώρες του Βορρά, όπου οι μεν πρώτες ζητούν “αμοιβαιοποίηση” του νέου χρέους, δηλαδή “κορωνο-ομόλογα”, και οι δεύτερες δεν θέλουν ούτε να ακούσουν για αυτό.

Έτσι, ρίχνει στο τραπέζι την συγκεκριμένη πρόταση, εκτιμώντας πως μπορεί να φανεί δελεαστική και για τα δύο “στρατόπεδα”: Για το “μπλοκ των φτωχών”, επειδή  ανεβάζει από το ενάμισι στα δύο τρισεκατομμύρια το συνολικό ποσό, με αναφορές και σε πρόσθετα “εργαλεία”, για τα οποία θα μπορούσαν να ισχυριστούν κάποιοι ότι καλύπτουν τον όρο “νέα χρηματοδοτικά εργαλεία” που προβλέπει η απόφαση του Eurogroup. Για το “μπλοκ των πλουσίων”, επειδή βγάζει εκτός τη συζήτηση για τα “ευρωομόλογα” και έχει σαφή αναφορά ότι οι χορηγήσεις θα είναι με τη μορφή δανείων.

Στο γερμανικό “μαντρί”

Η πρόταση της Κομισιόν κρατάει τις διεκδικήσεις των Νότιων μέσα στα όρια που αποδέχονται οι Βόρειοι, προκειμένου να συμμετέχουν σε ένα “κοινό” πρόγραμμα για την ανάκαμψη των ευρωπαϊκών οικονομιών. Το Βερολίνο έχει καταστήσει, άλλωστε, σαφές ότι δεν συζητάει άλλους τρόπους. Αυτό επανέλαβε και ο υφυπουργός Εξωτερικών Μίχαελ Ροτ, τονίζοντας ότι «όλοι μπορούν να βασιστούν στην αλληλεγγύη της Γερμανίας» αρκεί να μην συζητάμε «αφηρημένα» για κορωνο-ομόλογα.

Την έκδοση ευρωομολόγων απέρριψε, για άλλη μία φορά, και η Επιτροπή Οικονομικών του γερμανικού Κοινοβουλίου, υποστηρίζοντας ότι δεν είναι το σωστό μέτρο για την αντιμετώπιση της κρίσης. Επισήμανε μάλιστα, ότι χρειάζονται άμεσα μέτρα, όχι όμως κοινή ευθύνη για δανεισμό. Την ίδια ώρα, η Ιταλία επιμένει στην έκδοση κοινού χρέους και δηλώνει ότι δεν θα κάνει χρήση του δικαιώματος που της δίνει η απόφαση του Eurogroup να δανειστεί από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας.

Εν μέσω αυτής της αντιπαράθεσης, οι ευρωπαίοι ηγέτες δεν αναμένεται να καταλήξουν σε απόφαση αυτή την εβδομάδα. Οι εκτιμήσεις μάλιστα είναι, ότι το τελικό πακέτο δεν θα είναι διαθέσιμο για τους τουλάχιστον έξι επόμενους μήνες. Αυτό το ενδεχόμενο προκαλεί νέες πιέσεις στις χώρες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα, καθώς όλοι οι εταίροι προσφεύγουν στις αγορές για να προλάβουν, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το κόστος δανεισμού, ειδικά για τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου.

Έξοδος κινδύνου η ΕΚΤ

Η Κομισιόν γνωρίζει καλά τις θέσεις και τις αντιρρήσεις της κάθε πλευράς, όπως και το ό,τι είναι αδύνατο, για την ώρα, να υπάρξει συμφωνία. Το ευρωπαϊκό σύστημα διαθέτει, ωστόσο, προσωρινές “εξόδους κινδύνου”, τις οποίες μπορεί να ενεργοποιήσει, προκειμένου να μην θιγεί στο σημερινό status, δηλαδή η γερμανική οικονομική κυριαρχία και η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων.

Σε αυτό το σημείο αρχίζει να εμπλέκεται η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), η οποία, εν μέσω των διαφωνιών για τη χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού ταμείου διάσωσης, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως βαλβίδα αποσυμπίεσης στην πίεση που προκαλούν στις αποδόσεις των ομολόγων οι μαζικές εκδόσεις χρέους. Αρκετοί στην Ευρώπη εκτιμούν ότι η ΕΚΤ θα μπορούσε να επιμερίσει και τον κίνδυνο, απορροφώντας, σε δεύτερο χρόνο, «την μεγάλης κλίμακας έκδοση χρέους».

Μάλιστα, οι υπέρμαχοι της “ευρωπαϊκής νομιμότητας”, Γερμανοί και Ολλανδοί, θα μπορούσαν να κάνουν τα “στραβά μάτια” σε αυτήν την υπέρβαση της Κεντρικής Τράπεζας. Eφόσον βεβαίως παραμένουν οι διαφορετικοί όροι δανεισμού για τα κράτη μέλη, γεγονός που διασφαλίζει τα συμφέροντά τους και την υπεροχή τους εντός της ΕΕ. Σύμφωνα με το Bloomberg, υπάρχουν οικονομολόγοι που υποστηρίζουν ότι, αν η ΕΚΤ παρεμβαίνει σταδιακά θα μπορούσε «να παρακάμψει τη νομική απαγόρευση απευθείας χρηματοδότησης των κυβερνήσεων και να είναι αυτό πιο αποδεκτό από τις άλλες εναλλακτικές για χώρες, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία»!

Λίγες ώρες, άλλωστε, πριν την κρίσιμη Σύνοδο, η ΕΚΤ ανακοίνωσε ότι μπορεί να δέχεται ως εγγυήσεις για τη χορήγηση πιστώσεων και αξιόγραφα που έχουν υποβαθμιστεί στην κατηγορία των “σκουπιδιών”. Στόχος αυτού του μέτρου, όπως η ίδια η Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε, είναι η ενίσχυση της δυνατότητας των τραπεζών να «συνεχίσουν να διαθέτουν πόρους στην οικονομία της ευρωζώνης». Με “σκουπίδια” όμως από τη μία (Νότος) και “καλά χαρτιά” από την άλλη (Βορράς) παραμένουν άθικτες οι ανισότητες και δεν επιτυγχάνεται σύγκλιση στην Ευρωζώνη. Εκτός και αν τελικά αυτός είναι ο στόχος.