Το εκλογικό σύστημα που πριμοδοτεί τις κυβερνητικές συνεργασίες

Η ερχόμενη εβδομάδα θα είναι για τη Βουλή η εβδομάδα ψήφισης των αναθεωρημένων άρθρων του Συντάγματος. Στη συζήτηση που θα προηγηθεί ίσως γίνει αναφορά και στον σχετικό νόμο για το εκλογικό σύστημα της χώρας. Είναι επομένως αναγκαίο να εξεταστούν και προτάσεις που δεν απηχούν μόνον προτάσεις των κομμάτων. Ως πρώην μέλος του ελληνικού Κοινοβουλίου υποχρεούμαι να κάνω γνωστή τη δική μου πρόταση (προϊόν μακράς κοινοβουλευτικής εμπειρίας) προς τους βουλευτές και ευρύτερα.

Οι προτάσεις που υπάρχουν στο τραπέζι μέχρι αυτή τη στιγμή είναι βασικά δύο και έχουν ως βάση κατανομής των εδρών την απλή αναλογική. Η μια είναι για το σύνολο των 300 εδρών και η άλλη πρόταση για τις τριακόσιες έδρες μείον αυτές που κατευθύνονται ως μπόνους στο πρώτο κόμμα, γνωστή και ως ενισχυμένη αναλογική. Υπάρχει και το ελάχιστο ποσοστό που πρέπει να εξασφαλίσει ένα κόμμα για την είσοδό του στη Βουλή.

Το επιχείρημα των οπαδών της ενισχυμένης αναλογικής είναι για να εξασφαλίζονται ισχυρές κυβερνήσεις, έστω απλώς κυβερνήσεις, και να αποφεύγεται η ακυβερνησία. Ο φόβος της ακυβερνησίας είναι αιτιολογημένος με βάση τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα τα οποία βέβαια φέρνουν στην επιφάνεια την υποφώσκουσα εμφυλιοπολεμική κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας. Μια ακυβερνησία όμως την οποία ιδίως η αριστερά ή η σοσιαλδημοκρατία δεν βοήθησε όσο έπρεπε για να ξεπεραστεί.

Το κάψιμο των φακέλων και οι διακηρύξεις: είμαστε κυβέρνηση όλων των Ελλήνων δεν έπεισε γιατί στον πυρήνα της η πολιτική στην πράξη διέρρεε τους προνομιούχους από τους μη και άρα, ενώ φορούσε τον μανδύα της δημοκρατίας, στην πράξη άλλο σηματοδοτούσε, ώστε να δημιουργεί ανασφάλεια σε αρκετούς πολίτες. Βασικά, ο διαμορφωτής της πολιτικής ήταν η ταξική πάλη και όχι η δημοκρατία.

Όταν μάλιστα έφτασε και η οικονομική κρίση, τότε η ταξική πάλη μονοπώλησε όλες τις δράσεις και μάλιστα πολλές φορές σε, αφόρητα, μη δημοκρατική βάση. Εάν δε κρίνει κανείς με βάση το σημερινό πολιτικό κλίμα, αυτή η συμπεριφορά έχει εισχωρήσει βαθιά στην πολιτική, ώστε να μην υπάρχει ελπίδα ότι η χώρα θα γυρίσει σελίδα και θα ασχοληθεί σοβαρά με τους κινδύνους που άμεσα την απειλούν.

Μια αντιδημοκρατική λύση

Ως εκ τούτου (με βάση τα παραπάνω), η πρόταση της απλής αναλογικής, παρά τη δημοκρατικότητά της, είναι προς ώρας πολύ όψιμη και θα οδηγήσει τη χώρα σε παρατεταμένη ακυβερνησία.

Η πρόταση του ΚΙΝΑΛ παραμένει στα χνάρια της ενισχυμένης αναλογικής και απλώς διαφοροποιεί τη διαδικασία μεταβολής του μπόνους, το οποίο όμως δεν υπερβαίνει τις 35 έδρες. Με βάση την πρόταση του ΚΙΝΑΛ τα αποτελέσματα στις τελευταίες εκλογές θα ήταν: ΝΔ 150 έδρες, Σύριζα 91, Κινάλ 23, ΚΚΕ 15, Ελληνική Λύση 11 και Μέρα25 10. Η μόνη δυνατότητα ύπαρξης κυβέρνησης θα ήταν αυτή της ψήφου ανοχής του ΚΙΝΑΛ προς τη ΝΔ, όπως δήλωνε προεκλογικά το ΚΙΝΑΛ, κάτι που η ΝΔ δεν αποδεχόταν ως λύση.

Το μπόνους των 50 εδρών ή των 35 –υπό προϋποθέσεις– στο πρώτο κόμμα έχει ως βάση τον τεχνητό μετασχηματισμό κυβερνήσεων μειοψηφίας σε πλειοψηφία. Σε αμφότερες δε τις περιπτώσεις αποτελεί αντιδημοκρατική πράξη. Κάτι που η αντιπολίτευση μπορεί να χρησιμοποιεί και να θεωρεί δικαίως τις ψηφοφορίες στη Βουλή ως μη εκφράζουσες την πλειοψηφία.

Μπόνους επιβράβευσης

Η πρόταση του εκλογικού νόμου που προτείνω έχει ως βάση την απλή αναλογική, αλλά προβλέπει η επιβράβευση (το μπόνους) να δίνεται στο κόμμα, ή τη συμμαχία κομμάτων που ήδη διαθέτουν τουλάχιστον 151 έδρες χωρίς την επιβράβευση. Το σύνολο των εδρών της επιβράβευσης προκύπτει με αναλογική αφαίρεση εδρών από το ή τα κόμματα που δεν συμμετέχουν στην κυβερνητική πλειοψηφική συνεργασία και κατανέμεται επίσης αναλογικά σε όλα τα κόμματα που συμμετέχουν στην κυβέρνηση συνεργασίας.

Η επιβράβευση, που λειτουργεί τώρα ως κίνητρο συνεργασίας, δίνεται στην ήδη υπάρχουσα πραγματική πλειοψηφία στη Βουλή και όχι σε κάποια μειοψηφία επειδή είναι πρώτη σε έδρες (ακόμα και με 25%). Το ύψος της επιβράβευσης θα είναι τώρα πολύ χαμηλότερο των 50 με στόχο την ύπαρξη κυβερνήσεων συνεργασίας με 180+έδρες.

Στις τελευταίες εκλογές, με βάση την απλή αναλογική και πριν την επιβράβευση, τα αποτελέσματα, στην αρχική, αλλά προσωρινή, κατανομή των 300 εδρών θα ήταν: ΝΔ 131, Σύριζα 103, ΚΙΝΑΛ 26, ΚΚΕ 17, Ελληνική Λύση 12 και Μέρα25 11. Έτσι πλέον τα μικρά κόμματα θα μπορούν να αυξήσουν τις έδρες τους που προκύπτουν με την επιβράβευση των κομμάτων που συμφωνούν στο σχηματισμό κυβέρνησης.

Αυτό θα είναι πλέον δυνατόν καθώς τα μικρά κόμματα δεν θα είναι αντιμέτωπα με την επίκληση από τα μεγάλα κόμματα του επιχειρήματος περί “δήθεν χαμένης ψήφου προς αυτά” ούτε του “ότι ήταν να κερδίσουν το πέτυχαν και δύσκολα θα αποβλέπουν σε αύξηση των εδρών τους με νέες εκλογές” Έτσι αυτά τα μικρά κόμμα θα αποβλέπουν σε συνεργασία με κάποιο από τα μεγαλύτερα κόμματα ιδεολογικά συγγενές.

Μάλιστα με καθιέρωση τακτικής παρουσίασης των θέσεων και προγραμμάτων των πολιτικών κομμάτων από όλα τα ΜΜΕ με δαπάνη του δημοσίου και αντίστοιχης κατάργησης των οικονομικών ενισχύσεων προς τα πολιτικά κόμματα από τον ιδιωτικό τομέα η πολιτική κατάσταση στη χώρα μας θα απαλλαγεί από τα σημερινά φαινόμενα που την αποσταθεροποιούν.

Εκλογικό σύστημα με ισχυρό κίνητρο συνεργασίας

Ο προτεινόμενος εκλογικός νόμος δημιουργεί ισχυρό κίνητρο συνεργασίας των ιδεολογικά συγγενών κομμάτων από ότι η ενισχυμένη αναλογική που επιβραβεύει το πρώτο σε ψήφους κόμμα και η οποία, μάλιστα, οδηγεί σε συνεργασίες ακροδεξιών κομμάτων με αριστερά, συμπεριφορές που σκάβουν το λάκκο αμφοτέρων. Επίσης, θα συμβάλλει σταδιακά και σε εντελώς διαφορετικές (κόσμιες) σχέσεις ανάμεσα στα κόμματα, τα οποία θα έχουν κατά νου τη αναγκαστική μελλοντική τους συνεργασία, ενώ το επιχείρημα της χαμένης ψήφου θα πάει περίπατο.

Σε κάθε περίπτωση, ο κόσμος έχει κουραστεί από τις κομματικές διακηρύξεις τους περί “ιδεολογικής καθαρότητάς” και μη κόσμιας συμπεριφοράς στις συνεδριάσεις της Βουλής από τη μια και το τσουνάμι των διάφορων γυρολόγων της πολιτικής από την άλλη. Στην παρούσα φάση τα μικρά κόμματα θα έχουν μόνο όφελος να υιοθετήσουν αυτή την πρόταση. Σε ό,τι αφορά στα λεγόμενα κόμματα εξουσίας, αυτά με τον νέο νόμο θα χάσουν αυτόν τον τίτλο και η χώρα θα ειρηνεύσει. Άλλωστε, είναι και αλαζονικό να διακηρύττουν ότι μπορούν να εκπροσωπούν με δίκαιο τρόπο όλες τις πολιτικές αποχρώσεις και συμφέροντα.

Ας μετασχηματιστεί επιτέλους το κοινοβούλιο σε θεσμικό μέσο συνεννόησης μεταξύ των διαφόρων αποχρώσεων αντί να συνεχίζει να λειτουργεί ως διχαστικός τόπος. Τα μεγάλα κόμματα πρέπει σήμερα να κάνουν αυτή την υπέρβαση πριν καταλήξουν στην ομάδα των μικρών. Πρέπει να αποδεχτούν αυτήν την καθ’ όλα δημοκρατική πρόταση, η οποία με την πάροδο του χρόνου θα ανοίξει τις προοπτικές και άλλων μεταρρυθμίσεων. Για παράδειγμα, η κατάργηση του σταυρού προτίμησης, ο τερματισμός του φαινομένου των γυρολόγων της πολιτικής και ο αντικειμενικός περιορισμός των υπερεξουσιών των αρχηγών των πολιτικών κομμάτων (βλ. “Θεραπεία για τις δημοκρατίες που πεθαίνουν“, εκδόσεις Κάκτος), που παράγουν διαπλοκή και ως εκ τούτου δυσκολεύουν την αξιοκρατία να αναδειχθεί.

Έτσι άλλωστε, πρέπει να συμβαίνει σε μια πραγματικά δημοκρατική χώρα, όπου τα παραθυράκια παραμένουν ερμητικά κλειστά. Το κατώφλι εισόδου στη Βουλή αρχικά μπορεί να παραμείνει ως έχει, για ευνόητους λόγους, και με τον καιρό σταδιακά να καταργηθεί.