Το “Ελλάς-Γαλλία-Συμμαχία” καλά κρατεί

Η ελληνογαλλική φιλία είναι γεγονός εδώ και δεκαετίες. Παλιά ή νέα, σημασία έχει ότι το “Ελλάς-Γαλλία-Συμμαχία” έχει αποδειχτεί ανθεκτικό στον χρόνο, καθώς ουσιαστικά έχει τις ρίζες του στο 1821 και επιβιώνει καθ’ όλη τη διάρκεια της νεότερης πολιτικής ιστορίας μας με αρκετά σκαμπανεβάσματα, με περιόδους μακράς ύπνωσης, αλλά και αναγεννήσεις! Σημαντικά ορόσημα της είναι τότε που Γάλλοι διαδήλωναν κατά της χούντας, όταν το Παρίσι ήταν ο τόπος αυτοεξορίας για πολλούς Έλληνες.

Ακόμα και στα πέτρινα χρόνια της οικονομικής κρίσης, όμως, το Παρίσι διατήρησε τουλάχιστον στο ρητορικό επίπεδο τον ρόλο του αντίβαρου στη γερμανική ακαμψία. Δεν μπορεί να λησμονήσει κανείς, άλλωστε, ότι ακόμα και ο τότε πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ, παρ’ ότι ιδιαίτερα προσκολλημένος στο σχήμα του γαλλογερμανικού άξονα, που στην πράξη ήταν προσκόλληση στο Βερολίνο, είχε αντιταχτεί στην εκδίωξη της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, απαιτώντας την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Κάτι που εκτίμησε ο πρώην πρωθυπουργός την περίοδο της επεισοδιακής διαπραγμάτευσης, Αλέξης Τσίπρας, εξ’ ου και ο Ολάντ ήταν εκ των επίτιμων προσκεκλημένων στα εγκαίνια του Ιδρύματος του…

Σε ό,τι αφορά την ελληνογαλλική συμμαχία αυτή ανά τις δεκαετίες, θωρακίζεται και αναπτερώνεται μέσα από τις διαδοχικές συναντήσεις των ηγετών, από συμβολικές πράξεις και σημαίνουσες συμφωνίες. Υπάρχουν ακόμα κάτοικοι της Αθήνας, οι οποίοι ενθυμούνται τον μαζικό ενθουσιασμό που είχε επικρατήσει στην Αθήνα τον Μάιο του 1963, τότε που πλήθη υποδέχονταν με επευφημίες τον Γάλλο πρόεδρο Σαρλ ντε Γκωλ.

Ήταν ο επίσημος καλεσμένος του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο οποίος είχε στραφεί στη Γαλλία για διπλωματική στήριξη της προσπάθειάς του να θέσει την Ελλάδα σε τροχιά ένταξης στη νεοσύστατη τότε ΕΟΚ (Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα). Ο Ντε Γκωλ είχε πει χαρακτηριστικά: «Αυτή τη χώρα που η πολιτική της ζωή είναι τόσο δαντελωτή όσο κι οι ακρογιαλιές της και τόσο ανάγλυφη όσο ο ορίζοντας των βουνών της, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής κατορθώνει να την κυβερνήσει». Τότε, ο Γάλλος πρόεδρος είχε γίνει δεκτός από τη βασιλική οικογένεια και είχε εκφωνήσει ομιλία στη Βουλή, δικαίωμα που είχε δοθεί για πρώτη φορά σε Γάλλο ηγέτη.

Εποχή Ντ’ Εστέν

Αλλά και το πέρασμα στην Μεταπολίτευση είχε γαλλικό άρωμα, καθώς ο τότε πρόεδρος Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν ήταν εκείνος που είχε προσφέρει το προεδρικό του αεροσκάφος στον Κωνσταντίνο Καραμανλή για να επιστρέψει στην Ελλάδα και να αναλάβει την πρωθυπουργία το 1974. Ελάχιστους μήνες αργότερα θα επισκεφτεί την δημοκρατική πλέον Ελλάδα και τον «αγαπημένο του φίλο».

Ενόψει της άφιξης του Γάλλου προέδρου, η τότε φρεσκοκατασκευασμένη Λεωφόρος Συγγρού ασφαλτοστρώθηκε εν μία νυκτί! Ο Καραμανλής είχε σχεδιάσει μια μεγαλειώδη υποδοχή στον Ντ’ Εστέν και η πομπή θα περνούσε από τη Λεωφόρο Συγγρού. Πήγε, λοιπόν, στο αεροδρόμιο του Ελληνικού για να υποδεχτεί τον προσκεκλημένο του και οι δυο τους μετέβησαν στο Προεδρικό Μέγαρο με ανοιχτό αυτοκίνητο, ώστε να χαιρετούν τον κόσμο που είχε συγκεντρωθεί.

Για την επίσκεψη είχε πραγματοποιηθεί και ριζική ανακαίνιση του Προεδρικού Μεγάρου, το οποίο, αν και παρουσίαζε εικόνα εγκατάλειψης, είχε κριθεί το μοναδικό κατάλληλο οίκημα για να φιλοξενήσει τον Γάλλο πρόεδρο. Εντός ολίγων ημερών, λοιπόν, είχε ολοκληρωθεί η ανακαίνισή του. Είχε βαφτεί, είχαν παραγγελθεί καινούργια έπιπλα, χαλιά, πίνακες ζωγραφικής, ακόμα και βιβλία από την Εθνική Βιβλιοθήκη και την Βιβλιοθήκη της Βουλής είχαν γεμίσει τα κενά ράφια στις βιβλιοθήκες.

Στον πρώτο όροφο του Προεδρικού Μεγάρου ήταν οι δυο κρεβατοκάμαρες, στις οποίες κατέλυσε το ζεύγος Ντ’ Εστέν. Είχε, μάλιστα, κατασκευαστεί και ειδικό κρεβάτι μήκους 2,5 μέτρων για τον ιδιαίτερα ψηλό Γάλλο πρόεδρο, ο οποίος τελικά θα παίξει κεντρικό ρόλο για να καταστεί δυνατή η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ λίγα χρόνια αργότερα.

Το 1979 και λίγο πριν την επίσημη προσχώρηση της Ελλάδος στην ΕΟΚ, ο Ντ’ Εστέν επισκέπτεται ξανά την Αθήνα. Τριάντα πέντε χρόνια αργότερα, το 2015, σε συνέντευξή του στο γερμανικό περιοδικό Spiegel, έκανε μία αναδρομή στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είχε τότε, λοιπόν, προβεί σε μία αναπάντεχη δήλωση, χαρακτηρίζοντας την ένταξη της Ελλάδας ως ένα από τα μεγαλύτερα λάθη. Ο ίδιος άνθρωπος που διατυμπάνιζε ότι «δεν θα κλείσουμε την πόρτα στα “μούτρα” του Πλάτωνα», μερικές δεκαετίες αργότερα προσχώρησε στο μέτωπο εκείνων που απαιτούσαν την αποπομπή της Ελλάδας από την ευρωπαϊκή οικογένεια, λέγοντας ότι η Ελλάδα ανήκει στην Ανατολή…

Εποχή Μιτεράν

Λίγο μετά τη δεύτερη επίσημη επίσκεψή του στην Ελλάδα, τόσο η Γαλλία, όσο και η Ελλάδα αλλάζουν σελίδα. Τον Καραμανλή διαδέχεται στην εξουσία ο Ανδρέας Παπανδρέου και τον Ντ’ Εστέν ο Φρανσουά Μιτεράν. Η αλλαγή σκυτάλης στις δύο χώρες έγινε με λίγους μήνες διαφορά. Έτσι, το 1982 πραγματοποιείται η πρώτη επίσκεψη Μιτεράν στην Αθήνα. Συνολικά θα βρεθεί άλλες δέκα φορές στην Ελλάδα.

Στην πρώτη του επίσημη επίσκεψη, όμως, τον υποδέχεται μετά ξεχωριστών τιμών η Μελίνα Μερκούρη, ο Γεράσιμος Αρσένης και ο Γιώργος Γεννηματάς. Μία ακόμα επίσκεψη του Μιτεράν που απασχόλησε τη διεθνή κοινή γνώμη είναι αυτή τον Σεπτεμβρίου 1984. Ο Ανδρέας Παπανδρέου καλεί τον Γάλλο ηγέτη στην Κρήτη, μαζί με τον ηγέτη της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι, με σκοπό να διευθετηθεί η κρίση στο Τσαντ. Έτσι είχαν καταλήξει στη Συμφωνία της Ελούντας.

Μετά τον θάνατο του Μιτεράν αποκαλύφθηκε ότι είχε και έναν προσωπικό λόγο να αγαπάει την Ελλάδα. Εδώ είχε πραγματοποιήσει, χρόνια πριν κερδίσει τις εκλογές, το μοναδικό ταξίδι αναψυχής με την μεγάλη του αγάπη και κρυφή ερωμένη του, την Αν Πενζό. Στην αρχή της σχέσης τους, η κοινή τους αγάπη για την τέχνη, τη φιλοσοφία και τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό τους είχε οδηγήσει στην Αθήνα, όπου ξένοι ανάμεσα σε ξένους είχαν χαρεί τον έρωτά τους, τα αρχαία μνημεία, αλλά και το ελληνικό φαγητό.

Η στενή σχέση Παπανδρέου-Μιτεράν έριξε βαριά την σκιά της στους επόμενους Έλληνες πρωθυπουργούς, οι οποίοι απέφυγαν να καλλιεργήσουν την σχέση τους με την Γαλλία και τον πρόεδρό της. Στον προεδρικό θώκο τον Μιτεράν αντικατέστησε ο Ζάκ Σιράκ, ο οποίος επισκέφτηκε την Αθήνα το Νοέμβριο του 2000, αμέσως μετά τη λήξη της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις βαλκανικές χώρες. Στην κατ’ ιδίαν συνάντησή του με τον τότε Έλληνα πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη είχε συζητηθεί το ζήτημα της ευρωπαϊκής διεύρυνσης, δεδομένου ότι η ελληνική διπλωματία αγωνιζόταν να εντάξει την Κυπριακή Δημοκρατία. Ο Ζάκ Σιράκ επανήλθε τον Απρίλιο του 2003 στην Ελλάδα, αυτή τη φορά στη Θεσσαλονίκη.

Γαλλία και Μακεδονικό

Η σχέση του Κώστα Καραμανλή και του Νικολά Σαρκοζί θα επαναπροσδιορίσει την συμμαχική σχέση των δύο χωρών, με αποκορύφωμα τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι το 2008. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ζητούσαν πιεστικά την ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ, χωρίς προηγουμένως να έχει επιλυθεί η διαφορά για το όνομα. Η ελληνική πλευρά είχε καταφέρει να αποτρέψει το αμερικανικό σχέδιο, υποστηριζόμενη από τον πρόεδρο Σαρκοζί. Αυτός ήταν που τάχθηκε στο πλευρό του Έλληνα πρωθυπουργού, εκφράζοντας την κατανόησή του για τις ελληνικές επιφυλάξεις.

Ο Σαρκοζί είχε νωρίτερα επισκεφτεί την Ελλάδα, μιλώντας για τις ελληνικές του ρίζες. Είχε, μάλιστα, εκφωνήσει και μια συναισθηματικά φορτισμένη ομιλία: «Κύριε πρωθυπουργέ, Αγαπητέ Κώστα...» ήταν η εκκίνηση του λόγου του Σαρκοζί από το βήμα της ελληνικής Βουλής τον Ιούνιο του 2008. «Ο παππούς μου εγκατέλειψε τη Θεσσαλονίκη που λάτρευε, ήταν πολύ νέος και θα ήθελε ο εγγονός του να επιστρέψει στην Ελλάδα», σημείωσε συγκινημένος, ενώ μέσα στο λόγο του φρόντισε να δώσει τον τόνο και το σύνθημα “Ελλάς-Γαλλία νέα συμμαχία”.

Ολάντ και Μακρόν

Κάπως έτσι περνάμε στην περίοδο της σκληρής οικονομικής κρίσης. Τόσο ο Αντώνης Σαμαράς, όσο και ο Αλέξης Τσίπρας στρέφονται προς το Παρίσι για στήριξη. Πράγματι, το 2012, λίγους μήνες μετά την εκλογή του, ο Ολάντ εμφανιζόταν υποστηρικτικός. Το 2013 επισκέπτεται την Αθήνα, αλλά η επίσημη επίσκεψη που άφησε αποτύπωμα έγινε τρία χρόνια αργότερα. Συνοδευόμενος από υπουργούς, προσωπικότητες του πολιτισμού και μεγάλους επιχειρηματίες, ο πρόεδρος Ολάντ κατέβηκε τα σκαλιά του προεδρικού αεροσκάφους για να σφίξει το χέρι του Αλέξη Τσίπρα που τον περίμενε στο αεροδρόμιο.

Η συμμαχική σχέση των δύο χωρών αναβαθμίζεται ακόμα περισσότερο με την έλευση του Εμμανουέλ Μακρόν στο τιμόνι της Γαλλίας. Ανήκει, άλλωστε, σε εκείνους που –ως υπουργός του Ολάντ– στήριζαν την Αθήνα στα χρόνια της κρίσης, άλλοτε με δηλώσεις κι άλλοτε με πρωτοβουλίες. Τον Σεπτέμβριο του 2017 επισκέπτεται την ελληνική πρωτεύουσα και απευθύνει  μία ιστορική ομιλία για το μέλλον της Ευρώπης από την Πνύκα. Σε εκείνη την επίσκεψή του, σπάζοντας το πρωτόκολλο, είχε συνάντηση στην κατοικία του Γάλλου πρέσβη, με τον τότε αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης και νυν πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.

Κατά την θητεία του Μητσοτάκη, οι δύο χώρες ήρθαν πιο κοντά και στο στρατιωτικό-γεωπολιτικό επίπεδο. Την περίοδο που οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είχαν φτάσει ένα βήμα πριν την σύγκρουση, ο Μακρόν υπήρξε σθεναρός υποστηρικτής της χώρας μας, αντιτασσόμενος (και λόγω των γαλλικών συμφερόντων) στα νεοοθωμανικά σχέδια Ερντογάν στην Μεσόγειο.

Τον Σεπτέμβριο του 2021 η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε πως προχωρήσει στην αγορά από τη Γαλλία των φρεγατών Belh@rra, ενώ είχε προηγηθεί η ανακοίνωση για την προμήθεια των μαχητικών αεροσκαφών Rafale. Στις αρχές του 2021 υπογράφτηκε η ελληνογαλλική αμυντική συμφωνία, το άρθρο 2 της οποίας προβλέπει την αμοιβαία συνδρομή «ακόμα και με ένοπλη βία» του ετέρου κράτους, όταν και τα δύο συμβαλλόμενα μέλη διαπιστώσουν από κοινού ότι ένα κράτος απειλείται ή δέχεται επίθεση στην επικράτειά του από κάποιο τρίτο κράτος. Αν και δεν είναι ξεκάθαρο αν στην συμφωνία συμπεριλαμβάνονται και οι θαλάσσιες ζώνες, εκτιμάται ως η σημαντικότερη διακρατική και στρατιωτική συμφωνία της Ελλάδας μετά από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Βεβαίως, μετά το αποτέλεσμα του πρώτου γύρου των βουλευτικών εκλογών στην Γαλλία υπάρχει η αίσθηση πως έχει πλέον τελειώσει η εποχή Μακρόν, αν και οι προεδρικές εκλογές ακόμα αργούν. Πάντως, ένα ερώτημα που φαίνεται ότι θα μας απασχολήσει σύντομα είναι τι θα σημάνει για ελληνογαλλικές σχέσεις το ενδεχόμενο μιας προεδρίας της Λεπέν. Βέβαια, η Γαλλίδα πολιτικώς έχει αποστασιοποιηθεί από παλαιότερες θέσεις της, όπως την αποχώρηση από το ΝΑΤΟ ή το Frexit και πάντα παραμένει σκληρή πολέμιος της Τουρκίας…