Το εργασιακό, η διαπλοκή, ο συνδικαλισμός και η δημοκρατία

Στις μέρες μας το μεγάλο θέμα στην Ελλάδα είναι το νομοσχέδιο που συζητείται στη Βουλή για τα εργασιακά, όπου ο λαϊκισμός δεν λείπει. Όπως συνηθίζεται, στις αντιδράσεις πρωτοστατεί ο συνδικαλισμός. Η θέση της κυβέρνησης είναι ότι οι διατάξεις του νομοσχεδίου έχουν στόχο τη βελτίωση της οικονομικής θέσης των εργαζομένων, του εργασιακού περιβάλλοντος, και την αύξηση των θέσεων εργασίας ως αποτέλεσμα των κινήτρων που προσφέρει για περισσότερες επενδύσεις στην Ελλάδα.

Προφανώς, η κυβέρνηση δέχεται πως υπάρχουν και κακοί επιχειρηματίες, οι οποίοι θα επιδιώξουν την εκμετάλλευση ορισμένων διατάξεων με στόχο τα περισσότερα οφέλη γι’ αυτούς και τα λιγότερα για τους εργαζόμενους. Πιστεύει, όμως –και καλώς πιστεύει– πως οι περισσότεροι επιχειρηματίες ενεργούν με καλές προθέσεις για το καλό της επιχείρησής τους και των εργαζομένων.

Από την πλευρά της αντιπολίτευσης η θέση της είναι ότι το νομοσχέδιο αποτελεί μεγάλο βήμα οπισθοδρόμησης σε ό,τι αφορά το μέλλον των εργαζομένων. Μάλιστα ο ΣΥΡΙΖΑ το μεγάλο βήμα οπισθοδρόμησης το προσδιορίζει ποσοτικά, ώστε να φτάνει μέχρι το Μεσαίωνα, όπου το εργασιακό καθεστώς ήταν φεουδαρχικό. Ο ΣΥΡΙΖΑ μας έχει συνηθίσει στις υπερβολές, τις οποίες χρησιμοποιεί για την διεκδίκηση της εξουσίας. Από υπερβολές η χώρα και μαζί με αυτήν και ο ίδιος έπεσε στο παρελθόν θύμα. Με παρόμοιο τρόπο μας παρουσιάζει την κατάσταση και το ΚΚΕ. Δεν λείπει ο Μάρτης από τη σαρακοστή. Η αιχμή του δόρατος, σε ό,τι αφορά τη στάση της αντιπολίτευσης για το νομοσχέδιο, είναι το μέλλον των συλλογικών συμβάσεων.

Δέχομαι ότι τα περισσότερα μέλη ένθεν κακείθεν ενεργούν καλή τη πίστη και ότι οι προθέσεις τους είναι αγαθές. Ποιο από τα δυο μέρη προβλέπει σωστά θα το διαπιστώσουμε εκ του αποτελέσματος. Όμως, πρέπει να εξετάσουμε από τώρα –χωρίς κίνδυνο να πέσουμε έξω σε ό,τι αφορά τις διαπιστώσεις– γιατί σχεδόν πάντα, όχι μόνον στο νομοσχέδιο για τα εργασιακά, παρατηρείται αυτός ο αυτοματισμός, τα κόμματα να υιοθετούν τόσο αντίθετες θέσεις.

Κατ’ αρχήν ενδιαφέρει να εξετάσουμε τα ολιγαρχικά πολιτεύματα (που αυτοπροσδιορίζονται δημοκρατικά) που δεν μετέρχονται τακτικές Ερντογάν Πούτιν και πολλών άλλων. Δηλαδή, μας ενδιαφέρει να εξετάσουμε τα πολιτεύματα όπου στις εκλογές για την ανάδειξη κυβερνήσεων λείπουν οι νοθείες. Όχι γιατί σε αυτές τις περιπτώσεις έχουμε να κάνουμε με δημοκρατικά πολιτεύματα, τέτοια δεν υπάρχουν πουθενά, αλλά γιατί οι περισσότεροι εξ ημών προτιμούμε αυτά από τα αυταρχικά και δικτατορικά καθεστώτα, μιας και οι υπαρκτές επιλογές σήμερα περιορίζονται μεταξύ αυτών των δυο.

Διαπλοκή και συνδικαλισμός

Σε αυτά τα καπιταλιστικά “δημοκρατικά” καθεστώτα είναι γνωστό σε όλους ότι η κατανομή του παραγόμενου πλούτου είναι πολύ άδικη. Πρόσφατα στοιχεία το πιστοποιούν. Οι πιο πλούσιοι στον πλανήτη δεν φορολογούνται πάνω από 4%! Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, η ανάδειξη κυβέρνησης γίνεται με ανόθευτες εκλογές. Ξεχνάμε προς το παρόν τη διαστρέβλωση των εκλογικών αποτελεσμάτων λόγω εκλογικού συστήματος. Κι αυτό, επειδή οι αιτίες που προκαλούν την παραποίηση του αποτελέσματος είναι γνωστές στους ψηφοφόρους πριν από την ημέρα των εκλογών. Με τον τρόπο αυτό, άλλωστε, μετράμε και τον δείκτη της υπευθυνότητας των ψηφοφόρων.

Η εκλογική διαδικασία, λοιπόν, σε συνδυασμό με τα κέντρα που διαμορφώνουν την κοινή γνώμη, παράγουν αντικειμενικά διαπλοκή. Η πιο αθώα είναι αυτή που παράγεται δια των ανταποδοτικών οφελών σε είδος. Σου δίνω την ψήφο μου με την προϋπόθεση ότι και εσύ δεσμεύεσαι να μου δώσεις κάτι συγκεκριμένο. Αυτή η μορφή της διαπλοκής παράγεται τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο κοινωνικών ομάδων.

Η “αθωότητα” της διαπλοκής αυξάνεται όσο προχωρούμε από το ατομικό σε συλλογικό, σε μεγαλύτερες κοινωνικές ομάδες. Γίνεται πλήρως αθώα όταν τα οφέλη φτάνουν εξίσου σε όλους τους πολίτες και όχι μόνον στους ψηφοφόρους με τη συγκεκριμένη επιλογή. Όταν δεν φτάνει σε όλους τότε –αυτό συμβαίνει πάντοτε– καθιερώνεται, ως καθεστώς πλέον, η ανισότητα. Και μια ανισότητα αυτού του είδους είναι και προϊόν δραστηριοτήτων του συνδικαλισμού. Η άλλη μορφή της διαπλοκής που παράγεται και δεν αθωώνεται με τίποτα είναι ο χρηματισμός.

Διαπιστώνουμε, λοιπόν, ότι ένα μέσο (εκλογική διαδικασία) που διαχρονικά ταυτίζεται με δημοκρατικά πολιτεύματα δεν παράγει δημοκρατικά αποτελέσματα. Αυτό συμβαίνει γιατί εξομοιώνουμε ένα μέσο που επινοήθηκε για να υπηρετήσει τις δημοκρατικές αρχές και να παράγει δημοκρατικά αποτελέσματα με τις δημοκρατικές αρχές που ορίζουν ένα δημοκρατικό πολίτευμα. Με βάση αυτές τις διαπιστώσεις, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι αυτό το μέσο που υποτίθεται ότι υπηρετεί τη δημοκρατία δεν είναι κατάλληλο για κάποιες περιπτώσεις και μάλιστα μερικές από αυτές που είναι πολύ σημαντικές.

Κόστος για τη δημοκρατία

Η ευθύνη πρέπει να αναζητηθεί σε κάποιες αρχές, στις οποίες τα πολιτικά κόμματα (στην πράξη οι ηγεσίες τους) πραγματικά πιστεύουν. Ως εκ τούτου, είναι δέσμια σ’ αυτές, αφού με βάση αυτές καθορίζουν τις μορφές οργάνωσης και λειτουργίας τους. Γι’ αυτά, λοιπόν, η εκλογική διαδικασία είναι συνήθως η θεραπεία δια πάσαν νόσον. Οι ηγεσίες βολεύονται με αυτές τις αρχές, αφού εξασφαλίζουν την ανανέωση της θητείας τους και φυσικά της καθιέρωσης του επαγγελματισμού στην πολιτική.

Όμως, έτσι προκαλείται τεράστιο κόστος για τη δημοκρατία. Αυτές οι αρχές οδηγούν στην ανάπτυξη κέντρων ισχύος, στα οποία τα κόμματα γίνονται δέσμια, προκειμένου να εξασφαλίσουν την πελατεία τους. Ένα από αυτά είναι και ο συνδικαλισμός, δια μέσω του οποίου παράγεται –δια των γνωστών εκβιαστικών δραστηριοτήτων– οι ποικίλες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες με υπογραφή των κομμάτων. Δεν έχει παρά να εξετάσει κανείς την ποικιλία που υπάρχει σε ό,τι αφορά τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά προνόμια διαφορετικών ομάδων εργαζομένων. Και όλα αυτά εν ονόματι της δημοκρατίας!

Την εργατιά δεν θα τη σώσουν οι συλλογικές συμβάσεις, όσο τα κόμματα υπηρετούν το καπιταλιστικό σύστημα. Και καλά η ΝΔ, η οποία θεωρεί το σύστημα αυτό πιο αποτελεσματικό, και δικαίως σε σύγκριση με αυτό που εισηγούνται οι διάφορες μαρξιστικές συνταγές. Οι άλλοι που αυτοαποκαλούνται προοδευτικοί και δημοκράτες γιατί συνεχίζουν να υπηρετούν το καπιταλιστικό σύστημα; Να υποθέσω πως δεν γνωρίζουν τι εστί δημοκρατικό πολίτευμα; Δεν το νομίζω. Κάτι άλλο συμβαίνει.