Όταν ο Αλέξης και ο Πάνος ήταν σχεδόν φιλαράκια

Μπορεί, όπως αναμενόταν, το διαζύγιο ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ να είναι πλέον γεγονός, αλλά ο ιδιότυπος αυτός πολιτικός γάμος, που τόσα σχόλια και επικρίσεις είχε εξαρχής προκαλέσει, αποδείχθηκε όχι μόνο ανθεκτικός (έκλεισε σχεδόν τετραετία), αλλά και με μπόλικο “έρωτα”. Ο Πάνος Καμμένος βρέθηκε κατά καιρούς στο στόχαστρο στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά όλο το προηγούμενο διάστημα ο Αλέξης Τσίπρας, παρά τις πιέσεις που δέχθηκε, απέφυγε να πάρει αποστάσεις από τον κυβερνητικό εταίρο του, παρότι τον τελευταίο χρόνο οι σχέσεις τους θύμιζαν υποχρεωτική συμβίωση.

Τουλάχιστον από το 2017, στην προσπάθειά του να κάνει άνοιγμα προς την Κεντροαριστερά, ο πρωθυπουργός είχε ουσιαστικά ανεχτεί, εάν δεν είχε ανάψει το πράσινο φως για την εκδήλωση επιθέσεων εναντίον του υπουργού Άμυνας. Από την άλλη πλευρά, όμως, είχε πάντα συνείδηση πως η κυβέρνησή του δεν θα επιβίωνε χωρίς τους ΑΝΕΛ. Γι’ αυτό και το Μαξίμου ποτέ δεν τράβηξε το σκοινί σε βαθμό που να σπάσει.

Μπορεί ο Αλέξης Τσίπρας να κοίταζε προς τον χώρο της κεντροαριστεράς, αλλά ύψιστη προτεραιότητά του ήταν η διατήρηση της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Οι ΑΝΕΛ ήταν το αναγκαίο συμπλήρωμα, επειδή στην πραγματικότητα δεν υπήρχαν διαθέσιμοι εναλλακτικοί εταίροι. Κατά συνέπεια, η συμμαχία με τους ΑΝΕΛ ήταν όρος επιβίωσης για την κυβέρνηση.

Εκτός αυτού, υπήρχε και κάτι περισσότερο από την προφανή πολιτική σκοπιμότητα. Παρά τις πολλές και μεγάλες διαφορές τους, παρά το ρήγμα που -τουλάχιστον από τις αρχές του 2018- άρχισε να δημιουργεί η διαπραγμάτευση με τα Σκόπια, οι Αλέξης Τσίπρας και Πάνος Καμμένος είχαν ταιριάξει όχι μόνο στο επίπεδο της κυβερνητικής λειτουργίας, αλλά και στο επίπεδο της προσωπικής χημείας. Ας κάνουμε, όμως, ένα άλμα πίσω στον χρόνο.

Βρυξέλλες 25 Ιουνίου 2015

Οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και στους πιστωτές βρίσκονταν σε κρίσιμο σημείο. Ο Αλέξης Τσίπρας ετοιμαζόταν για τη σύνοδο κορυφής της ΕΕ. Στο ίδιο ξενοδοχείο διέμενε και ο υπουργός Εθνικής Άμυνας. Βρισκόταν εκεί για να συμμετάσχει στις εργασίες της υπουργικής συνόδου του ΝΑΤΟ που διεξαγόταν εκείνο το Σαββατοκύριακο στην ίδια πόλη.

Τα ελληνικά Μίντια είχαν μεταδώσει την είδηση της συνάντησης των δύο κυβερνητικών εταίρων, η οποία υποτίθεται ότι είχε στόχο την ενημέρωση του Πάνου Καμμένου για την πορεία των διαπραγματεύσεων. Η πραγματικότητα, όμως, ήταν ότι οι δύο άνδρες βρίσκονταν σε συνεχή επαφή, πνίγοντας τις σκοτούρες τους τα βράδια σε ουίσκι και καλό κρασί.

Παρότι η πίεση των ημερών ήταν ασφυκτική, απολάμβαναν όχι μία, αλλά δύο φορές το δείπνο τους στο εστιατόριο του ξενοδοχείου. «Κάθονται ο ένας απέναντι από τον άλλον και συνομιλούν χαμηλόφωνα. Συχνά πυκνά γελούν και τσουγκρίζουν τα ποτήρια τους. Ο Καμμένος αλλάζει θέση και κάθεται δίπλα στον Τσίπρα για να του ψιθυρίσει κάτι στο αυτί. Το κλίμα σκοτεινιάζει, καθώς ο τελευταίος περιγράφει με λεπτομέρειες την αδιάλλακτη στάση των δανειστών», περιέγραφε συνεργάτης του πρωθυπουργού εκείνη τη σκηνή.

Τα κρίσιμα εκείνα εικοσιτετράωρα, όμως, επέλεγαν κυρίως τα δωμάτιά τους για να συναντιούνται. Μαζί με το Νίκο Παππά, χωρίς άλλους, συζητούσαν μακριά από αδιάκριτα βλέμματα. Πίνοντας το ποτό τους και απαλλαγμένοι από τα σακάκια τους γελούσαν, αντάλλασσαν προβληματισμούς, αλλά και σχεδίαζαν τις επόμενες κινήσεις τους. «Βλέποντάς τους κανείς θα υπέθετε ότι πρόκειται για τρεις κολλητούς ή για τρεις συντρόφους που έχουν πίσω τους πολλά χρόνια κοινής πορείας», είχε πει η ίδια πηγή.

Προεξοφλώντας ότι βρίσκεται ένα βήμα πριν από την υπογραφή συμφωνίας, ο Αλέξης Τσίπρας ζητούσε από τον Πάνο Καμμένο να μην επιστρέψει στην Αθήνα, όπως ήταν προγραμματισμένο. «Μείνε μέχρι να κλείσει η συμφωνία για να γυρίσουμε παρέα και να κατέβουμε μαζί από το αεροπλάνο». Με τον τρόπο αυτό ήθελε να μοιραστεί μαζί του την επικείμενη “επιτυχία” που ανέμενε ο ελληνικός λαός. Τελικά, όπως είναι γνωστό, αντί για “έντιμη συμφωνία” προέκυψε ναυάγιο και τα υπόλοιπα είναι ιστορία. Έτσι οι δύο εταίροι δεν έκαναν κοινή εμφάνιση στο “Ελευθέριος Βενιζέλος”. Θα είχαν, όμως, αργότερα την ευκαιρία να επιδείξουν δημοσίως την ιδιόρρυθμη στενή σχέση τους.

Αθήνα 20 Σεπτεμβρίου 2015

Τον Σεπτέμβριο του 2015, ο Πάνος Καμμένος γνώριζε πριν λίγα εικοσιτετράωρα από τις εκλογές ότι οι ΑΝΕΛ θα περνούσαν το 3% και θα έμπαιναν στη Βουλή με περίπου 10 έδρες. Η διάχυτη αγωνία ήταν για το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ. Εάν θα έπαιρνε τόσες έδρες, ώστε να μη χρειάζεται σύμπραξη με τρίτο κόμμα για να σχηματιστεί κυβέρνηση. Όταν αποσαφηνίστηκε ότι θα έπαιρνε αρκετά πάνω από 140 έδρες, ξέσπασαν σε πανηγυρισμούς.

Ο Αλέξης Τσίπρας βρισκόταν στην Κουμουνδούρου, έχοντας στο πλευρό του την σύντροφό του Μπέτυ και τους πιο στενούς συνεργάτες του. Τηλεφώνησε στον Πάνο Καμμένο. Και οι δύο γέλαγαν, συνομιλώντας. «Συνεχίζουμε φίλε», του είπε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ με έκδηλη χαρά. Οι πιο στενοί συνεργάτες του προέδρου των ΑΝΕΛ ειδοποιήθηκαν μέσω μηνυμάτων ότι θα γιόρταζαν τα αποτελέσματα με ανεπίσημο δείπνο.

Λίγο αργότερα τα σχέδια άλλαξαν. Κλήθηκαν όλοι να κατέβουν στην Κλαυθμώνος. «Στην Κλαυθμώνος; Τί να κάνουμε εκεί;» αναρωτήθηκε ένας από αυτούς. Του απάντησαν ότι ο Αλέξης Τσίπρας είχε καλέσει τον Πάνο Καμμένο για άλλη μία φορά, όχι μόνο για να γιορτάσει μαζί του, αλλά για να τον «φιλοξενήσει στο βάθρο του δικού του θριάμβου». «Πάνο έλα να χαιρετήσουμε τον κόσμο μαζί», έγραφε στο μήνυμά του.

Ο πληθωρικός Πάνος καταχειροκροτήθηκε από τους φίλους του ΣΥΡΙΖΑ όταν ανέβηκε στην εξέδρα. Η εικόνα του θερμού εναγκαλισμού με τον Αλέξη με φόντο τις κομματικές σημαίες τα λέει όλα. Ορισμένοι ισχυρίστηκαν ότι ο Πάνος Καμμένος είχε ανέβει στην εξέδρα με δική του πρωτοβουλία. Είναι αυτοί που δεν είχαν πάψει να αναρωτιούνται τι ήταν αυτό που έκανε τον ηγέτη ενός αριστερού κόμματος να έχει κολλήσει με ένα πολιτικό αρχηγό που έρχεται από τη Δεξιά.

Ο κοινός παρονομαστής

Η απάντηση είναι πολύ απλή. Τον Ιανουάριο του 2015 οι δυο τους είχαν συνεργαστεί για τον σχηματισμό κυβέρνησης, επειδή είχαν κοινό παρονομαστή την αντιμνημονιακή στάση τους. Ο Αλέξης Τσίπρας ήξερε πολύ καλά ότι εάν συνεργαζόταν με το Ποτάμι θα ήταν πολιτικά όμηρος του Σταύρου Θεοδωράκη και τελικά του ευρωπαϊκού διευθυντηρίου. Τουλάχιστον με τον Πάνο Καμμένο ήταν σίγουρος πως θα στεκόταν στο πλευρό του όσο θα διαπραγματευόταν με τους δανειστές.

Τον Σεπτέμβριο δεν υπήρχε ο αντιμνημονιακός κοινός παρονομαστής, αφού έκαναν μαζί τη στροφή. Στην πολιτική τους συμπόρευση πρέπει να προστεθεί ένας λιγότερο πολιτικός λόγος: Ο Αλέξης και ο Πάνος ήταν πια σχεδόν φιλαράκια. Ο ένας πλέον εμπιστευόταν τον άλλο. «Αν διάβαζε κανείς τα μηνύματα που ανταλλάσσουν θα πέθαινε στα γέλια» μας έχει πει πηγή που γνώριζε: «Σκίστους… Μη μασάς… και άλλα ακόμα πιο πικάντικα υπάρχουν στα κινητά τους». Αν τους έβλεπε κανείς όταν βρίσκονταν μακριά από τα βλέμματα θα συνειδητοποιούσε ότι «μια κυβερνητική συνεργασία οδήγησε σε μια αναπάντεχη φιλία».

Οι πολιτικοί τους αντίπαλοι, αλλά και πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες έκαναν λόγο για «παρά φύσιν συμμαχία», αλλά αυτό δεν τους πτόησε. Οι δύο άνδρες είχαν συναντηθεί πολύ πριν τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015. “Προξενήτρα” ήταν ο Νίκος Παππάς, ο οποίος και έπαιξε καταλυτικό ρόλο για να γεφυρώνονται τα κατά καιρούς ρήγματα. Πριν τον γνωρίσει, ο Αλέξης Τσίπρας είχε τις γνωστές αριστερές επιφυλάξεις και δεν έτρεφε εκτίμηση για τον αρχηγό των ΑΝΕΛ.

Από την άλλη πλευρά, όμως, έβλεπε τη χρησιμότητα μίας τέτοιας συνεργασίας. «Μας ενώνουν τα δύο καυτά προβλήματα της χώρας που είναι τα Μνημόνια και η καταπολέμηση της διαπλοκής», έλεγε στα στελέχη του που εξέφραζαν επιφυλάξεις για το παράξενο αυτό πάντρεμα. Από την πλευρά του ο Πάνος Καμμένος δήλωνε ότι θα ενώσουν δυνάμεις μέχρις ότου ορθοποδήσει η χώρα. «Μετά θα φανούν οι διαφορές μας».

Καλή χημεία

Οι μυστικές συναντήσεις των δύο ανδρών πριν συγκυβερνήσουν έδειξαν γρήγορα ότι μπορούσαν να συνεννοηθούν. Ενώ στις αρχές του 2015 τα διεθνή Μίντια έκαναν λόγο για το «παράδοξο δίδυμο», θέτοντας ερωτηματικά για τη βιωσιμότητα της κυβερνητικής συνεργασίας, οι δύο πολιτικοί αρχηγοί ήδη εδραίωναν τη σχέση τους. Τα βλέμματά τους το μαρτυρούσαν.

«Ο συνωμοσιολόγος, θρησκόληπτος και συντηρητικός Καμμένος είχε μετατραπεί στα μάτια του Τσίπρα σ’ ένα χιουμορίστα, καλοφαγά, πολυλογά, αλλά και μπεσαλή Πάνο που διηγείται ενδιαφέρουσες ιστορίες για το αγαπημένο του χόμπι, το πιλοτάρισμα. Οι δύο τους έχουν την ίδια αίσθηση χιούμορ» μας έχει πει πηγή που γνωρίζει τη σχέση τους από τα πρώτα βήματά της.

Πράγματι, εκεί βρέθηκε η κοινή βάση. Δεν ήταν λίγες οι φορές που ο Αλέξης πείραζε τον κυβερνητικό του εταίρο, αποκαλώντας τον «ογκόλιθο». «Με κρύβεις σ’ όλες τις φωτογραφίες ρε Πάνο. Κάνε δίαιτα σου λέω». Πριν αρχίσει τη δίαιτα, ο Πάνος Καμμένος ανταπαντούσε με το γνωστό αθυρόστομο στυλ του: «Έλα ρε μ…..α να πάμε για κανά κοψίδι».

Οι δύο τους ενώθηκαν και λόγω των επιθέσεων που δέχθηκαν από τους κοινούς αντίπαλους τους. Αυτό ήταν κάτι που τους ένωσε ψυχολογικά. Από την άλλη, ήταν και οι δύο πραγματιστές. Ο μεν Αλέξης Τσίπρας έχει από νωρίς θυσιάσει τους ριζοσπαστικούς στόχους του στην προσπάθειά του η θητεία του να μην μετατραπεί σε αριστερή παρένθεση.

Αυτός ο λόγος τον έφερε πιο κοντά στον Πάνο Καμμένο, που ως επαγγελματίας πολιτικός από τα 28 του, έχει άλλες εμπειρίες. Εμπειρίες, όμως, που δεν τον εμπόδισαν να προσαρμοστεί εύκολα στην κλειστή παρέα του Αλέξη Τσίπρα. Πολύ σύντομα, άλλωστε, ο αρχηγός των ΑΝΕΛ άρχισε να μη θυμίζει κυβερνητικό εταίρο που διεκδικεί το μερίδιο της εξουσίας που του αναλογεί, αλλά έναν “εξ αγχιστείας” φίλο που πλαισίωνε τον πρωθυπουργό.

Σε παρεΐστικο κλίμα

Όποιος γνωρίζει τον Αλέξη Τσίπρα ξέρει ότι λειτουργεί σε παρεΐστικο κλίμα. Θέλει να περιβάλλεται όχι από τους καλύτερους, αλλά από τους κολλητούς. «Ο Τσίπρας, ο Παππάς, ο Φλαμπουράρης και ο Καμμένος έδεσαν αμέσως. Όταν βρίσκονται μαζί το κλίμα θυμίζει πενταήμερη λυκείου» μας έχει πει πηγή που είχε εικόνα για τη σχέση τους. «Πέρα από την κοινή αίσθηση χιούμορ, ο Αλέξης γουστάρει την ανθρώπινη πλευρά του Καμμένου».

Μακριά από τα φώτα και τις πολιτικές κόντρες ο Πάνος Καμμένος είναι ήρεμος άνθρωπος και γενναιόδωρος συνεργάτης. Αυτό συνέβαλε στην εδραίωση μίας σχέσης εμπιστοσύνης. Ακόμα και όταν προέκυπταν προβλήματα, ο αρχηγός των ΑΝΕΛ επέλεγε να συνομιλεί πάντα απευθείας με τον πρωθυπουργό. Αυτό προστάτεψε τις σχέσεις τους, παρότι προκλήθηκαν στην τετραετή πορεία αρκετές παρεξηγήσεις.

Δεν ήταν λίγες οι φορές που ο Αλέξης Τσίπρας, αναφερόμενος στον Πάνο Καμμένο, είπε: «είναι πολύ εντάξει. Έχει καθαρίσει πολλές φορές», εννοώντας ότι παρέμεινε πιστός σύμμαχος σ’ όλες τις δύσκολες στροφές και τα σκαμπανεβάσματα της διακυβέρνησης. Η θορυβώδης και συνωμοσιολογική φύση του αρχηγού των ΑΝΕΛ δεν ενοχλούσε ιδιαίτερα το Μαξίμου. Είδαν το “θωρηκτό Πάνος” να υπερασπίζεται την κυβέρνηση και να πολεμάει τους αντιπάλους της μετωπικά, με πάθος και αθυροστομία.

Μία παράμετρος που τους έφερε κοντά ήταν και τα παιδιά. Η μικρότερη κόρη του Καμμένου, η Πόλυ, τότε ήταν τριών ετών. Ακριβώς όσο ήταν και ο μικρότερος γιος του Τσίπρα, ο Φοίβος-Ερνέστος. Και οι δύο πολιτικοί αρχηγοί, άλλωστε, είναι χαζομπαμπάδες. Καλές σχέσεις διαμόρφωσαν και οι σύζυγοι, η Μπέτυ με την Έλενα-Τζούλη. Τα δύο ζευγάρια είχαν με διακριτικότητα βρεθεί επανειλημμένως μαζί. Για προφανείς λόγους επέλεγαν την ασφάλεια φιλικών σπιτιών.

Η ανάδυση των διαφορών

Η σχέση των δύο δεν επηρεάστηκε ούτε από τις δονήσεις που επέφερε ο προεκλογικός πυρετός του Σεπτεμβρίου 2015. Ο Πάνος Καμμένος, άλλωστε, είχε εκτιμήσει ότι ακόμα και όταν οι δημοσκοπήσεις τον πέταγαν εκτός Βουλής, ο Αλέξης Τσίπρας δεν είχε αλλάξει στάση απέναντί του. Ούτε με το προεκλογικό σποτάκι των ΑΝΕΛ με το τρενάκι, που είχε ενοχλήσει αρκετούς στην Κουμουνδούρου. Όπως μας είχε πει συνεργάτης του πρωθυπουργού, «ο Αλέξης το γνώριζε και μάλιστα το είχε δει πριν βγει στις τηλεοπτικές οθόνες».

Εκείνες οι ημέρες, ωστόσο, φαίνεται πως από τις αρχές του 2018 έχουν παρέλθει. Όπως είχε προβλέψει ο Πάνος Καμμένος, οι διαφορές των δύο κυβερνητικών εταίρων θα έρχονταν κάποια στιγμή στην επιφάνεια. Πράγματι, στην πορεία φάνηκαν διαφορές. Πάντα, όμως, βρέθηκε τρόπος να αποφευχθεί το ρήγμα. Μόνη εξαίρεση το Μακεδονικό. Η εισβολή του στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας άλλαξε ριζικά την εικόνα.

Για τον πρωθυπουργό η Συμφωνία των Πρεσπών, εκτός από συμβατή με τις ιδεολογικές αντιλήψεις του, υπαγορεύθηκε σε μεγάλο βαθμό και από πιέσεις που δέχθηκε και από την Ουάσιγκτον και από την ΕΕ. Παρά την αντίθεσή του, ο Πάνος Καμμένος δεν παραιτήθηκε όταν έγινε η υπογραφή της. Οι ΑΝΕΛ παρέμειναν στην κυβέρνηση με τη δικαιολογία ότι ο Ζόραν Ζάεφ δεν θα κατάφερνε να πραγματοποιήσει την αναγκαία συνταγματική αναθεώρηση.

Τα γεγονότα τον διέψευσαν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το κλίμα μεταξύ των δύο κυβερνητικών εταίρων να γίνεται ολοένα και πιο τοξικό. Και έγινε ακόμα πιο τοξικό όταν επιβεβαιώθηκε πως το Μέγαρο Μαξίμου πήρε με μετεγγραφή βουλευτές των ΑΝΕΛ. Έτσι, το μορατόριουμ μέχρι τον Μάρτιο τινάχτηκε στον αέρα και φτάσαμε στην απόσυρση των ΑΝΕΛ και από την κυβέρνηση και από τη συμπολίτευση.