Το γεωπολιτικό παίγνιο πίσω από την ενεργειακή κρίση και η Ελλάδα

Κεντρική θέση στην ομιλία του πρωθυπουργού στη Βουλή, κατά τη διάρκεια της συζήτησης για την ακρίβεια, είχε ότι αυτή οφείλεται στην παγκόσμια ενεργειακή κρίση, για την οποία βασικός υπεύθυνος είναι ο Πούτιν που αποφάσισε την εισβολή στην Ουκρανία. Ενώ ως κομματική στρατηγική είναι κατανοητή, η αναφορά του πρωθυπουργού δεν συνιστά απλά μισή αλήθεια, αλλά και αποκρύπτει τεχνηέντως όσα το σύνολο του πολιτικού συστήματος αρνείται να παραδεχθεί και να πει απλά στην ελληνική κοινωνία ένα meaculpa. Το γεωπολιτικό παίγνιο ίσως τους υπερβαίνει απλά όλους…

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης κατηγόρησε τον Τσίπρα ότι απέφυγε σκοπίμως να κάνει έστω μια απλή αναφορά στις ευθύνες της Ρωσίας για την παγκόσμια ενεργειακή κρίση, που είχε ως αποτέλεσμα την εκτόξευση των τιμών και τις πληθωριστικές πιέσεις. Καταρχήν, όπως ορθώς παρατήρησε σε ηχητικό του σχόλιο ο Σταύρος Λυγερός οι κοινωνίες εκλέγουν τις ηγεσίες τους για να υπερασπίσουν τα δικά τους συμφέροντα. Αυτό υποτίθεται πως έκανε και η ελληνική, όπως και η ρωσική.

Διότι στερείται νοήματος το να προβαίνει ένας πρωθυπουργός σε αυταπόδεικτες διαπιστώσεις, όπως νόημα δεν θα είχε εάν το είχε πράξει και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θα έπρεπε να λαμβάνεται απλά ως ένα βασικό δεδομένο στον στρατηγικό σχεδιασμό με στόχο την αντιμετώπιση των συνεπειών της κρίσης στην ελληνική κοινωνία. Η αποτελεσματικότητα σε αυτό το καθήκον θα κρίνει και την αξιολόγηση των υπευθύνων.

Σκοπός του παρόντος σχολίου δεν είναι να εξετάσει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται η κρίση. Εξ’ ορισμού, εάν σε βρει απροετοίμαστο, οι συνέπειες θα είναι βαρύτατες. Αυτό διαπιστώνει σήμερα ο απλός Έλληνας πολίτης. Όπως επίσης έχει κάθε δικαίωμα να εκπλήσσεται από τις εμμονές που διέπουν οριζόντια το πολιτικό σύστημα. Διότι όσο αρνητική εντύπωση προκαλεί η προσπάθεια να φορτωθεί η ευθύνη στη Ρωσία, εξίσου αρνητική είναι και η επιμελής αποφυγή από την πλευρά του Τσίπρα να τις αναδείξει και να τις στηλιτεύσει.

Η εμμονή με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Ως εμμονική, αντιεπιστημονική και καταστροφική για την τσέπη του μέσου πολίτη θεωρεί ο υπογράφων την αναφορά στις ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας), σαν πανάκεια για την επίλυση της ενεργειακής κρίσης. Έφτασε, μάλιστα, ο πρωθυπουργός στο σημείο να επιδείξει στην Βουλή διάγραμμα το οποίο κατεδείκνυε ότι επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ οι επενδύσεις στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας είχαν σημειώσει μεγάλη βουτιά. Αυτό όμως, δυστυχώς, αποκαλύπτει είτε περιορισμένη αντίληψη της διεθνούς συζήτησης για τα αίτια της κρίσης, είτε προδιάθεση ανάληψης ενός κόστους που όμως δεν μπορεί να σηκώσει η μέση ελληνική οικογένεια.

Ας το εξηγήσουμε. Ο πρωθυπουργός, αλλά και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης διά της ακατανόητης σιωπής του, δείχνουν να μην αντιλαμβάνονται, ή να μην ασχολούνται, με το ότι η ενεργειακή κρίση πυροδοτήθηκε από την παγκόσμια διατάραξη του ισοζυγίου προσφοράς και ζήτησης στον τομέα των υδρογονανθράκων. Αυτό δεν έγινε τυχαία. Στόχος ήταν η ταχεία αλλαγή ενεργειακού μείγματος, η λεγόμενη πράσινη μετάβαση, με την πραγματική δικαιολογία αλλά συνάμα και πρόσχημα τις επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Τους πολιτικούς ηγέτες όμως μια χώρα δεν τους χρειάζεται για να αναμασούν εύπεπτη συνθηματολογία, αλλά για να διαγνώσουν έγκαιρα και να αντιμετωπίσουν επερχόμενη κρίση. Οι δε τιμές των υδρογονανθράκων είχαν πάρει την ανηφόρα πολύ πριν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ο υπογράφων είχε, πολύ πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, υποστηρίξει ότι οι υψηλές τιμές στην ενέργεια δεν θα ήταν παροδικό φαινόμενο, όπως επέμεναν τότε κορυφαίοι κυβερνητικοί παράγοντες.

Απέτυχε ασφαλώς να προβλέψει το συγκλονιστικό μέγεθος του προβλήματος! Η τεράστια αύξηση των τιμών και του ενεργειακού κόστους, χρησιμοποιείται πλέον ως μια βολική δικαιολογία για να καλυφθούν οι ευθύνες στη θεμελιακή παρατήρηση περί διατάραξης του ισοζυγίου προσφοράς και ζήτησης! Εκεί που συνολικά ο δυτικός κόσμος, με απλά λόγια, έπαιξε και έχασε…

Έπαιξε το στοίχημα της βίαιης εγκατάλειψης των υδρογονανθράκων, χωρίς να υπάρχει η τεχνολογία αποθήκευσης της ενέργειας από τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, ώστε να εξασφαλίζεται η σταθερότητα των δικτύων. Για το πόσο “πράσινες” είναι ΑΠΕ, οι οποίες χρησιμοποιούν τόνους σπανίων γαιών, εκφράζονται έντονες αμφιβολίες. Οι σπάνιες γαίες πρέπει να αντικατασταθούν περίπου μετά από δυο δεκαετίες χρήσης, ενώ η εξόρυξή τους είναι ό,τι πιο ρυπογόνο για το περιβάλλον.

Ηχηρές παρεμβάσεις

Κάνει όμως εντύπωση το πως φωνές επιχειρηματιών του βεληνεκούς ενός Ευάγγελου Μυτιληναίου και ενός Γιώργου Προκοπίου δε ακούγονται στην κυβέρνηση και την αντιπολίτευση. Ο πρώτος έχει πει σε όλους τους τόνους και σε διεθνές ακροατήριο, ότι «η μετάβαση σε πιο καθαρές μορφές ενέργειας θα είναι διαρκείας και θα κοστίσει ακριβά» και ο δεύτερος ότι το πετρέλαιο –ούτε καν το φυσικό αέριο– θα συνεχίσει να μας συνοδεύουν για έναν αιώνα ακόμα, καταλογίζοντας σε πολλούς ότι λένε πολιτικές ανοησίες.

Αυτά αρκούν για να δώσουν το βασικό στίγμα της επιχειρηματολογίας. Ας επιχειρήσουμε όμως να την πάμε κι ένα βήμα παρακάτω, με τη διατύπωση μερικών λογικών ερωτημάτων:

• Μήπως ήταν αυτά καθαυτά τα καταφανή –και αυταπόδεικτα πλέον– σφάλματα της βεβιασμένης ενεργειακής μετάβασης η αιτία των σημερνών δεινών;
• Μήπως υπόβαθρο της βεβιασμένης ενεργειακής μετάβασης ήταν εξαρχής ο γεωπολιτικός στόχος της απεξάρτησης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες που σήμερα εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία;
• Μήπως δηλαδή στόχος εξαρχής ήταν η μείωση της γεωπολιτικής ισχύος της Ρωσικής Ομοσπονδίας με επιχείρημα την απεξάρτηση της Ευρώπης από τη ρωσική ενέργεια; Δεν είναι απαραίτητο να διαφωνεί κανείς με τον στόχο για να συμπεράνει ότι η στρατηγική που χαράχθηκε για την επίτευξή του ήταν ανόητη, καθώς εμπεριείχε μη υπολογισμένο ρίσκο.
• Μήπως μέρος αυτού του κατά βάση γεωπολιτικού σχεδίου, με πρόσχημα την προστασία του περιβάλλοντος, στόχο είχε να αντιμετωπίσει το ολοένα και μεγαλύτερο σφιχταγκάλιασμα μιας Γερμανίας, που ήλεγχε ολοένα και περισσότερο την Ευρώπη, με τη Ρωσία; Υπενθυμίζεται ότι στην αγγλοσαξονική γεωπολιτική σκέψη, η συνεργασία δύο μεγάλων δυνάμεων της Ευρασίας αποτελεί ανάθεμα.
• Μήπως κρίθηκε ότι αυτή η συνεργασία δυο μεγάλων δυνάμεων (Ρωσίας και Γερμανίας) θα είχε καταλυτικές επιπτώσεις στην παγκόσμια ισορροπία, πολύ ταχύτερα από την πολλαπλώς προβληματική στρατηγική σχέση ανάμεσα στη Ρωσία και την Κίνα, άρα έπρεπε να λάβει προτεραιότητα;
• Μήπως αυτό το σχέδιο αναγνώστηκε ορθώς ως θανάσιμη απειλή στη Μόσχα και βλέποντας τα αδύνατα σημεία του αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθούν έγκαιρα σε βάρος των εμπνευστών του; Εάν αυτό ισχύει, μήπως τότε η έλευση του ΝΑΤΟ στα σύνορα της Ρωσίας δεν ήταν καν βασικό κίνητρο για το ξέσπασμα της σύγκρουσης στην Ουκρανία;
• Μήπως το ανωτέρω βοηθά στο να κατανοηθεί για ποιον λόγο ο Ρώσος ηγέτης επέλεξε να προχωρήσει στην εισβολή, παρότι φέρεται από δημοσιεύματα δυτικών ΜΜΕ να υπήρχε στο τραπέζι ειρηνευτική πρόταση που του εξασφάλιζε πολλά από όσα επεδίωκε; Δηλαδή, διότι το στρατηγικό παίγνιο ήταν ακόμα μεγαλύτερο;

Τούτων λεχθέντων, μήπως έτσι εξηγείται άραγε και η εμμονική αποφυγή του ελληνικού πολιτικού συστήματος συνολικά στην προοπτική αξιοποίησης των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που υπάρχουν στον ελληνικό χώρο και το πρόβλημα δεν περιορίζεται απλά στην τουρκική αρπακτικότητα; Και πάνω σε αυτό που θεωρήθηκε ως δεδομένο “χτίστηκαν” επιχειρηματικά συμφέροντα.

Κινήσεις σε θετική κατεύθυνση

Για να είναι όμως το παρόν σχόλιο ακριβοδίκαιο, πρέπει να καταγράψει ότι το τελευταίο διάστημα παρατηρούνται κινήσεις στην κατεύθυνση της αξιοποίησης των υδρογονανθράκων, ενώ στο πρόσφατο παρελθόν, η κυβέρνηση κωλυσιεργούσε και υπονόμευε επί της ουσίας αυτή την προοπτική. Πώς άλλωστε θα δικαιολογούσαν την άρνηση, ενώ τίθενται σε λειτουργία λιγνιτικές μονάδες για να μην κινδυνεύσει η Ελλάδα με μπλακ-άουτ τον επερχόμενο χειμώνα;

Καταληκτικά, εάν το ανωτέρω σκεπτικό προσεγγίζει έστω την πραγματικότητα, εξηγεί ίσως την πολιτική αφωνία για θέματα που ίσως οι πολιτικοί μας ηγέτες θεωρούν πως ξεπερνούν το μπόι τους. Εάν όμως είχε γίνει ορθή ανάγνωση της κατάστασης εξ αρχής, τον στόχο για απομείωση της γεωπολιτικής επιρροής της Ρωσίας θα τον εξυπηρετούσε μια πιο λελογισμένη απεξάρτηση από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες που θα ενέπλεκε και την περιοχή της Μεσογείου.

Σημαντικό μέρος δε των κερδών, θα μπορούσε να κατευθυνθεί στην εντατικοποίηση της επιστημονικής έρευνας που θα οδηγούσε στην ανάπτυξη τεχνολογιών που θα καθιστούσαν τις ΑΠΕ βιώσιμες και την “πράσινη μετάβαση” ορθολογική. Τι συνέβη; Δεν διάβασαν τα κομματικά επιτελεία σωστά την εικόνα, όντας εθισμένα σε λογικές περί “σωστών πλευρών της Ιστορίας” και Μνημονίων που σκίζονται με έναν νόμο, ή υπάρχει άλλη εξήγηση; Το μόνο βέβαιο είναι ότι δεν βιώνουν όλοι την κρίση με τον ίδιον τρόπο, όπως ορθώς ανέφερε στην ομιλία του ο Αλέξης Τσίπρας.

Όποιος θέλει να κάνει τον χειροκροτητή ή της κυβέρνησης ή της αντιπολίτευσης, είναι ελεύθερος να το κάνει. Πραγματική ελευθερία όμως συνιστά η δυνατότητα που εξασφαλίζει η δημοκρατία να διατυπώνει κανείς την άποψή του, μακριά από κομματικά και άλλα δεσμά. Η γενίκευση αυτής της διαδικασίας είναι που θα ασκούσε ουσιαστική πίεση στην οποιαδήποτε πολιτική ηγεσία να αλλάξει ρότα. Διότι αν ενδεχομένως οι μεγαλόσχημοι εξοφλούν διά της σιωπής τους πολιτικά γραμμάτια προς διαφόρους, απορεί κανείς ποιο είναι το συμφέρον του απλού πολίτη που υποφέρει, να επιλέγει τη στάση του χειροκροτητή…