Το “επιτελικό κράτος” και ο “πρωθυπουργός-αυτοκράτορας”

Προβληματισμό ακόμη και σε βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος προκαλούν διατάξεις του νομοσχεδίου για το επιτελικό κράτος, το οποίο συζητείται στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής. Την ίδια ώρα τα κόμματα της αντιπολίτευσης κάνουν λόγο για υπερσυγκέντρωση εξουσιών και κατηγορούν τον πρωθυπουργό για αυτοκρατορικές αντιλήψεις.

Από τους βουλευτές της συμπολίτευσης διευκρινίσεις και βελτιώσεις στο νομοσχέδιο ζήτησε η Μαριέττα Γιαννάκου, παραδεχόμενη ότι το νομοσχέδιο εισάγει, «αναμφίβολα»,  νέους θεσμούς και νέες διαδικασίες. Έχοντας διατελέσει υπουργός σε κυβερνήσεις με δύο διαφορετικούς πρωθυπουργούς, η κ. Γιαννάκου εκτιμά ότι με το νομοσχέδιο ενισχύεται η γνώση του πρωθυπουργού και των συνεργατών του για το τι «τεκταίνεται στα διάφορα υπουργεία».

Η βουλευτής της ΝΔ έθεσε ωστόσο κάποια σημαντικά ερωτήματα και ζήτησε διευκρινίσεις για το αν, μέσα από το νομοσχέδιο, «φαίνεται ότι ο υπουργός θα ελέγχει το υπουργείο του πλήρως». Και αυτό γιατί, όπως τόνισε, «οι υπουργοί έχουν λάβει ψήφο εμπιστοσύνης και οι πράξεις τους έχουν τυπική ισχύ, με βάση το σύνταγμα». Έθεσε επίσης το ζήτημα ποιος και πως παρακολουθεί την εκτέλεση του έργου και παρατήρησε ότι το νομοσχέδιο «δεν συνδέεται με την ΕΕ» για να προσθέσει ότι «πρέπει να συνδεθεί με το ευρωπαϊκό εξάμηνο διότι η ΕΕ είναι ο μεγάλος νομοθέτης».

Χρειάζεται όμως μια τέτοια αλλαγή; Η αλήθεια είναι ότι το σύστημα “δια συνεννοήσεως” πρωθυπουργού με τον εκάστοτε υπουργό, το οποίο εφαρμοζόταν μέχρι σήμερα, δεν λειτούργησε, όπως θα έπρεπε, και δεν έφερε τα ανάλογα αποτελέσματα. Η κυβερνητική πρόταση διασφαλίζει όμως τους συνταγματικά καθορισμένους ρόλους του πρωθυπουργού και των υπουργών και οδηγεί όντως σε ένα πιο λειτουργικό κράτος;

«Το κράτος είμαι εγώ»

Η αξιωματική αντιπολίτευση δεν βλέπει κάτι τέτοιο και κάνει λόγο για υπερσυγκέντρωση εξουσιών στο πρωθυπουργικό περιβάλλον, τονίζοντας ότι ο τίτλος του νομοσχεδίου θα μπορούσε να είναι: «Το κράτος είμαι εγώ. Το κράτος είναι ο πρωθυπουργός». Στον ΣΥΡΙΖΑ σχολιάζουν επίσης ότι το  νομοσχέδιο κατατέθηκε στη Βουλή με μια τεράστια επικοινωνιακή καμπάνια και ότι δεν είναι αληθινή η αίσθηση πως γίνεται τάχα μια επανίδρυση του κράτους.

Παραλλήλως, σημειώνουν ότι πρόκειται για κωδικοποίηση προηγούμενων διατάξεων και ότι οι νέες διατάξεις, που δεν ξεπερνούν το 10 με 15%, έχουν έντονο αντιδημοκρατικό στίγμα που αποσκοπεί στην βαθιά  κομματικοποίηση του κράτους. Στον ΣΥΡΙΖΑ κρίνουν ότι με το νομοσχέδιο δημιουργείται μια «υδροκέφαλη» δομή της προεδρίας της κυβέρνησης και ότι αυξάνονται οι γενικοί γραμματείς με απευθείας αναφορά στον πρωθυπουργό. Χαρακτηρίζουν τέλος βαθιά αντιδημοκρατικές τις διατάξεις για τον πολιτικό και υπηρεσιακό Γραμματέα για τον οποίο αναφέρουν ότι «είναι απλώς στάχτη στα μάτια» για να μπορεί η κυβέρνηση να ισχυριστεί ότι δεν οδηγείται σε ένα κομματικό κράτος.

Την ίδια ώρα, στο ΚΙΝΑΛ, σύμφωνα με όσα είπε ο εισηγητής του Χάρης Καστανίδης, κρίνουν ότι το νομοσχέδιο «δεν έχει καμία σχέση με τη συγκρότηση του επιτελικού κράτους» και ότι ο τίτλος του είναι «ψευδώνυμο». Για το ΚΙΝΑΛ είναι «μύθος» η μείωση του αριθμού των μετακλητών, όπως «μύθος» είναι και η διακήρυξη της κυβέρνησης περί εμπιστοσύνης στην δημόσια ιεραρχία. Και αυτό γιατί με το νομοσχέδιο μεταφέρονται «απαραδέκτως αρμοδιότητες στην προεδρία της κυβέρνησης».

Το νομοσχέδιο, όπως σημείωσε ο κ. Καστανίδης, δεν οδηγεί σε ένα ευέλικτο κράτος, αλλά στη δημιουργία μιας «θηριώδους υπηρεσίας», μέσω της οποίας ενισχύεται ακόμη περισσότερο το πρωθυπουργικοκεντρικό μοντέλο διακυβέρνησης, κάτι με το οποίο το ΚΙΝΑΛ δεν συμφωνεί.

Λιγότερη δημοκρατία;

Για απόπειρα διαμόρφωσης ενός πυρήνα ανώτερων υπαλλήλων, ο οποίος «θα εξασφαλίζει τη συνέχιση της αντιλαϊκής πολιτικής ανεξάρτητα από την πολιτική συγκυρία και από την κυβέρνηση» μίλησε ο εισηγητής του ΚΚΕ Μανώλης Συντυχάκης. Τόνισε επίσης ότι στόχος της κυβέρνησης είναι «ένα πιο αποτελεσματικό κράτος για τους επιχειρηματικούς ομίλους και ένα κράτος πιο ικανό στην επιβολή της αντιλαϊκής πολιτικής».

Το νομοσχέδιο καταργεί πολλούς φορείς και συγκεντρώνει υπερεξουσίες σε ένα πρόσωπο, σχολίασε ο ειδικός αγορητής της Ελληνικής Λύσης, Κώστας Χήτας, τονίζοντας ότι έτσι το πολιτικό σύστημα γίνεται «πιο ευάλωτο στα συμφέροντα της οικονομικής ολιγαρχίας σε βάρος του λαού». Ο ίδιος πρόσθεσε ότι με το νομοσχέδιο «όλες οι λειτουργίες του κράτους θα πηγάζουν και θα επιστρέφουν στον αυτοκράτορα πρωθυπουργό».

Για σύστημα διοίκησης που παραπέμπει στα πρότυπα των ΑΕ  έκανε λόγο η ειδική αγορήτρια του ΜεΡΑ25 Αγγελική Αδαμοπούλου. Η ίδια σχολίασε ότι με το νομοσχέδιο οδηγούμαστε τελικά σε ένα  δυσλειτουργικό και γραφειοκρατικό κράτος μέσα από την «εγκαθίδρυση μιας σκληρής κομματικοποίησης και μιας προσωποπαγούς δομής».

Απαντήσεις στην κριτική της αντιπολίτευσης για υπερσυγκέντρωση  αρμοδιοτήτων στον πρωθυπουργό επιχείρησε να δώσει ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης, χαρακτηρίζοντας μάλιστα «παιδική χαρά» τον έλεγχο που προβλέπει το νομοσχέδιο σε σχέση με αυτά που ισχύουν στην γερμανική Καγκελαρία. Ο κ. Γεραπετρίτης υποστήριξε ότι «η ύλη του υπουργού παραμένει απολύτως αυτοτελής», απαντώντας και στον προβληματισμό που εξέφρασε η κ. Γιαννάκου. Ανέφερε επίσης ότι το νομοσχέδιο το μόνο που κάνει είναι να  διασφαλίζει την συνταγματική επιταγή για τον ρόλο του πρωθυπουργού. Ότι δηλαδή, ο πρωθυπουργός διασφαλίζει την ενότητα της κυβέρνησης και κατευθύνει την κυβερνητική λειτουργία.

Η αντιπολίτευση, συνολικά, εστιάζει την κριτική της και στον τρόπο στελέχωσης αυτής της διευρυμένης υπηρεσίας του πρωθυπουργικού γραφείου. Έτσι, επικρίνει την κυβέρνηση ότι δεν σέβεται την ισότητα των δημοσίων υπαλλήλων, καθώς με το νομοσχέδιο δημιουργεί έναν “κύκλο εκλεκτών”. Βλέπει επίσης καθαρά κομματικά κριτήρια στην κάλυψη των 340 νέων επιτελικών θέσεων που δημιουργούνται και κάνει λόγο για υποβάθμιση των διαδικασιών ΑΣΕΠ. Κυρίως όμως βλέπει την δημιουργία ενός “γραφειοκρατικού θηρίου”, το οποίο με την επικάλυψη και κατάτμηση αρμοδιοτήτων θα οδηγήσει σύντομα σε δυσλειουργίες.