Το τραγικό δίλημμα και το “σύνδρομο Σαμαρά”

του Μάκη Ανδρονόπουλου  – 

Το δίλημμα είναι πραγματικό, τεράστιο, βαρυσήμαντο, ιστορικό και ως εκ τούτου τραγικό. Δεν είναι καθόλου ρητορικό, καθώς η κατάσταση στους πληθυσμούς ειδικά των υποβαθμισμένων αστικών κέντρων έχουν φθάσει σε δραματικά όρια. Όρια που είναι δύσκολο να σταθμιστούν, παρά την βελτίωση των αριθμών της οικονομίας. Όλα μοιάζουν να περιμένουν την σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι.

Όμως, νέες πληροφορίες και  δεδομένα υπεισέρχονται στο πολιτικό προσκήνιο που διαμορφώνουν σταδιακά το μέγα δίλημμα στην κοινή γνώμη. Τι πρέπει, λοιπόν, να κάνουν οι Έλληνες; να δώσουν τη μάχη στηρίζοντας όπως-όπως την κυβέρνηση Τσίπρα, μήπως τώρα, με τον Μακρόν, διαμορφωθούν συνθήκες απεγκλωβισμού από τη μιζέρια και την υποτέλεια με τις υπεσχημένες επενδύσεις; Ή έχοντας πια συνειδητοποιήσει το αδιέξοδο, το παράλογο των γενοκτονικών μνημονιακών πολιτικών να τα τινάξουν όλα στον αέρα και να τραβήξουν τον δύσκολο δρόμο της εξέγερσης και όπου βγάλει;

Η απάντηση δεν είναι εύκολη, καθώς η κοινωνία της περιφέρειας δεν έχει βιώσει την κρίση στο επίπεδο της συντριβής, όπως τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα των αστικών κέντρων. Ειδικά στις περιοχές της περιφέρειας που υπάρχει σημαντική τουριστική δραστηριότητα, οι επιπτώσεις της κρίσης είναι από περιορισμένες έως αμελητέες. Οι πολιτικές εξελίξεις, όμως, καθορίζονται εν πολλοίς από τα κοινωνικά  στρώματα των μεγάλων αστικών κέντρων, τα οποία σήμερα βρίσκονται σε μία ασταθή ισορροπία.

Το καλό σενάριο…

Στο καλό σενάριο, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ελπίζει σε ένα επενδυτικό μπουμ για την περίοδο 2018-2019, το οποίο θα αλλάξει τα δεδομένα άρδην και θα επηρεάσει δραστικά την απασχόληση. Η στρατηγική αυτή μπορεί να μπετοναριστεί με την αποχώρηση του ΔΝΤ, την ολοκλήρωση του ελληνικού προγράμματος και την επιστροφή στις αγορές, καθώς και με τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους.

Έτσι, όλα αυτά θα διαμορφώσουν το περιβάλλον για τη μείωση των φόρων και την στήριξη των μικρομεσαίων στρωμάτων που κυρίως σήκωσαν το βάρος της κρίσης. Στο καλό αυτό σενάριο θα λειτουργήσει επικοινωνιακά-ψυχολογικά στους ψηφοφόρους και το “σύνδρομο Σαμαρά”, δηλαδή να μην  ξαναχύσουμε στο πάτωμα ότι έχει μαζέψει η καρδάρα.

Το καλό σενάριο θα ισχυροποιείται καθώς η κυβέρνηση θα κλείνει την 3^η αξιολόγηση μέχρι τον Δεκέμβριο με την στήριξη του Μακρόν. Ο νέος Γάλλος πρόεδρος έχει επιλέξει την Ελλάδα –για συμβολικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς και γεωοικονομικούς λόγους– ως κεντρικό θέατρο της μάχης του για τη νέα Ευρώπη, ήτοι την επανευθυγράμμιση της γαλλικής πολιτικής έναντι του Βερολίνου. Ο Μακρόν ζήτησε ένα πράγμα από τον Τσίπρα: να υλοποιήσει ό,τι έχει υπογράψει, ώστε να μην έχει άλλοθι ο Σόιμπλε. Και μετά την έξοδο από το Μνημόνιο άφησε να εννοηθεί πως όλα μπορούν να επανεξεταστούν.

Πίεση στην κοινωνία

Καθώς, όμως, το καλό σενάριο θα εξελίσσεται, θα κλιμακώνονται και οι πιέσεις επί της κοινωνίας. Δρομολογούνται οι πλειστηριασμοί, τα ληξιπρόθεσμα, οι νέες ρυθμίσεις δανείων που γίνονται με υψηλότερες δόσεις, το κυνήγι των εγγυητών, ο χειμώνας με τη ΔΕΗ και το πετρέλαιο. Όλα αυτά μπορούν να οδηγήσουν είτε σε επικίνδυνες δημοσιονομικές δυσκολίες, είτε σε κάποια μαζική άρνηση πληρωμών και στην ενεργοποίηση του κόφτη, είτε ακόμα και σε μια τυφλή εξέγερση που καμία κυβέρνηση δεν θα μπορέσει να ελέγξει.

Εκεί υπάρχουν οι νέοι που λένε πως με 450 καθαρά (που δεν υπάρχουν στην πράξη) δεν μπορείς να βρεις σπίτι και να ζήσεις. Εκεί υπάρχουν τα λαϊκά στρώματα, που δυσκολεύονται να επιβιώσουν. Εκεί υπάρχει και  η μεσαία τάξη, συχνά με νου και μόρφωση, ο πάλαι ποτέ υποστηριχτής της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας.

Στους κόλπους της πληθαίνουν όσοι θεωρούν πλέον πως οι νομικές δεσμεύσεις της χώρας (μνημόνια κλπ) εδραιώνουν το καθεστώς της αποικίας χρέους για τα επόμενα τριάντα χρόνια και πως αυτό δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό άλλο, ούτε εθνικά, ούτε κοινωνικά, ούτε πολιτικά. Ο κόσμος αυτός οργανώνεται σε λέσχες προβληματισμού, ριζοσπαστικοποιείται και σχεδιάζει νέες πολιτικές, έξω από το κουτί.

Το δίλημμα

Ενδεχομένως, στην επόμενη μάζωξη των αγανακτισμένων, να μην είναι οι “ψεκασμένοι” ή οι νεαροί “με τα μακριά μαλλιά και με τα μαύρα ρούχα” που θα μιλούν στις πλατείες. Ενδεχομένως να πρωτοστατήσουν πρόσωπα από το σιωπηλό κομμάτι της κοινωνίας που έβαλε πλάτη για να φτάσει η Ελλάδα στην Ευρωζώνη και που καταληστεύτηκε από τις συμμορίες των επιτήδειων.

Κάπου εκεί προκύπτει το άλλο σενάριο, το οποίο έχει πιθανότητες ανατροπής της νέας “αποικιοκρατίας”, αλλά ενέχει και την εκδοχή μιας δραματικής παταγώδους αποτυχίας. Στη ζωή και στην ιστορία, όμως, δεν υπάρχουν εγγυήσεις για τίποτε. Το δίλημμα “πεπατημένη ή ανατροπή” υπάρχει μέσα σε κάθε Έλληνα και Ελληνίδα σε διάφορα επίπεδα έντασης και λογικής επεξεργασίας. Πάντως, μέσα στην κοινωνική τριβή διαμορφώνονται ιδέες και παρέες έλξης-απώθησης που θα καθορίσουν την πολιτική συμπεριφορά στο προσεχές μέλλον.

Ο κίνδυνος ψυχικής μετάλλαξης

Παράλληλα, όμως, εγείρονται σε ορισμένους κύκλους κρίσιμα ερωτήματα για τις κοινωνικές επιπτώσεις που έχει η καθολική απαξίωση του πολιτικού προσωπικού και των κομμάτων, της Δικαιοσύνης, του Συντάγματος και των αξιών που εκπροσωπούσαν ως θεσμοί, αλλά και των ταυτοτικών αξιών που, επίσης, έχουν καταρρεύσει.

Η ανεκτικότητα που έχουν επιδείξει οι Έλληνες απέναντι στην σκληρότητα και τον ανορθολογισμό των μνημονιακών πολιτικών έχει εντυπωσιάσει αρνητικά πολλούς οικονομολόγους, αναλυτές, δημοσιογράφους, στοχαστές διεθνώς. Το γενικό ενδιαφέρον εστιάζεται στις βιοπολιτικές επιπτώσεις, δηλαδή στην αποτελεσματικότητα των πολιτικών εκφοβισμού και βίαιης φτωχοποίησης στην συνολική  διαχείριση της ζωής των Ελλήνων και στην αλλαγή νοοτροπίας.

Η σχετική παθητικότητα έχει ερμηνευτεί ποικιλοτρόπως, ανάλογα και με την πρόθεση χρήσης της εξήγησης. Οι δανειστές έχουν κινηθεί μεταξύ της δήθεν τεμπελιάς των Ελλήνων, της ενοχής για την κατασπατάληση των κοινοτικών πόρων και της τρυφηλής ζωής με δανεικά. Άλλοι πιο ιστορικά ενήμεροι, θεωρούν πως μετά τον εμφύλιο και τη χούντα οι Έλληνες επιδεικνύουν μια εξηγήσιμη απέχθεια στη βία, γιατί ακριβώς στον 20^ο αιώνα κατέθεσαν τεράστιο φόρο αίματος στην ιστορία.

Η κυρίαρχη άποψη είναι πως οι Έλληνες είναι πλέον ένας νικημένος λαός ή ένας λαός χωρίς ηγεσία που έχει καταβυθιστεί στην κατάθλιψη και στην υποταγή, ή στην καλύτερη περίπτωση στην ιδιώτευση. Σε ορισμένους κύκλους, πάντως, τίθεται το ερώτημα εάν υπάρχει κίνδυνος ψυχικής μετάλλαξης των Ελλήνων…