Τζόρτζιο Ναπολιτάνο: Ποιος ήταν ο δεξιός του ΚΚ Ιταλίας

Πέθανε την Παρασκευή σε ηλικία 98 ετών ο Τζόρτζιο Ναπολιτάνο, ίσως ένας από τα μέλη της παλαιάς φρουράς του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος που εκπροσώπησε καλύτερα τις ιδιομορφίες αλλά και τις αντιθέσεις του ιταλικού κομμουνισμού. Όπως δείχνει το επώνυμο του, ο Ναπολιτάνο εντάχτηκε στην οργάνωση Νάπολης του Ιταλικού ΚΚ, πηγαίνοντας με θάρρος ενάντια στο ρεύμα.

Συγκεκριμένα, το 1946 στο δημοψήφισμα για να αποφασιστεί εάν θα παραμείνει ο θεσμός της βασιλείας ή όχι το 80% των Ναπολιτάνων ψήφισε υπέρ της μοναρχίας. Στη συζήτηση στην οργάνωση πόλης ο νεαρός κομμουνιστής θα αναδειχτεί, καθώς αποδεικνύει στους συντρόφους του πως η ψήφος υπέρ του βασιλιά που είχε κάνει πρωθυπουργό τον Μουσολίνι είχε “πατριωτικό” περιεχόμενο, καθώς χρησιμοποιούσε τη μορφή του Βίκτωρος Εμμανουήλ για να διαγράψει από τις μνήμες την τραυματική κατοχή των συμμαχικών δυνάμεων.

Λίγους μήνες αργότερα θα εκλεγεί γραμματέας της οργάνωσης πόλης, με την υποστήριξη πρώτης τάξεως αντιστασιακών, όπως ο Αιμίλιο Σερένι και ο Τζόρτζο Αμέντολα. Το επόμενο άλμα θα γίνει μετά το θάνατο του Παλμίρο Τολιάτι, όταν ο νέος γραμματέας Λουίτζι Λόνγκο ήταν έτοιμος να τον διορίσει αναπληρωτή γραμματέα, αλλά τελικά επέλεξε τον Ενρίκο Μπερλινγκουέρ και ο Ναπολιτάνο έγινε συντονιστής της γραμματείας και του Πολιτικού Γραφείου.

Σε πολιτικό επίπεδο χειριζόταν τις πάντα δύσκολες σχέσεις των κομμουνιστών με το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Πιέτρο Νέννι. Το 1966 όμως οι σοσιαλιστές συγχωνεύτηκαν με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα του οποίου ο ηγέτης, ο φανατικός αντικομμουνιστής Τζουζέπε Σάραγκατ, είχε εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Άρα οι σχέσεις μαζί τους διακόπηκαν. Ο Ναπολιτάνο δέχτηκε την ήττα αυτή, στην προσπάθεια διατήρησης της συμμαχίας με τους σοσιαλιστές.

Συντασσόμενος με την δεξιά τάση του ΚΚ

Η προσοχή του στράφηκε στην εσωκομματική διαμάχη που ξέσπασε αμέσως μετά το ξέσπασμα του φοιτητικού 1968. Ο Σόνγκο με τον Μπερλινγκουέρ θεωρούσαν αρχικά πως θα μπορούσαν να ασκήσουν την επιρροή τους στο φοιτητικό κίνημα. Συνέβη ακριβώς το αντίθετο, καθώς το κίνημα κατάφερε να επηρεάσει την αριστερή πτέρυγα του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος και να προκαλέσει τη διαγραφή της ομάδα του Μανιφέστο.

Ο Ναπολιτάνο εγκρίνει τη διαγραφή της ομάδας του Μανιφέστο, την οποία κατηγορεί για αντισοβιετική στάση. Συντάχτηκε με την δεξιά ομάδα του Κομμουνιστικού Κόμματος, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Τζόρτζο Αμέντολα. Εκείνο που τους ένωνε περισσότερο ήταν η υποστήριξη στην ΕΣΣΔ μέσα σε ένα κόμμα που δεν έκρυβε την κριτική στάση του απέναντι στη Μόσχα.

Ο Ναπολιτάνο θα διαφωνήσει με την ΕΣΣΔ μόνον μετά την εισβολή στο Αφγανιστάν. Χρόνια αργότερα θα παραδεχτεί πως οι Σοβιετικοί είχαν δίκιο να πολεμούν τους φανατικούς ισλαμιστές, αλλά απέδωσε την τότε αρνητική στάση του στο γεγονός πως παρασύρθηκε από το άνοιγμα του Μπερλινγκουέρ προς την ευρωπαϊκή Αριστερά. Με τον ευρωκομμουνισμό ο Ναπολιτάνο διέκρινε μια ευκαιρία να ενταχθεί το κόμμα του στο ευρύτερο πλαίσιο των εργατικών και σοσιαλιστικών κομμάτων της Ευρώπης. Κατάφερε μάλιστα να είναι ο πρώτος κομμουνιστής ηγέτης που πήρε βίζα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, προκειμένου να έρθει σε επαφή με το Δημοκρατικό Κόμμα.

Ένας κομμουνιστής Πρόεδρος

Η διάλυση της ΕΣΣΔ χαρακτηρίστηκε από τον ΝαπολΠιτάνο «καταστροφική εξέλιξη», παρόλο που διευκόλυνε την πορεία προς τους σοσιαλιστές που ο ίδιος προωθούσε και την οποία είχε υιοθετήσει επισήμως και ο Μπερλινγκουέρ. Η δυσκολία ήταν πως ο νέος ηγέτης του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος Μπετίνο Κράξι, με την υποστήριξη του Μπερλουσκόνι, ακολουθούσε μια πορεία προς την αντίθετη κατεύθυνση, δηλαδή προς τη Χριστιανοδημοκρατία.

Η αποτυχία του ευρωκομμμουνιστικού σχεδίου θα επιστεγαστεί με το θάνατο του Μπερλινγκουέρ και αμέσως μετά με την καταιγίδα της υπόθεσης “Καθαρά Χέρια”, που θα οδηγήσει σε πλήρη ανατροπή του πολιτικού σκηνικού της Ιταλίας. Ο Ναπολιτάνο πέρασε εκείνη την κρίσιμη περίοδο αναλαμβάνοντας θεσμικά καθήκοντα, ως πρόεδρος της Βουλής, αργότερα υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης του Ρομάνο Πρόντι, πρόεδρος της επιτροπής Θεσμικών Υποθέσεων της ευρωβουλής, ισόβιος γερουσιαστής και ο πρώτος κομμουνιστής Πρόεδρος της Δημοκρατίας, μετά τον Κάρλο Ατζέλιο Τσάμπι.

Ως πρόεδρος θα αναγκαστεί να δώσει εντολή στον Μπερλουσκόνι να σχηματίσει την πρώτη του κυβέρνηση. Το 2011, ενώ η Ελλάδα δεχόταν τα πυρά της ευρωζώνης, η Μέρκελ και ο Σαρκοζί σε κοινή συνέντευξη Τύπου άρχισαν να χλευάζουν τον Μπερλουσκόνι. Ο Ναπολιτάνο θα καλέσει τον Μπερλουσκόνι στο Κυρηνάλιο Μέγαρο και θα τον πείσει να παραιτηθεί από πρωθυπουργός και να αφήσει στον διάδοχο του, τον οικονομολόγο Μάριο Μόντι, την κατάθεση του προϋπολογισμού. Ο Μπερλουσκόνι παραιτήθηκε και το κοινοβούλιο ευχαρίστησε τον πρόεδρο διότι «έσωσε την Ιταλία».

Το 2015, μετά από δυο θητείες, περιορίστηκε στα καθήκοντα του ως ισόβιος γερουσιαστής. Δεν εντάχτηκε όμως στην κοινοβουλευτική ομάδα του Δημοκρατικού Κόμματος. Ήδη από τότε που ο Ακίλε Οκέτο είχε την φαεινή ιδέα να μετατρέψει το Κομμουνιστικό Κόμμα σε κάτι άλλο, ο Ναπολιτάνο είχε αντιδράσει πολύ αρνητικά, υποστηρίζοντας που μέχρι τέλους πως το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα δεν έπρεπε να διαλυθεί, αλλά να μετατραπεί σε ένα «μεταρρυθμιστικό κόμμα».