2032: Όταν ο Παναγιώτης-Ραφαήλ πάει να δει τον Τζόκερ

Η σήμανση καταλληλότητας υποχρεώνει τους φορείς των μέσων μαζικής επικοινωνίας να σεβαστούν τα ηλικιακά όρια. Τηλεόραση και κινηματογράφος κυρίως, λόγω ενδεχόμενων ακατάλληλων σκηνών για την ψυχική ισορροπία των ανηλίκων, οφείλουν σύμφωνα με το σύνταγμα να προστατεύουν τη νεότητα. Αυτό σημαίνει ότι οι γονείς ως φορείς της επιμέλειας των παιδιών τους έχουν τον πρώτο λόγο και κρατούν το σκήπτρο της συναίνεσης.

Η κλιμάκωση των ηλικιών επίσης παίζει πρωτεύοντα ρόλο. Άλλο είναι να δει ένας 17χρονος μία ταινία ακατάλληλη για ανηλίκους άλλο ένας 13χρονος. Και ποιος θα κρίνει αν κάποιος που έχει γεννηθεί το 2001 είναι 18 χρονών, αν έχει λόγου χάρη γενέθλια στις 28 Δεκεμβρίου και δει την ταινία στις 27 του μηνός; Σε όλες τις περιπτώσεις είναι απαγορευτική εκ του νόμου η θέαση. Πόσο σκληρό ακούγεται αυτό το «απαγορευτικό» όμως στην Τέχνη;

Καλώς ή κακώς υπάρχουν νόμοι. Κάποιες φορές καλοί, κάποιες φορές κακοί. Κι αυτοί, ξέρετε, από ανθρώπους φτιάχνονται. Λάθη γίνονται. Όμως δεν θα εξετάσουμε με το παρόν κείμενο αν σωστά ή όχι πρέπει να υπάρχει σήμανση, εφόσον η γονική επιμέλεια είναι αυτή που αποφασίζει. Αλήθεια πόσο επικίνδυνος είναι ο Τζόκερ, όταν στην ταινία από τη μία βλέπουμε μια εν ψυχρώ δολοφονία που μπορεί να παγώσει ένα ευαίσθητο παιδί και από την άλλη αυτό το αθώο παιδί αφήνεται να παίζει ελεύθερα ηλεκτρονικά παιχνίδια, όπου τα αίματα σχεδόν σκεπάζουν ολόκληρη την οθόνη; Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση και προφανώς ο νομοθέτης προσπαθεί να καλύψει τον μέσο όρο των αποδεκτών των ρυθμίσεων που επιβάλλει.

Τα ήθη εναλλάσσονται μέσω της πολυπολιτισμικότητας, παραλλάσσονται μέσω της παρερμηνείας και εξελίσσονται μέσω της προόδου. Αυτό που κάνει απαραίτητη τη σήμανση σε ταινίες που μπορούν να βλάψουν τους ανηλίκους δεν είναι ούτε τα αίματα, ούτε η βία, ούτε η έκδηλη και επαναλαμβανόμενη στο έργο παραβατική συμπεριφορά. Είναι ο κίνδυνος σύγχυσης της πραγματικότητας με τη φαντασία, της αλήθειας με το ψέμα. Ο ήρωας της ταινίας είναι ένα θύμα bulling, αδιαφορίας και απαράδεκτου ξεσπάσματος μέσω σωματικών βλαβών από τους συμπολίτες του.

Ο αντιστασιακός χαρακτήρας που εκδηλώνεται, εντούτοις, από το ίδιο βασίζεται εν μέρει σε ψυχασθένεια, εξ ου και οι βάναυσες ανθρωποκτονίες που διαπράττει. Ο κόσμος δεν είναι αγγελικά πλασμένος. Ο κόσμος είναι κατά βάση και κατά πλειονότητα άδικος. Οι εξαιρέσεις εξαρτώνται καθαρά από τις ατομικές βουλήσεις. Ο Άρθουρ Φλεκ είναι ένας αδικημένος, χτυπημένος από τη μοίρα και τους ανθρώπους χαρακτήρας, ο οποίος χρήζει ψυχιατρικής βοήθειας σε μια πολιτεία που λόγω κονδυλίων τού κόβει το πρόγραμμα στήριξης, σε μια κοινωνία που αντί να τον συμπονέσει τον χτυπά. Μήπως σας θυμίζει λίγο ως παραλληλισμός την υπόθεση Βαγγέλη Γιακουμάκη;

Η υπέρβαση των ορίων

Ο Φλεκ μετατρέπεται όμως στη συνέχεια σε Τζόκερ, έναν ψυχασθενή εκδικητή, που σε καμία περίπτωση λόγω βιωμάτων δεν μπορεί να δικαιολογηθεί η αλόγιστη διαδοχή ανθρωποκτονιών. Αυτό το τελευταίο προτίθεται να προστατεύσει η σήμανση και η όποια σήμανση, ότι δηλαδή στο βωμό της εκδίκησης δεν μπορεί ο καθένας να παίρνει τον νόμο και την εξουσία στα χέρια του. Αλλιώς θα ζούσαμε σε κάποια ζούγκλα και όχι σε πόλεις.

Στην ταινία υπογραμμίζεται αριστοτεχνικά η υπέρβαση των ορίων της (ψυχολογικής και όχι μόνο) άμυνας και η μετατροπή της σε νέα επίθεση από έναν αδικημένο άνθρωπο, ο οποίος τυγχάνει να είναι και ψυχασθενής. Η απόγνωση από τη μαζική επίθεση που δέχεται τον οδηγεί σε αποτρόπαιες πράξεις, οι οποίες μπορεί να είναι καταδικαστέες αλλά πλήρως εξηγήσιμες. Ένας ενήλικος μπορεί να εμπεδώσει τη διάκριση των ορίων αυτών, μπορεί να ξεχωρίσει τα όρια του παράλογου με το λογικό, τα οποία κατά τα άλλα βρίσκονται στο μεταίχμιο. Ένα παιδί όμως;

Και τώρα συνεχίζουμε στον τρόπο εφαρμογής του νόμου. Κάποιοι ανήλικοι βρέθηκαν (και βρίσκονται, ας μη γελιόμαστε) σε αίθουσα με ταινία ακατάλληλη για εκείνους. Ο επιχειρηματίας θέλει χρήματα, οπότε ο έλεγχος είναι καθαρά επιφανειακός και φαινομενικός, Το θέμα δεν είναι ότι το παιδί μπήκε και βλέπει την ταινία. Το πρόβλημα εντοπίζεται στο ότι γίνεται μία καταγγελία, ανεξαρτήτως της πηγής της και η αστυνομία οφείλει να εφαρμόσει τον νόμο. Για κάθε καταγγελία στα αστυνομικά τμήματα συντάσσεται φύλλο αναφοράς, όπου η υπηρεσία οφείλει να απαντήσει πώς αντιμετώπισε την εκάστοτε υπόθεση. Και εδώ ξενικά η αλυσιδωτή διάπραξη λαθών και μάλιστα ολισθημάτων.

Επιεικώς παράλογο

Είναι επιεικώς απαράδεκτο, παράλογο, δυσανάλογο της συνταγματικής τελολογίας και υπερβολικό να εισβάλουν σε έναν χώρο της τέχνης αστυνομικά όργανα, φέροντα οπλισμό και μάλιστα πολλά στον αριθμό, λες και ετοιμάζονται να εξαρθρώσουν τρομοκρατική οργάνωση. Πέραν της αντικοινωνικής αυτής πράξης, που βρίσκεται στα όρια της αρχής της αναλογικότητας, αν όχι και εκτός των ορίων αυτής, έχουμε να κάνουμε με πλήρη καταπάτηση κάθε δημοκρατικής αρχής, με εξακοντισμό κάθε μέτρου και με καταπάτηση του σεβασμού των ανηλίκων.

Γιατί αν θες να «σώσεις» ένα ανήλικο από το να δει κάτι που κατά πάσα πιθανότητα θα έβλεπε και στο σπίτι του, δεν διακόπτεις βάναυσα την προβολή μιας ταινίας προσαγάγοντάς τον στο τμήμα σαν κοινό εγκληματία, αναστατώνοντας τους γονείς, που ενδεχομένως εν γνώσει τους βλέπει τη συγκεκριμένη ταινία και δημιουργώντας του την αλγεινή και ψυχοφθόρα εντύπωση ότι δεν είναι ελεύθερος, ότι έκανε κάτι κακό που η πολιτεία δεν μπορεί να συγχωρήσει, διακορεύοντας μέσω του δούρειου ίππου της τέχνης το ποινικό του μητρώο.

Αυτή είναι η κοινωνία μας. Από τη μια να βοηθά σαν μια γροθιά τον Παναγιώτη–Ραφαήλ βλέποντάς τον ως παιδί της και από την άλλη να συλλαμβάνει σε μια αίθουσα κινηματογράφου το 2032 τον μελλοντικό εαυτό του. Για αυτό, λοιπόν, σώσαμε το μικρό αυτό παιδί; Για να του στερήσουμε ύστερα από κάποια χρόνια την ελευθερία του;