50 χρόνια Πολυτεχνείο – Η “Ξεχασμένη Κατάθεση” από τον Σταύρο Λυγερό

Στους χαλεπούς καιρούς που ζούμε – με τους δημοκρατικούς θεσμούς να έχουν απωλέσει την εμπιστοσύνη των πολιτών, με το αίσθημα της δικαιοσύνης στο ναδίρ και την Πολιτεία να εξυπηρετεί  ξένα συμφέροντα – η μόχλευση της ιστορικής μνήμης της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα 50 χρόνια μετά το γεγονός που ξέπλυνε την αδράνεια και την υποκρισία του παλιού πολιτικού κόσμου και μερίδας των πολιτών.

50 χρόνια μετά, με το κρατικό σύστημα να έχει καταρρεύσει εξ αιτίας της εκτεταμένης διαφθοράς, “Μία ξεχασμένη κατάθεση” για την Εξέγερση έρχεται να αποκαλύψει τον καιροσκοπισμό της τότε πολιτικής τάξης, αλλά και τον οπορτουνισμό ΚΚΕ και του ΚΚΕ Εσωτερικού, έναντι του αυθόρμητου φοιτητικού κινήματος, αλλά και του ίδιου του ελληνικού λαού.

Έχουν σημασία όλα αυτά σήμερα; Βεβαίως και έχουν γιατί φωτίζουν τα τρέχοντα και κυρίως φανερώνουν τις πολιτικές διεργασίες του παρασκηνίου, τους τακτικισμούς και τις αθέμιτες συναλλαγές ή τις κρυφές συμμαχίες που επιδιώκουν να κρατούν υπό έλεγχο το λαϊκό φρόνημα.

Ο Σταύρος Λυγερός, μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της κατάληψης του Πολυτεχνείου με πρωταγωνιστικό ρόλο, μεταγράφει σε ένα τόμο στην τρέχουσα γλώσσα και σημερινή ματιά τη δίτομη μαρτυρία του το «Φοιτητικό Κίνημα και η ταξική πάλη στην Ελλάδα- Από τις προσφυγές στα πρωτοδικεία στην εξέγερση του Πολυτεχνείου» του (1977).

Ξεδιπλώνει τις αφορμές και τα γεγονότα που οδήγησαν στην άνδρωση του φοιτητικού κινήματος παραθέτοντας μια μοναδική πολιτική ανάλυση και δημιουργώντας ένα πολιτικό θρίλερ ολκής, όπου –κι αυτό έχει σημασία– αναδεικνύεται η μετεξέλιξη του φοιτητικού κινήματος από το συνδικαλιστικό επίπεδο στον πολιτικό-αντιδικτατορικό αγώνα. Είναι ιδιαίτερης σημασίας το γεγονός ότι τα γεγονότα που περιγράφει και τα ντοκουμέντα που παραθέτει δεν αμφισβητήθηκαν ποτέ στα 50 χρόνια που μεσολάβησαν.

Η “χουντοδημοκρατία”

Είναι προφανές ότι το βιβλίο πρέπει να το διαβάσουν οι νέοι και κυρίως οι ανήσυχοι, αυτοί που βλέπουν τα λειτουργικά αδιέξοδα του συστήματος και προσβλέπουν σε μια ουσιαστική και αποτελεσματική ελληνική δημοκρατία. Βεβαίως καλό θα ήταν να το διαβάσουν και οι χιλιάδες νέοι που στρατεύονται για κάποια χρόνια στην ΚΝΕ, για να ξέρουν την διαχρονική αλήθεια για τον αμοραλισμό και τον οπορτουνισμό της ηγεσίας τους κόμματός τους. Τέλος, θετικό είναι να το διαβάσουν οι περιβόητοι ακτιβιστές ή αναρχοαυτόνομοι για να κατανοήσουν πως γεννιούνται  τα αυθεντικά πολιτικά κινήματα από τα κάτω και όχι από την καθοδήγηση και τις ηγεσίες των δήθεν επαναστατικών ηγεσιών ή κομμάτων.

Αυτό που αναδύεται από την “Ξεχασμένη Κατάθεση” του Λυγερού και που επί 50 χρόνια έχει αποσιωπηθεί, είναι πως η Εξέγερση του Πολυτεχνείου απέτρεψε την “ομαλοποίηση” που προωθούσε η χούντα του Παπαδόπουλου για την εξέλιξη του καθεστώτος με δημοκρατική λεοντή. Η δικτατορία με μια σειρά κινήσεων με αποκορύφωμα την κυβέρνηση Μαρκεζίνη συνομιλούσε με μια ομάδα πολιτικών που λειτουργούσαν ως «άτυπη αντιπολίτευση (Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Γεώργιος Μαύρος, Ιωάννης Ζίγδης, Παναγής Παπαληγούρας κ.ά.)». Το ΚΚΕ και το ΚΚΕ Εσωτερικού επίσης συνομιλούσαν με αυτή την ομάδα. Στόχος όλων ήταν να στηρίξουν τη μετάβαση στην “δημοκρατική” εκδοχή της δικτατορίας, στη “χουντοδημοκρατία”.

Αυτές τις διεργασίες του Παπαδόπουλου και του Μαρκεζίνη, αλλά και τον νομιμοποιητικό ρόλο της ΕΡΕ και της Ένωσης Κέντρου και τον οπορτουνιστικό και προβοκατόρικο ρόλο του ΚΚΕ και του ΚΚΕ Εσωτερικού χάλασε το φοιτητικό κίνημα, που απέτρεψε την εγκατάσταση μιας δημοκρατίας-μαϊμού του καθεστώτος.

Το 1971 η δικτατορία δρομολογεί τη μετάβασή της σε μια “δημοκρατική ομαλότητα” κι έτσι ανακοινώνει την πρόθεση προκήρυξης φοιτητικών εκλογών, με στόχο να εκτονώσει την ένταση που αφουγκραζόταν και να εκλέξει μέσα από απόλυτα ελεγχόμενες διαδικασίες δικούς της ανθρώπους. Το καλοκαίρι του 1972, το ΚΚΕ/ΚΝΕ ιδρύει την Αντι-ΕΦΕΕ μια απόλυτα ελεγχόμενη οργάνωση που λανσαρίστηκε ως μετωπικό αντιδικτατορικό σχήμα, με στόχο να καπελώσει και να καθοδηγήσει το φοιτητικό κίνημα προς τη χουντική λογική της “ομαλοποίησης”.

Τότε, «το ΚΚΕ δεν έβλεπε το φοιτητικό κίνημα σαν καταλύτη για την ανάπτυξη ενός ευρύτερου αντιδικτατορικού κινήματος, αλλά ως μέσο πίεσης της χούντας για περισσότερες παραχωρήσεις στο πλαίσιο της στρατηγικής για ομαλοποίηση του καθεστώτος». Ανάλογη στρατηγική ακολουθούσε και ο “Ρήγας” του ΚΚΕ Εσωτερικού που είχε ισχυρή απήχηση στον φοιτητικό κόσμο μαζί με την Αντι-ΕΦΕΕ.

Φουντώνει η αυτόνομη πολιτική δυναμική… 

Όμως, ήδη μετά το καλοκαίρι του 1972 αρχίζει να φουντώνει η αυτόνομη πολιτική δυναμική του φοιτητικού κινήματος, κυρίως μέσω των παράνομων αριστερών φοιτητικών οργανώσεων τις  κινητοποιήσεις των οποίων παρακολουθούσαν αντι-ΕΦΕΕ και Ρήγας, έτσι ώστε να μην αποκοπούν από το κυρίαρχο ρεύμα. Τα γεγονότα θα οδηγήσουν στην σύγκρουση των δύο γραμμών, όπου οι δύο αυτές οργανώσεις θα υποστηρίξουν τη συμμετοχή στις φοιτητικές εκλογές της νοθείας το φθινόπωρο του 1972 και στη σύνταξη του “καταστατικού χάρτη” των πανεπιστημίων που προωθούσε η χούντα. Απέναντι ήταν το ριζοσπαστικό ρεύμα που «τροφοδοτούσε ο αυθόρμητος μαχητικός αντιχουντισμός της αγωνιστικής πρωτοπορίας των φοιτητών».

Μέσα σε αυτό το σκηνικό θα ξετυλιχθούν μια σειρά γεγονότων όπως η πρώτη κατάληψη του Πολυτεχνείου, η αποχή των υπομηχανικών, οι δύο Νομικές, το μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου, μέσα από τα οποία το «ριζοσπαστικό ρεύμα έβαζε το κεντρικό στρατηγικό πρόβλημα της σύνδεσης του φοιτητικού αγώνα με τον ευρύτερο δημοκρατικό κόσμο στο πλαίσιο της αντιδικτατορικής στρατηγικής».

Την διαμάχη των δύο γραμμών περιγράφει ο Λυγερός μέσα από τα επίσημα ντοκουμέντα,, όπως η έκθεση της ΚΕ του ΚΚΕ του 11/76 όπου ομολογείται πως ναι μεν οι «ανοργάνωτοι αριστεριστές» επιδίωκαν την κατάληψη «όχι στη βάση κάποιου σχεδίου αλλά αυτοσχεδιασμών» και ότι η αντι-ΕΦΕΕ δεν έπαιρνε θέση, αλλά στελέχη της «συμφωνούσαν ότι δεν μπορούσαν να βρεθούν έξω από τα γεγονότα». Η διαμάχη θα προσλάβει εμφύλιες διαστάσεις με «πλαστογραφίες και προβοκατορολογία» κατά την συνήθη τακτική του καπελώματος του ΚΚΕ -ΕΑΜ. Κορυφαία προβοκάτσια ήταν η απόπειρα σπίλωσης με χαλκευμένα στοιχεία του αγωνιστή φοιτητή Διονύση Μαυρογένη, η οποία κατέπεσε φυσικά και έκανε πολλά στελέχη της ΚΝΕ να ντρέπονται.

50 χρόνια Πολυτεχνείο…

Η αφήγησή του για την δεύτερη κατάληψη του Πολυτεχνείου είναι συγκλονιστική και αποκαλυπτική, διανθισμένη και με την προσωπική του εμπλοκή, την οποία θα απολαύσει ο αναγνώστης.  Ο εξ αστικής οικογένειας, ο Πατρινός Σταύρος Λυγερός (1953) φοιτητής του Μαθηματικού πρωταγωνίστησε σε ηλικία 19-20 χρονών στο ανεξάρτητο φοιτητικό κίνημα και έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην Εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Το ενδιαφέρον στην περίπτωσή του είναι ότι από τότε, σε εκείνη την ηλικία της ζωτικής ενεργητικότητας με την οξύτητα της αντίληψής του και την βαθύτητα της κρίσης του συνέλαβε –πέρα από τα επιφαινόμενα και την παραμορφωτική επικυριαρχία των δύο ΚΚΕ – την ουσία της πραγματικότητας που ήταν η έντονη κοινωνική διάθεση για απαλλαγή από το δικτατορικό καθεστώς. Τις διανοητικές αυτές ιδιότητες σύλληψης της πραγματικότητας που εκκολάφθηκαν κατά την εμπλοκή του στο ριζοσπαστικό κίνημα των φοιτητών, καλλιέργησε τις επόμενες δεκαετίες παραδίδοντας στην κοινή γνώμη αναλύσεις και βιβλία που κοσμούν την ελληνική δημοσιογραφία…

---

Την Τρίτη 14 Νοεμβρίου 2023 οι Εκδόσεις Πατάκη διοργανώνουν στις 20:30 στο Public Café Συντάγματος, στην Αθήνα, εκδήλωση-παρουσίαση του βιβλίου του δημοσιογράφου και διευθυντή του SLpress.gr, Σταύρου Λυγερού, με τίτλο “Η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Μια ξεχασμένη κατάθεση”.

Για το βιβλίο θα μιλήσουν στην εκδήλωση οι:

Κώστας Λαλιώτης, πρώην υπουργός
Δημήτρης Μανιάτης, δημοσιογράφος
Πέπη Ρηγοπούλου, ομότιμη καθηγήτρια στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Ο συγγραφέας Σταύρος Λυγερός.