“Ανδρομάχη” στην Επίδαυρο: Mαστοριά και ήθος

Κυρίως γιατί ανέδειξε πληθωρικά το πιο μπαρόκ, το πιο πολυδιάστατο κι “ανήσυχο” έργο του Ευριπίδη, την Ανδρομάχη, που ξεφεύγει μεν από τον αριστοτελικό κανόνα, που μοιάζει κομμένο στη μέση, άνισο και πολυεπίπεδο, αλλά αυτή ακριβώς η ιδιαιτερότητα είναι και το μέγιστο πλεονέκτημα του. Πλεονέκτημα, που το καθιστά απόλυτα σύγχρονο και εφιαλτικά σημερινό. Μόνη ένσταση, η μάλλον προβληματική κινησιολογία του χορού. Το μεγάλο πρόβλημα της αναβίωσης του αρχαίου δράματος.

Εν προκειμένω, στην διεισδυτική ανάγνωση της Πρωτόπαπα οι ρόλοι αντιστρέφονται, οι αιχμάλωτες δούλες είναι πιο σημαντικές από τις βασίλισσες, οι γυναίκες διαθέτουν εκείνο το ήθος που λείπει από τους άντρες και οι γέροντες σαν τον πατέρα του Αχιλλέα, Πηλέα, είναι πιο γενναίοι από τους αισχρούς επαγγελματίες του πολέμου, όπως ο Μενέλαος. Επίσης οι “ήρωες” για όλες τις χρήσεις της εξουσίας, αποδεικνύονται κίβδηλοι και οι φάροι του πολιτισμού και οι πεφωτισμένοι ηγέτες του κόσμου γελοία και φτηνή αυταπάτη.

Το κείμενο ξεχωρίζει για την μοναδική του δραματική ένταση, οι διάλογοι στα ημιστίχια και τις στιχομυθίες διαθέτουν δικανική ένταση, που κόβει την ανάσα και ο αρχαίος λόγος κυρίαρχος ακούστηκε στο κοίλον καθαρά, με κύρος και αυθεντικότητα. Η σκηνοθέτις – δραματουργός δημιούργησε και κράτησε δι’ εαυτήν τον ρόλο του κομπέρ – σχολιαστή α λα Μπρεχτ και τον υπηρέτησε με τεχνική κι ευαισθησία. Αποστασιοποίηση. Μου θύμισε την αείμνηστη, την μαγική Μάγια Λυμπεροπούλου.

Ο Ξάφης, αποκάλυψη! Δέσποζε στην ορχήστρα, θυμίζοντας με τα φυσικά και εκφραστικά του προσόντα τα ιστορικά μεγέθη του παρελθόντος. Επίσης, ο Πιατάς, αξέχαστη περσόνα, να σέρνεται στη σκηνή στηριγμένος σε δύο βακτηρίες για να υπερασπιστεί τους αδύνατους… Ο ηθοποιός αυτός πρέπει να εμφανίζεται κάθε χρόνο στην Επίδαυρο. Λίγοι Έλληνες θεατρίνοι διαθέτουν τη μαστοριά και το βιμπράτο του.

Εν ολίγοις: Πέρασα υπέροχα (παρ’ ότι στα πολύ ορεινά σαν τους Ιακωβίνους) και απόλαυσα τον πολιτικό Ευριπίδη να μιλάει, έτσι αδιαμεσολάβητα, κατευθείαν στην εποχή μου. Το μίσος του για τους μιλιταριστές Σπαρτιάτες, που απειλούν την αθηναϊκή Δημοκρατία, είναι ανάλογο με το μίσος μας εναντίον όλων όσοι θέλουν να ξανακάψουν τον πλανήτη στο όνομα της σωστής πλευράς της ιστορίας. Εφαρμόζοντας γενοκτονίες και εξανδραποδισμούς.

Ομολογία Ανδρομάχης

Τυπικά ξέρουμε ότι η “Ανδρομάχη” είναι τραγωδία του Ευριπίδη και η οποία διδάχθηκε το 424 π.Χ. στην αυλή του Βασιλιά Θαρύπα των Μολοσσών, στην πόλη Πασσαρώνα της Ηπείρου. Πράγμα που σημαίνει ότι το αθηναϊκό επίτευγμα του ποιητικού θεάτρου, που ονομάζεται “τραγωδία”, ήταν κατάκτηση ολόκληρου του ελληνικού κόσμου και μπορούσε να διδάσκεται από την Ήπειρο ως της Συρακούσες ή την αυλή του Μακεδόνα βασιλιά, όπως συνέβη με τις “Βάκχες”.

Επίσης, εδώ ο ποιητής ενσωματώνει στην υπόθεση σχολιάζοντας ένα σύγχρονό του, πολιτικό γεγονός, δηλαδή τη συμμαχία των Μολοσσών με την αθηναϊκή δημοκρατία, εκθειάζοντας εν προκειμένω τους Ηπειρώτες, στους οποίους θα βρει τελικό καταφύγιο, κατά την λύση του έργου, η δυστυχισμένη σκλάβα – πριγκίπισσα της Τροίας, Ανδρομάχη. Η ίδια ομολογεί σε μίαν απίστευτη, κοινωνιολογικής σημασίας, δήλωση ότι έχει θηλάσει, κατά λέξη, έχει δώσει τον μαστό της, στα νόθα, που έσπερνε ο Έκτορας, κυριευμένος από την… Κύπριδα.

Κι όλα αυτά, από τον τραγικό, που θεωρείται μισογύνης. Μπίνγκο! Επίσης, ο Ευριπίδης διατυπώνει ανάγλυφα το μίσος των Αθηναίων εναντίον των εισβολέων Λακώνων στην Αττική, αφού βρισκόμαστε στη μέση του Αρχιδάμειου Πολέμου, στην πρώτη φάση του Πελοποννησιακού και πριν την Νικίειο Ειρήνη, το 421 π.Χ. Οι Σπαρτιάτες παρουσιάζονται ως άπιστοι, ανήθικοι, η καταστροφή της Ελλάδος!

ΥΓ. Προσωπικά, τέλος, συγκινήθηκα με την εμβόλιμη χρήση αρχαίων στίχων μέσα στην σύγχρονη μετάφραση, η οποία κυματίζει κομψά από τη λόγια ως την ρέουσα δημοτική. Μάθημα εδώ και για τους φιλολόγους, αλλά για και την πολιτεία, η οποία μεθοδικά υποβαθμίζει τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών και γενικότερα την αρχαιογνωσία στη μέση εκπαίδευση. Τέλος, το ότι τους βασικούς, γυναικείους ρόλους έπαιζαν άντρες, δεν ήταν απλός αρχαϊσμός – και στην αρχαιότητα οι άντρες υποδύονταν και τις γυναίκες – αλλά εξέφραζε την κοινή μοίρα γυναικών και αντρών και την ανάγκη ν’ απαλλαγούμε τόσο από τα στερεότυπα, όσο κι από τους προαποφασισμένους ρόλους.