Ανοιχτή επιστολή στην υπουργό Πολιτισμού

Κυρία υπουργέ, αναγκάζομαι να επικοινωνήσω δημόσια μαζί σας για ένα θέμα που το θεωρώ πολύ ενδεικτικό ως προς την γενικότερη νοοτροπία που επικρατεί στους ιθύνοντες του υπουργείου σας. Ελπίζω πως θα συμφωνήσετε ότι οι κρατική θησαυροί δεν είναι ιδιωτική περιουσία του εκάστοτε προϊσταμένου τους, αλλά ανήκουν σε όλους μας. Επίσης ελπίζω να συμφωνήσετε ότι οι δημοτικές πινακοθήκες της χώρας και χρειάζονται υποστήριξη από μια κεντρική υπηρεσία αλλά και δικαιούνται μεγαλύτερης ανάπτυξης και προβολής.

Όταν ακόμα ήμουν μέλος του Συμβουλίου Μουσείων στο οποίο εσείς προεδρεύατε ως γενική γραμματέας, θα θυμάστε ότι επέμενα πως η Εθνική Πινακοθήκη έπρεπε να είναι αυτή η υπηρεσία που θα λειτουργεί καθοδηγητικά ως προς τις υπόλοιπες, τοπικές πινακοθήκες της χώρας διακινώντας εκθέσεις και οργανώνοντας ποικίλες, πολιτιστικές παρεμβάσεις.

Έτσι ώστε να αξιοποιηθούν και οι πολυάριθμοι, πλέον, ιστορικοί τέχνης και μουσειολόγοι της χώρας που σήμερα είναι χωρίς δουλειά αλλά και χωρίς αντικείμενο. Δυστυχώς κάτι τέτοιο δεν προχώρησε ποτέ. Θυμάμαι επίσης ότι λέγατε σε όσους διερωτώντο τί γυρεύει ο “ταραξίας” Στεφανίδης στο Σ.Μ – ήμουν τότε επιμελητής στην Εθνική Πινακοθήκη – πως “στον πολιτισμό δεν περισσεύει κανείς”. Το πιστεύετε ακόμη; Και αν ναι γιατί δεν το εφαρμόζετε; Το αστείο του πράγματος πάντως είναι πως από την άμισθη, συμβουλευτική αυτή τη θέση του αναπληρωματικού (!) μέλους με καθαίρεσε ο σύντροφός μου Νίκος Ξυδάκης, μόλις έγινε ο ίδιος υπουργός στο κτίριο της οδού Μπουμπουλίνας…

Χρήσιμος ίσον δυσάρεστος

Βλέπετε, είχα ασκήσει κριτική και στον Αλέξη Τσίπρα. Βλέπετε, η κάθε εξουσία είναι θλιβερά προβλέψιμη. Όμως εγώ ήμουν απλώς συνεπής σ’ αυτό που μια ζωή υπηρετώ: Esse contra omnes. Αυτός που είναι ο μόνος, επιτρεπτός ρόλος των διανοουμένων. Μαζί με τον αυτοσαρκασμό για εξισορρόπηση. Είμαστε χρήσιμοι αποκλειστικά και μόνο ως δυσάρεστοι.

Και σ’ εσάς κυρία υπουργέ ως δημόσιο πρόσωπο έχω ασκήσει κατά καιρούς κριτική, αλλά και σάτιρα για τον φαβοριτικό τρόπο που διοικείτε το ΥΠΠΟ, προωθώντας αποκλειστικά όσους ελέγχετε και διορίζοντας τους επικεφαλής μουσείων, Δ.Σ και εφοριών κ.α. Επίσης για την ανησυχητική μετάλλαξη και σταθερή συρρίκνωση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας – οι παλιοί συμφοιτητές μου και οι συμφοιτήτριες διηγούνται σημεία και τέρατα, ελλείψεις, παραγκωνισμούς, συγχωνεύσεις κ.λπ. Για παράδειγμα οι τεράστιες εφορίες των Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων διαθέτουν πια ένα και μόνο διευθυντή! Αδιανόητο.

Αλλά έχω γράψει και πολύ θετικά πράγματα για το έργο σας όταν το έκρινα αναγκαίο. Όπως επίσης ξιφούλκησα στο Βήμα υπέρ του Μανόλη Κορρέ και του έργου του στην Ακρόπολη όταν συνειδητοποίησα ότι είχα κάνει, αρχικά, λάθος. Πικραίνοντας έτσι τον αείμνηστο φίλο μου Κυριάκο Κατζουράκη. Βλέπετε, είμαι σε μια ηλικία που ούτε ζητώ κάτι ούτε περιμένω τίποτε από κανένα. Και ούτε και φοβάμαι πια μήπως με συκοφαντήσουν, ή με παραγκωνίσουν οι συνομήλικοι μου. Δέκα χρόνια στην απομόνωση και την υποχρεωτική αργομισθία από την πρώην διεύθυνση της ΕΠΜΑΣ – πράγμα που σας είναι γνωστό – ήταν μια πολύ καλή άσκηση αντοχής αλλά και ο βασικός λόγος που μετακινήθηκα στο Πανεπιστήμιο. Απλώς επιτρέψτε μου να αγαπώ και να πονάω έναν χώρο που τον υπηρετώ σχεδόν μισόν αιώνα.

Και είναι λογικό να με πικραίνει πως ουδέποτε ζητήσατε την συμβουλή ή τη συνδρομή μου – σε αντίθεση με άλλους συναδέλφους που όμως διαθέτουν κομματική ταυτότητα – για την Πινακοθήκη, δηλαδή το σπίτι μου, τους θησαυρούς της οποίας, το λέω όσο πιο σεμνά μπορώ, γνωρίζω καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο σ’ αυτή τη χώρα. Αξιοκρατία ζήτησα, με άλλα λόγια, και από αυτή την κυβέρνηση κι όχι σπέκουλα των ημετέρων αλλά δυστυχώς απογοητεύτηκα.

Ένα αίτημα προς την Πινακοθήκη

Έρχομαι όμως στο προκείμενο: Όπως γνωρίζετε, εδώ και ένα χρόνο είμαι πρόεδρος της καλλιτεχνικής επιτροπής της Δημοτικής Πινακοθήκης-Μουσείου Κατσίγρα στη Λάρισα. Έχουμε κάνει αρκετά, όλη η ομάδα εργασίας, για να αναβαθμίσουμε αυτή την τόσο αξιόλογη, δημοτική πινακοθήκη οργανώνοντας μοναδικές αναδρομικές όπως του διάσημου γλύπτη της διασποράς Φιλόλαου. Επί πλέον την προσεχή Άνοιξη ετοιμάζουμε κάτι πολύ φιλόδοξο: Την αναδρομική έκθεση, μετά από μισόν αιώνα, ενός μεγάλου άγνωστου της γενιάς του ’30, με τίτλο “Η ζωγραφική σαν αίνιγμα, ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος και η εποχή του”.

Έκθεση την οποία αφιερώνουμε στη μνήμη του Βασίλη Φωτόπουλου και την οποία πλαισιώνουμε επίσης με πίνακες του Τσαρούχη, του Μόραλη, του Μαυροΐδη και του Σικελιώτη έτσι ώστε να αποδοθεί όσο το δυνατόν πλησιέστερα το ιδιαίτερο και τόσο επιδραστικό για τη νεοελληνική ευαισθησία, πνεύμα της εκείνης της γενιάς και εκείνης της παρέας.

Στην έκθεση αυτή συμβάλλουν οι σημαντικότεροι συλλέκτες της χώρας και έχουμε ζητήσει την συνδρομή του Μουσείου Μπενάκη, του Ιδρύματος Θεοχαράκη, της Δημοτικής Πινακοθήκης Νίκαιας κ.α. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας ο δήμαρχος Λαρισαίων και πρόεδρος του μουσείου μας απέστειλε επιστολή στη διεύθυνση της Εθνικής Πινακοθήκης ζητώντας κάποια έργα του Διαμαντόπουλου και τουλάχιστον τον περίφημο “Γραφέα” του.

Η απάντηση ήταν αρνητική με το αιτιολογικό ότι οι πίνακες είναι αναρτημένοι στη μόνιμη έκθεση. Την ίδια όμως στιγμή, τα highlights του Μουσείου, ο περίφημος “Πικάσο” και ο περίφημος “Ντελακρουά” της Πινακοθήκης, δεν είναι αναρτημένοι στην γνωστή θέση τους αλλά έχουν δανειστεί – και πολύ σωστά – σε κάποιες εκθέσεις του εξωτερικού!

Μπορείτε να βοηθήσετε;

Ρωτάω ευθέως: Κυρία υπουργέ συμφωνείτε με αυτή την απάντηση; Αποδέχεστε τέτοιες διακρίσεις; Είναι δυνατόν να μην συνεργάζονται οι πινακοθήκες μεταξύ τους; Είναι δυνατόν κάποιοι να υπερβάλουν ως προς τις αρμοδιότητές τους και να ενεργούν, φοβάμαι, εκδικητικά και με προσωπικά κίνητρα σαν να είναι φέουδα τους τα κρατικά ιδρύματα; Αν δεν ήμουν εγώ πρόεδρος στη Λάρισα, μήπως ήταν διαφορετική η απάντηση της Λαρισαίας διευθύντριας και της Λαρισαίας προέδρου του Δ.Σ της Εθνικής Πινακοθήκης προς το Μουσείο μας; Μήπως, τέλος, είναι απαράδεκτο σήμερα τα ιδιωτικά βίτσια να υποκρίνονται τις δημόσιες αρετές; Μήπως ο πολιτισμός για να προαχθεί, απαιτεί ένα μίνιμουμ μεγαλοψυχίας δίπλα στο μάξιμουμ του επαγγελματισμού;

ΥΓ. Προσωπικά θα περίμενα είτε η Εθνική Πινακοθήκη είτε το ΕΜΣΤ να φιλοξενήσουν αυτή την τόσο πολυσήμαντη και παιδαγωγικά μοναδικής έκθεση στους χώρους τους. Τί λέτε; Μπορείτε να βοηθήσετε;