Απόσταση αναπνοής: Η μεταποίηση του λόγου σε βιωματική εικόνα

Χωρίς αμφιβολία, ένα από τα πλεονεκτήματα του θεάτρου έναντι του κινηματογράφου είναι η αμεσότητα του θεατή με τα δρώμενα στη σκηνή και τους ηθοποιούς. Αυτή η αμεσότητα τα τελευταία 15-20 χρόνια με την έκρηξη των πολυάριθμων νέων θεατρικών ομάδων έγινε ακόμα πιο στενή, καθώς οι ομάδες έπαιζαν οπουδήποτε, σε μπαρ, σε διαμερίσματα, όπου η απόσταση μεταξύ θεατή και ηθοποιού μίκραινε πολύ. Οι νέοι θεατρικοί χώροι που δημιουργήθηκαν, δεν άφησαν ανεκμετάλλευτο κανένα χώρο στήνοντας ακόμη και μικρές σκηνές, δίνοντας έτσι μεγαλύτερη ευελιξία στη θεατρική έκφραση.

Οι μικρές σκηνές, ενίοτε αμφιθεατρικές, ανέδειξαν νέες νομοτέλειες στο θέατρο, όπως για παράδειγμα τη δυσκολία με το σκηνικό που τελικά οδήγησε στην ουσιαστική κατάργησή του. Ταυτόχρονα καταργήθηκε η σκηνή-βάθρο. Ο θεατής είναι συχνά στο ίδιο επίπεδο με τους ηθοποιούς ή ελαφρώς πιο ψηλά.

Αυτή η λειτουργία μαζί με την ουσιαστική απουσία απόστασης θεατή-ηθοποιού άλλαξε δύο κυρίως πράγματα: Επέβαλε εκ των πραγμάτων μικρότερη ένταση στη φωνή και κυρίως μια εσωτερικότερη ηθοποιία, αλλά και ανέδειξε μια νέου τύπου σκηνοθεσία, δίνοντας περισσότερη ουσία στην έκφραση (ουσιαστικά έχουμε ένα ζωντανό gros plan) και στην κίνηση, τη μικρή, την ανεπαίσθητη.

Αυτά τα νέα δεδομένα της θεατρικής τέχνης φαίνεται ότι έχει κατανοήσει βαθιά και λειτουργικά η ηθοποιός και σκηνοθέτης Μαρία Αιγινίτου, όπως αποδεικνύεται στη Σκηνή “Δώμα” στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, όπου κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:15 και μέχρι στις 14 Απριλίου, ανεβάζει μαζί με τον χαρισματικό Νίκο Καρδώνη την παράσταση “Απόσταση αναπνοής”, η οποία στηρίζεται στην ομώνυμη συλλογή διηγημάτων του Τάσου Γουδέλη (εκδότη του περιοδικού ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ), καθώς και σε άλλα κείμενα του ιδίου.

Η σκηνοθεσία της Αιγινίτου αρχίζει με την επιλογή αποσπασμάτων του λογοτεχνικού κειμένου που αναφέρονται σε παιδικές αναμνήσεις από την οικογένεια, φόβους και τραύματα της εποχής και την δραματοποίησή τους. Παρενθετικά, είναι χρήσιμο να σημειώσουμε ότι η αφήγηση του Γουδέλη έχει έντονα «κινηματογραφικό βλέμμα», καθώς ο ίδιος διακατέχεται από μακροχρόνιο πάθος για τον κινηματογράφο.

Διδάσκει ιστορία του κινηματογράφου στην Ανωτέρα Σχολή Δραματικής Τέχνης του Εθνικού Θεάτρου, ενώ έχει διδάξει σενάριο σε διάφορες κινηματογραφικές σχολές και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Η μεταποίηση του αφηγηματικού λόγου του Γουδέλη σε θεατρική εικόνα εξυπηρετείται δραματουργικά από τα δύο αδέρφια της οικογένειας που εμφανίζονται όμως στη σκηνή σε ώριμη ηλικία.

Απόσταση αναπνοής – Μινιμαλιστική σκηνοθεσία

Έτσι, τα γεγονότα της παιδικής ηλικίας διασχίζουν τον βιωματικό χρόνο των ενηλίκων και γίνονται ένας απολογισμός, άλλοτε περιπαιχτικός, άλλοτε δραματικός, αλλά πάντα απελευθερωτικός, όπως προκύπτει από το εύρημα της τελευταίας σκηνής με τα ριντό, που κρέμονται από δυσδιάκριτους ιμάντες σαν κι αυτούς που κινούσαν τις μαριονέτες του Κλάιστ. Το κατέβασμα των ριντό ουσιαστικά τελειώνει την αναμέτρηση με το παρελθόν.

Χωρίς ίχνος μεταφυσικής, η Αιγινίτου και ο Καρδώνης αποδέχονται επί σκηνής με ανεπιτήδευτη κατάφαση τα γεγονότα της ζωής, άλλοτε εύθραυστοι, άλλοτε σαρκαστικοί και πάντα ανθρώπινοι στη χαρά και στον πόνο τους. Οι ερμηνείες τους ώριμες και ολοκληρωμένες. Αξιοσημείωτη προσοχής είναι η κινησιολογία του Καρδώνη που ενσαρκώνει τον πιο ευάλωτο χαρακτήρα. Είναι ψυχαναλυτική, λεπτή, ιδιαίτερα όταν εκφράζει την συναισθηματική του αμηχανία ή ταραχή.

Η σκηνοθεσία, μινιμαλιστική και σπιρτόζα, μαγνητίζει τον θεατή στο λόγο και στην έκφραση των προσώπων, γι’ αυτό και είναι αποκαλυπτική των συναισθημάτων των χαρακτήρων. Κάπως έτσι, η Αιγινίτου μετέτρεψε τον ευγενικό λόγο των κειμένων στη μικρή σκηνή του “Δώματος” σε βίωμα για τους θεατές. Οι φωτισμοί λίγοι, αλλά δραματουργικά λειτουργικοί, ρίχνουν τις σκιές των ηθοποιών στον άσπρο τοίχο υπερβαίνοντας το μέγεθος του σώματος αποκαλύπτοντας την εσωτερική διάσταση των προσώπων του δράματος και του συναισθηματικού τους κόσμου.