Castells: Μία βαθύτερη οπτική σε ένα καταλανικό έθιμο

Γράφει ο Γιάννης Πανταζίδης – 

Αν βρεθείτε στην Καταλονία της Ισπανίας μην παραλείψετε να παρακολουθείσετε ένα παράξενο έθιμό τους, τη δημιουργία ανθρώπινων πύργων, τους οποίους ονομάζουν Castells. Πρόκειται για ένα από τα παραδοσιακά έθιμα της Πεδιάδας της Ταραγόνα και του Μπαλς. Ως έθιμο μετρά πάνω από 200 χρόνια στη χώρα, ανάγεται στον 18ο αιώνα και θεωρείται εκ των χαρακτηριστικότερων εθίμων και συμβόλων ταυτότητάς της Καταλονίας. Από το 2010, εντάχτηκε στη λίστα των αριστουργημάτων της προφορικής και άυλης κληρονομιάς της ανθρωπότητας της UNESCO.

Οι Castells είναι μία από τις πιο σημαντικές πολιτιστικές παραδόσεις στην Καταλονία, όπου «η δύναμη, η ισορροπία, το θάρρος και η κοινή λογική» είναι το σύνθημά τους προκειμένου να ανέβουν όσο ψηλά γίνεται.

Το ανθρώπινο κάστρο αποτελείται από τρία ξεχωριστά μέρη: τη βάση (pinya), το trunk (tronc) και το στέμμα του κάστρου (pom de dalt). Κάθε μέλος της ομάδας του κάστρου ονομάζεται casteller.

H pinya επωμίζεται όλο το συσσωρευμένο βάρος και χρησιμοποιείται ως στήριγμα για να σταθεροποιήσει και να ενδυναμώσει όλο το κάστρο. Το κάθετο κομμάτι ή αλλιώς tronc, αποτελείται από συγκεκριμένο αριθμό ανθρώπων σε κάθε επίπεδο, ο οποίος ποικιλεί από 1 έως 9 άτομα. Στην περίπτωση που το κάστρο έχει προοπτική να φτάσει πολύ ψηλά, δημιουργούνται πάνω από την pinya δύο υποστηρικτικές δομές. Η πρώτη ακριβώς από πάνω, στο δεύτερο δηλαδή επίπεδο, ονομάζεται folre και στο τρίτο επίπεδο τοποθετείται η manilles.

Στην κορυφή του κάστρου βρίσκονται οι πιο νέοι σε ηλικία (canalla), οι οποίοι λόγω της επιδεξιότητας και της ευκινησίας τους, ανεβαίνουν στην κορυφή για να φορέσουν το στέμμα (the pom de dalt). Το αποκορύφωμα γίνεται όταν το τελευταίο πρόσωπο που σκαρφαλώνει στην κορυφή του κάστρου (ονομάζεται anxaneta), ένα νεαρό αγόρι ή κορίτσι, φοράει το στέμμα και χαιρετάει το κοινό. Μέτα την αποκορύφωση ακολουθεί και το γκρέμισμά του, όπου κάθε μέλος πρέπει να φτάσει στο έδαφος σόω.

Τι μας διδάσκουν οι Castells

Πέρα από τα τεχνικά χαρακτηριστικά του κάστρου και την παρατήρηση του εξωτερικά, για να στηθεί αυτός ο Ανθρώπινος πύργος χρειάζονται πολλά παραπάνω από απλή δύναμη και επιδεξιότητα. Ο σχηματισμός αυτός, αποτελεί μια δοκιμασία η οποία μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει ηγεσία για τον σωστό συντονισμό της κατασκευής, έφορο περιβάλλον γεμάτο εμπιστοσύνη, αυτοπεποίθηση, ξεκάθαρο καταμερισμό ρόλων και αρμοδιοτήτων, ομαδικό πνεύμα, αλληλοσεβασμό και σωστή διοίκηση.

Όλοι έχουν τον ρόλο τους και κανένας δεν είναι ανώτερος από τον άλλον. Όλοι αποτελούν μέρος μια αλυσίδας. Έτσι με σωστή ανάμειξη των παραπάνω δημιουργείται ένα σύμβολο δύναμης, ομαδικότητας, ισορροπίας, συνεργασίας και κοινού σκοπού. Έχοντας γίνει παρατηρητής αρκετών castells θεωρώ πως το μήνυμα που περνάει είναι αρκετά βαθύ και ενθαρρυντικό. Βλέπουμε τους δυνατούς και ώριμους ανθρώπους να βάζουν τις βάσεις και τα θεμέλια για να φτάσει η νέα γενιά στην κορυφή. Γιατί χωρίς το στήριγμα τους, φυσικά, δεν μπορούν να ανεβαίνουν.

Είναι ουσιαστικής σημασίας, οι έχοντες δύναμη –υλική και άυλη– να την προσφέρουν, μέσα στην ομάδα δίνοντας “την πλάτη” τους στους νέους, να λάμψουν και να πετύχουν τους στόχους τους. Γιατί οι νέοι χρειάζονται κάπου να στηριχτούν και οι παλιοί κάποιους να στηρίξουν, προωθώντας έτσι το κοινό συμφέρον και εξελίσσοντας την κοινωνία.  Θα μπορούσαμε να πούμε, πως κάθε Casteller, αποτελεί μια μικρογραφία μιας αποτελεσματικής κοινωνίας, η οποία χρησιμοποιώντας αποδοτικά τους πόρους της πετυχαίνει τους στόχους που έχει ορίσει.

Ισορροπία

Εκ πρώτης όψεως, παρατηρεί κανείς έναν ισορροπημένο ανθρώπινο πύργο, εάν κοιτάξει όμως καλύτερα θα δει ανθρώπους να δίνουν μάχη για να διατηρηθεί αυτή η κατάσταση. Σαφώς υπάρχει η εξωτερική ισορροπία, αλλά υπάρχει και μια βαθύτερη η οποία διευρύνεται σε πολλά επίπεδα, μεταδίδοντας ένα φιλοσοφικό και κοινωνικό μήνυμα. Η σημερινή κοινωνία εστιάζει στην ανεξαρτησία και τον ατομικισμό του ατόμου. Διαφημίζοντας και επαινώντας τους “μοναχικούς λύκους”, αυτούς που «τα κατάφεραν μόνοι τους».

Δημιουργείται έτσι ένα συναίσθημα αδυναμίας όταν κάποιος χρειάζεται βοήθεια. Και είναι γεγονός πως ο άνθρωπος σήμερα δυσκολεύεται να ζητήσει κάτι από τον δίπλα του, ακόμα και από την οικογένεια του. Με τον τρόπο αυτό, υποβαθμίζεται η έννοια του ομαδικού παιχνιδιού και της συνεργασίας.

Όπως προαναφέρθηκε λοιπόν, ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των castells είναι η ομαδικότητα. Σαφώς, δεν έχουμε όλοι την όρεξη να σχηματίσουμε ανθρώπινα κάστρα και να ποδοπατιόμαστε, μπορούμε όμως να δημιουργήσουμε ανθρώπινους δεσμούς. Σχηματίζοντας ανοιχτές σχέσεις με τους φίλους και τους γνωστούς μας, βλέποντάς τους έτσι, όχι σαν ζηλόφθονες και μελλοντικούς εχθρούς αλλά σαν δεινητικούς συνεργάτες για να αναπτυχθεί τελικά, ένα κλίμα κοινής επιτυχίας και προώθησης.

Η ανθρώπινη φυλή εξελίχτηκε μέσα στους αιώνες με τη δύναμη της ομάδας και της κοινότητας και την εμπιστοσύνη των μερών της. Γιατί όπως λέει και ένα ρητό «εάν θέλεις να πας γρήγορα, πήγαινε μόνος σου. Εάν θέλεις να πας μακριά, πήγαινε με παρέα».