Χωριστά και μετά θάνατον ο Δηλιγιάννης από τον Τρικούπη!

Στις 22 Μαρτίου 1931, στον περίβολο του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, του κτηρίου της Παλαιάς Βουλής, στην οδό Σταδίου, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος (1864-1936) αποκάλυψε τον μαρμάρινο ανδριάντα του νομικού και πολιτικού Θεόδωρου Π. Δηλιγιάννη (1824-1905), έργο του γλύπτη Γεώργιου Δημητριάδη του Αθηναίου (1880-1941). Ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης ήταν γόνος Αρκάδων, από το ονομαστό μαστοροχώρι Λαγκάδια, προκρίτων της επανάστασης του 1821 και δημιουργός του Εθνικού Κόμματος.

Ο λίαν αγαπητός στα χρόνια του μάλλον για τη δημαγωγική στάση του Δηλιγιάννης, ο οποίος χρημάτισε νομαρχιακός υπάλληλος και υπουργός, είχε σύντομες πρωθυπουργικές θητείες (1885-86, 1890-92, 1895-97, 1902-03, 1904-05), στις δύο πρώτες από τις οποίες ήταν αντίπαλος του Χαρίλαου Τρικούπη (1832-1896). Του προσγράφεται η απελευθέρωση της Ηπείρου και της Θεσσαλίας, βαρύνεται όμως για τον διορισμό σε δημόσιες υπηρεσίες ατόμων με πελοποννησιακή καταγωγή.

Σφοδρός πολέμιος των καταγωγίων χαρτοπαιξίας, τα οποία ανθούσαν γύρω από την Ομόνοια τα χρόνια εκείνα, έπεσε νεκρός στα σκαλοπάτια της Παλαιάς Βουλής, μαχαιρωμένος στις 31 Μαΐου 1905 από τον Λάκωνα επαγγελματία χαρτοπαίχτη, εργαζόμενο σε αθηναϊκές λέσχες Κωσταγερακάρη (Αντώνιο Γερακάρη, 1867-1905), πατέρα πέντε παιδιών, που, από το κυνήγι του Δηλιγιάννη, είχε χάσει το παράνομο εισόδημά του…

Ο δολοφόνος του ο χαρτοπαίχτης

Χρωμολιθογραφημένη αφίσα του Σωτήρη Χρηστίδη (1858-1940), που τυπώθηκε στο αθηναϊκό λιθογραφείο Γεώργιου Στάγγελ & Σίας και εκδόθηκε από τον πατριώτη του Δηλιγιάννη Δράκο (Δημήτριο) Παπαδημητρίου (1859-1940), αποτυπώνει τη σκηνή του φόνου, με υποσημειωμένα στο κάτω μέρος του θέματος τα πρόσωπα και τις ιδιότητες των παρισταμένων. Όπως δείχνει χρωμολιθογραφημένη αφίσα του Χρηστίδη (φωτογραφία εξώφυλλου) πλήθος λαού ακολούθησε τη νεκρική πομπή του Δηλιγιάννη, η εξόδιος τελετή του οποίου εψάλη στον μητροπολιτικό ναό στις 4 Ιουνίου 1905.

Λεπτομέρειες για τη ζωή και για τη δράση του πρωταγωνιστή δημοσίευσε ο αθηναϊκός ημερήσιος Τύπος. Δράστης και τρεις ηθικοί αυτουργοί του εγκλήματος δικάστηκαν. Ο δολοφόνος καταδικάστηκε και φυλακίστηκε πρώτα στις φυλακές Συγγρού, έπειτα στο Παλαμήδι του Ναυπλίου. Το τέλος του το έγραψε η λεπίδα της λαιμητόμου στο Αλωνάκι του Ναυπλίου, στις 11 Ιουνίου 1906.

Ο ανδριάντας του Δηλιγιάννη

Σε μετωπική αγέρωχη στάση, ο ατυχής πολιτικός άνδρας εμφανίζεται όρθιος, σε ψηλό βάθρο, το οποίο αποφασίστηκε να κατασκευαστεί με άλλον από τον ανδριάντα διαγωνισμό. Κοιτάζει χαμηλά, προς τους ψηφοφόρους του, και φοράει επίσημη ενδυμασία, με λυγισμένο το δεξί χέρι του.

Αριστερά του έχει προστεθεί μικρή βιβλιοθήκη με τόμους που προεξέχουν στο πίσω μέρος της μορφής του. Πρότυπο για τη στάση του στον ανδριάντα του στάθηκε φωτοτσιγκογραφία του Ελευθέριου Γ. Καζάνη (1861-1930).

Αμέσως μετά από τη δολοφονία του Δηλιγιάννη είχε εκφραστεί η βούληση για την ανίδρυση ανδριάντα του με συγκέντρωση του αναγκαίου χρηματικού ποσού. Είχε μάλιστα συγκροτηθεί ερανική επιτροπή, που, ανάμεσα σε άλλους, την αποτελούσαν οι καθηγητές του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Μιστριώτης (1840-1916), Κωνσταντίνος Μητσόπουλος (1844-1911), Γεώργιος Χατζιδάκις (1848-1941), Μαργαρίτης Ευαγγελίδης (1850-1932), Σπυρίδων Βάσης (1852-1912), ο τραπεζίτης-πολιτικός Στέφανος Στρέιτ (1835-1920).

Τα αποκαλυπτήρια στην Παλαιά Βουλή

Πέντε στεφάνια κατατέθηκαν στην Παλαιά Βουλή στις 4 Ιουνίου 1905, ενώ τον νεκρό τον προσφώνησε ο Μιστριώτης ως αντιπρόσωπος της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, της Αρχαιολογικής Εταιρείας, της Εταιρείας των Φίλων του Λαού και της Εταιρείας προς Διδασκαλίαν Αρχαίων Δραμάτων –τονίζοντας ρητορικά ότι ο αγωνιζόμενος ως Τιτάνας Δηλιγιάννης για να σώσει το μικρό καταποντισμένο μέσα στα κύματα του πελάγους σκάφος της πατρίδας του δεν πνίγηκε· δέχτηκε θανάσιμο χτύπημα από το εγχειρίδιο μιαρού υποκειμένου!

Τον επιβεβλημένο λόγο στα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα τον εκφώνησε ο επίσης καθηγητής του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννης Μεσολωράς (1851-1942). Ο ανδριάντας βρήκε τη θέση του πλαγίως στο προαύλιο του κτηρίου της Παλαιάς Βουλής, προς την οδό Ανθίμου Γαζή.

Έτσι ο Δηλιγιάννης θα έμενε και πάλι μακριά από τον πολιτικό αντίπαλό του Τρικούπη, ο ανδριάντας του οποίου, έργο του Θωμά Θωμόπουλου (1873/75-1937), είχε στηθεί στις 26 Ιανουαρίου 1920, πάλι πλαγίως στο προαύλιο του κτηρίου της Παλαιάς Βουλής, προς την οδό Κολοκοτρώνη…