Δέκα ιδέες για τους εραστές της νεοελληνικής ποίησης

Η ακόλουθη λίστα νεοελληνικών βιβλίων ποίησης εστιάζει στην ποιητική παραγωγή του τέλους του 20ού και των αρχών του 21ου αιώνα. Περιέχει τρεις συγκεντρωτικούς τόμους, δύο ποιητικές συλλογές, τρεις ποιητικές συνθέσεις και δύο ανθολογίες. Δεν φιλοδοξεί να προσφέρει μια σφαιρική ή αντικειμενική εικόνα της ποίησης από τη μεταπολίτευση και πέρα, αλλά λειτουργεί η ίδια η λίστα ως μία ανθολόγηση ορισμένων επιτυχημένων στιγμών των γραμμάτων μας. Αν επιθυμεί να δείξει κάτι, αυτό είναι οι πολλαπλές κατευθύνσεις, ο πρωτεϊσμός της σύγχρονης ποίησης.

Ποιήματα & Πεζά

Ποιήματα & Πεζά, Τάκης Παυλοστάθης, εκδ. Νεφέλη, 2006, 896 σελ. Πρόκειται για την πρώτη συγκεντρωτική έκδοση όλων των ευρισκόμενων λογοτεχνικών του κειμένων. Από το προλογικό σημείωμα: «μια τρυφερή και λοξή ματιά προς τη ζωή υπό το αιχμηρό αίτημα της ευτυχίας — η απόλυτη συνθήκη του ‘πολιτικού’» και «Γραφή διαμορφωμένη κατά την πορεία προς μια νέα καθαρότητα, με προσφυγή στο συγκεκριμένο και στη διαφάνεια, σε μια προσπάθεια για υπέρβαση του ‘κλασικού’ μοντερνισμού με τα δικά του μέσα».

Το καινούργιο εντός ή πέραν της γλώσσας

Το καινούργιο εντός ή πέραν της γλώσσας (Ανθολογία νέων Ελλήνων ποιητών), εκδ. Γαβριηλίδης, 2009, 282 σελ.
Η δίγλωσση αυτή ανθολογία μεταφρασμένης στα αγγλικά σύγχρονης ποίησης φωτίζει κάπως σφαιρικότερα την ποίηση των αρχών του 21ου αιώνα, χωρίς να χαρακτηρίζει τους ποιητές που εμπεριέχει ως εκπροσώπους μιας ανύπαρκτης «γενιάς της κρίσης» — όπως συμβαίνει σε μιαν άλλη αντίστοιχη ανθολογία δίχως επιχειρήματα που να δικαιολογούν την ονομασία.

Παράλληλα, έχουμε συνηθίσει ως αναγνώστες να διαβάζουμε αγγλόφωνη λογοτεχνία στα ελληνικά. Είναι ενδιαφέρον το πώς τα ελληνικά ποιήματα λειτουργούν σε μια ξένη γλώσσα.

Βίαιες Εντυπώσεις

Βίαιες Εντυπώσεις, Δημήτρης Αρμάος, εκδ. Ύψιλον, 2009, 416 σελ. Ο Δημήτρης Αρμάος γεννήθηκε το 1959 στην Άμφισσα και πέθανε το 2015 στην Αθήνα. Αυτός ο τόμος με τα 219 ποιήματα είναι το έργο ζωής του. Αξιοποιώντας ολόκληρη την προγενέστερη ποιητική παράδοση, συνέθεσε μια παλίμψηστη γλώσσα, προερχόμενη από κάθε σύσκια γωνιά των ελληνικών. Πρόκειται για ποίηση που αντιστέκεται στην εύκολη ερμηνεία, που απαιτεί συγκέντρωση κι επιμονή από τον αναγνώστη. Η πάλη με τις λέξεις και τα νοήματά του είναι αυτό που καθιστά τόσο ξεχωριστή την εμπειρία της ανάγνωσής του.

Ποιήματα

Ποιήματα, Ηλίας Λάγιος, εκδ. Ίκαρος, 2009, 768 σελ.
Ο Ηλίας Λάγιος γεννήθηκε το 1958 και αυτοκτόνησε το 2005. Όπως ο Αρμάος προηγουμένως, έτσι κι ο Ηλίας Λάγιος εκμεταλλεύεται όλο το φάσμα της ελληνικής γλώσσας από τον Όμηρο μέχρι σήμερα.

Είναι ένας από τους λίγους σύγχρονους μαέστρους της φόρμας (μαζί με τον Γ. Κοροπούλη, τον Δ. Καψάλη —με τους οποίους έχει συνθέσει κιόλας συνεργατικά— και μερικούς ακόμα), δίχως όμως να χρησιμοποιεί τις έμμετρες φόρμες αν δεν εξυπηρετούν τις συνθέσεις του. Υπήρξε ένας εξαιρετικά ευρηματικός ποιητής και η μελέτη των απάντων του δημιουργεί μιαν αδημονία για το τι θα συναντήσει ο αναγνώστης στην επόμενη σελίδα, στροφή, αράδα.

Αντιύλη (Recto Verso)

Αντιύλη (Recto Verso), Γιώργος Κοροπούλης, εκδ. Ύψιλον, 2008, 310 σελ. Η Αντιύλη του Γ. Κοροπούλη είναι μια περίπλοκη στη δομή της σύνθεση, η οποία χωρίζεται σε δύο κύρια μέρη (Recto και Verso) και σε διάφορα επιμέρους. Όταν ο αναγνώστης ολοκληρώνει το Recto —ή το Verso, αφού έχει ως βιβλίο τη δυνατότητα να διαβαστεί και αντίστροφα— και μπαίνει στο δεύτερο μέρος, οι σελίδες είναι τυπωμένες ανάποδα.

Σε μεγάλο βαθμό τα ποιήματα είναι γραμμένα σε έμμετρες φόρμες με νεωτερικά χαρακτηριστικά — υπάρχουν όμως και ελευθερόστιχα τμήματα που αγγίζουν ή περνάνε στον πεζό λόγο. Η μεγαλύτερη πρόκληση για τον αναγνώστη είναι ο εντοπισμός των διακειμενικών δανείων καθότι συχνά δεν δηλώνονται.

Χρονορραφία

Χρονορραφία, Ελένη Κεφάλα, εκδ. Νεφάλη, 2013, 101 σελ.
Το αρθρωτό ποίημα της Ε. Κεφάλα ακολουθεί δύο κύριες αφηγηματικές γραμμές και μία δευτερεύουσα: τη διήγηση ενός ανώνυμου και σχεδόν αγράμματου Κύπριου, την αιματοβαμμένη ιστορία του καρδιναλίου Μπίτον και την κατάκτηση του Νέου Κόσμου.

Στη συνοχή του έργου, αλλά και ταυτοχρόνως στην αποσπασματικότητά του, συνεπικουρούν τα λεγόμενα «Αδέσποτα» που είναι σύντομα, αποφθεγματικά και λυρικά, καθώς και άλλα αυτόνομα τμήματα τα οποία βγαίνουν από τους χρόνους των αφηγήσεων. Είναι ένα χωροχρονικό μοντάζ, εξ ου και ο τίτλος.

Μερικές Φορές η Λύκαινα

Μερικές Φορές η Λύκαινα, Μαρουσώ Αθανασίου, εκδ. Θράκα, 2019, 42 σελ.
Η ποιητική αυτή συλλογή είναι η δεύτερη της Μ. Αθανασίου — προηγήθηκε το Ημερολόγιο Θήτα (2018). Πρόκειται για μια ποιητική άμεσα βιωματική που αποφεύγει τις κακοτοπιές της ημερολογιακής γραφής. Οι εικόνες της, κύριο στοιχείο των ποιημάτων της, έχουν κάτι από το ανοίκειο και εφιαλτικό της σαχτουρικής ποίησης. Διαβάζοντας το βιβλίο της, ο αναγνώστης δεν μπορεί να βρει καταφύγιο στην αφηρημένη εγκεφαλικότητα που προκαλεί μεν σκέψη, αλλά είναι συναισθηματικά πιο βολική.

Στάση Λυσσιατρείου

Στάση Λυσσιατρείου, Αντώνης Ζέρβας, εκδ. Περισπωμένη, 2018, 96 σελ. Ένα αφηγηματικό ποίημα μακράς πνοής, πνευματικό κέντρο του οποίου δεν είναι το ρίζωμα αλλά το ξερρίζωμα εν όψει της προσωπικής αλήθειας. Πρόκειται για ένα —στο μεγαλύτερό του μέρος— πεζοποίημα με την έντονη εγκεφαλικότητα ενός βλέμματος που παρατηρεί τα πράγματα μακρόθεν. Αυτό φαίνεται αρκετά γρήγορα και στην ίδια τη γλώσσα του Α. Ζέρβα, το ψυχρό λεξιλόγιο της οποίας εξυπηρετεί τη συνολική στοχοθεσία.

Και με τον ήχον των

Και με τον ήχον των για μια στιγμή επιστρέφουν… (Η ελληνική ποίηση στον εικοστό αιώνα: Επίτομη ανθολογία), εκδ. Gutenberg, 2016, 681 σελ.
Η νέα αυτή ανθολογία (υπεύθυνος της οποίας είναι ο Ευριπίδης Γαραντούδης) προσφέρει μια σφαιρική κατόπτευση της ελληνικής ποιητικής παραγωγής, οργανωμένη ανά γενιές ή χρονικές περιόδους αρχίζοντας λίγο πριν το 1900 και καταλήγοντας περί το 2010. Κάθε ενότητα περιέχει εισαγωγή και γενική και ειδική βιβλιογραφία. Περιέχει δε ποιητές και ποιήτριες που δεν περιλαμβάνονται σε άλλες αντίστοιχες ανθολογήσεις.

Οδός Ρόδων

Οδός Ρόδων, Γιώργος Πρεβεδουράκης, εκδ. Πανοπτικόν, 2018, 118 σελ. Η υπ’ αριθμόν τέσσερα ποιητική συλλογή του Γ. Πρεβεδουράκη είναι ανεξάντλητα ευρηματική, γεγονός που καθίσταται εμφανές από ένα γρήγορο ξεφύλλισμα το οποίο φανερώνει αμέσως όλες τις τυπογραφικές ιδιαιτερότητες του περιεχομένου του.

Φυσικά, οι ιδιαιτερότητες αυτές δεν περιορίζονται στην τυποτεχνική του βιβλίου, αλλά επεκτείνονται στο ίδιο το περιεχόμενο και φυσικά στο μεικτό λεξιλόγιο του Γ. Πρεβεδουράκη, μείγμα των ελληνικών που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στην «καλή ποίηση» και των ελληνικών της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα.