Ελύτης Εποχούμενος-Διαδρομές στην ειρήνη και στον πόλεμο

Ο Οδυσσέας Ελύτης, ο μεγάλος μας ποιητής, έτρεφε θαυμασμό προς την τεχνολογία και το αυτοκίνητο ειδικότερα, όπως πολλοί συγγραφείς και διανοούμενοι της εποχής. Ο Καραγάτσης, ο Θεοτοκάς, ο Σεφέρης, έχουν το βλέμμα στραμμένο στα νέα επιτεύγματα της εποχής, τα οποία συχνά αποτελούν αφετηρία έμπνευσης που άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο, αποτυπώνονται στα έργα τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το “αιρετικό” για την εποχή έργο, “Υψικάμινος” του Εμπειρίκου.

Το 1942, σε μια συνέντευξη του Ελύτη, στο ερώτημα “τι λαχταράτε περισσότερο;”, η απάντηση του Ελύτη, απρόβλεπτη όπως και ο ίδιος, ήταν: “Το αγαθό που λαχταράω είναι το αυτοκίνητο”. Έβγαλε δίπλωμα οδήγησης το 1939, όμως δεν οδήγησε ποτέ.

Το “Ελύτης Εποχούμενος”, είναι ένα δοκίμιο του Ηλία Καφάογλου, το οποίο -όπως μας προϊδεάζει και ο υπότιτλος- πρόκειται για διαδρομές του μεγάλου μας ποιητή, Οδυσσέα Ελύτη, πριν και κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Με σημείο αναφοράς τη διαδρομή αυτή, παράλληλα με τα σύγχρονα και νέα τεχνολογικά επιτεύγματα της εποχής του μεσοπολέμου -όταν τα μηχανοκίνητα οχήματα κατέχουν κυρίαρχο ρόλο- τα αυτοκίνητα, οι μοτοσυκλέτες, και εν συνεχεία τα διάφορα στρατιωτικά οχήματα που εισέρχονται κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στη χώρα, γίνονται συμπρωταγωνιστές, παίζοντας άλλοτε τον ρόλο του αγγελιοφόρου, και άλλοτε αυτόν του “βουβού παρατηρητή”, όπως ο συγγραφέας περιγράφει.

Το δοκίμιο του Καφάογλου, ακολουθεί τον ποιητή στο προσωπικό του μονοπάτι από τη στιγμή που “οργώνει” με τους φίλους του την άσφαλτο, λίγο πριν τον πόλεμο. Είναι η εποχή εποχή εκείνη που ο Ιωάννης Μεταξάς ολοκληρώνει το συγκοινωνιακό έργο που άφησε πίσω του ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Παράλληλα, η Ελλάδα προετοιμάζεται για τις αναμετρήσεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που ήδη ζυμώνονται. Ο Μεταξάς, καλεί στα όπλα τους εφέδρους αξιωματικούς, ώστε να προετοιμαστεί το στράτευμα πριν την επιστράτευση.

Ο Ελύτης υπηρετεί στη σχολή εφέδρων Ανθυπολοχαγών Κέρκυρας από τον Ιανουάριο του 1937. Τρία χρόνια αργότερα, την 28η Οκτωβρίου του 1940, ο Ανθυπολοχαγός Οδυσσέας Αλεπουδέλης (Ελύτης), επιστρατεύεται και παρουσιάζεται στο Α’ στρατολογικό γραφείο Αθηνών, όπου παίρνει φύλλο πορείας. Το βιβλίο ακολουθεί τον Έλληνα Νομπελίστα, σε δεκαπέντε διαφορετικά σημεία του μετώπου, από τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο ως το τέλος της κατοχής.

Ο Καφάογλου, έχει επιμελώς χαρτογραφήσει τις μετακινήσεις του Ανθυπολοχαγού Ελύτη την περίοδο των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Ταυτόχρονα, αφυπνίζει τον αναγνώστη με την υπεράνθρωπη προσπάθεια του ήρωά του, στο σκληρό μέτωπο, στον αγώνα της σωματικής και πνευματικής του επιβίωσης.

Ιστορική ματιά του Ελύτη

Με αστείρευτη διάθεση κυρίως λογοτεχνική, αλλά, και κινηματογραφικής αφήγησης, ο Καφάογλου καταφέρνει με επιδέξιο τρόπο, παρ’ ότι δεν ακολουθείται η αυστηρή γραμμική ακολουθία των γεγονότων, να κατατεθεί η ιστορική ματιά του Ελύτη ως η δική του ερμηνεία μέσα από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, τις μάχες, τον χαμό των στρατιωτών.

Ο Ηλίας Καφάογλου, μέσω του έργου του ποιητή -όπως το “Άξιον Εστί” καθώς και του “Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον Χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας”, τα οποία έχουν ως κυρίαρχη αφετηρία τον πόλεμο- ανασύρει την πολύτιμη πρώτη ύλη, την οποία διαλέγει με ιδιαίτερη προσοχή.

Επιπλέον, ανατρέχει σε σπάνιο αρχειακό υλικό συνεντεύξεων και ημερολογιακών σημειώσεων του Ελύτη. Με βαθιά εξειδικευμένη γνώση ερευνητή, επιχειρεί μέσα από τεκμηριωμένη έρευνα την καίρια ηθογραφική προσέγγιση της εποχής, καταθέτοντας ένα συμπαγές λογοτεχνικό “κατασκεύασμα”, σπάνιας συγγραφικής και ερευνητικής αριστείας.

Το βιβλίο αυτό είναι μια εξαιρετική έκδοση της “Ύψιλον/Βιβλία” και αποτελείται από τρία κεφάλαια, ενώ στο τέλος του εντύπου μετά την ενότητα των σημειώσεων συμπεριλαμβάνεται χάρτης του αλβανικού μετώπου, με αναλυτικό σχεδιάγραμμα της πορείας του Οδυσσέα Ελύτη κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο 1940-1941.

Κεφάλαια:
Α. “Το αγαθό που λαχταρώ είναι το αυτοκίνητο”
Β. “Μεταφορές εν πολέμω”
Γ.  “Φύλλο πορείας”