Ενα γεωργικό μουσείο μέσα σε ορυζώνες και μυδοτροφεία

Στην εύφορη γη της Χαλάστρας, ο Νίκος Κράββας δημιουργεί ένα ιδιωτικό Γεωργικό Μουσείο που τιμά τις ρίζες της ελληνικής υπαίθρου. Πάνω από 250 αντικείμενα, κειμήλια και αγροτικά εργαλεία, μαζί με προσωπικές αφηγήσεις, συνθέτουν έναν χώρο μνήμης, εμπειρίας και πολιτισμού. Ένα έργο ζωής που γεννήθηκε από το μεράκι ενός ανθρώπου και μετατρέπεται σε πολύτιμη παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.

«Ετοιμάζω ένα Γεωργικό Λαογραφικό Μουσείο με εθνολογική αναφορά, πολλά αντικείμενα του χθες, προσωπικά κειμήλια τα περισσότερα, με φωτογραφικό υλικό, ένα πολύτιμο συνοδευτικό βιβλίο, που θα αναδεικνύει τον πλούτο, τις δεξιότητες, το μόχθο των ανθρώπων που μας κληροδότησαν την αγάπη για την αγροτική ζωή, την απλότητα, την ελληνική ύπαιθρο».

Μας μιλά με νεανική ορμή και πλούτο ιδεών για την υλοποίησή του, ένας άνθρωπος του ιδιωτικού τομέα που διέπρεψε από τα νεανικά του χρόνια, που διετέλεσε δήμαρχος αφήνοντας έντονα το στίγμα του, που ηγήθηκε σε συνεταιρισμούς και που στα 84 χρόνια σήμερα συνεχίζει άοκνα την προσπάθεια σε πολλά επίπεδα, καμαρώνοντας τον γιο του που συνεχίζει κι εξελίσσει με σύγχρονα μέσα την φημισμένη παραγωγή του ποιοτικού ρυζιού Χαλάστρας.

Είναι ο Νίκος Κράββας, που μας υποδέχεται στο κονάκι του στον τεράστιο ορυζώνα της Χαλάστρας Θεσσαλονίκης για να μας βάλει στον κόσμο του, στις καθημερινές δραστηριότητες που είναι πολλές κι σ’ αυτές –όπως θα πει– οφείλει την ακμαιότητά του.

Τσουβάλια με ποσότητες του φημισμένου ρυζιού Χαλάστρας σε πολλές ποικιλίες.

«Το κτήμα των 1.500 στρεμμάτων το έχουμε βαφτίσει οικολογικό. Σε συνεργασία με τον Φορέα Προστασίας και Διαχείρισης της περιοχής Αξιού έχουμε τοποθετήσει φωλιές, ως προστατευμένη περιοχή, κι έχουμε πολλά πουλιά: αγριόπαπιες, τσικνιάδες, ενώ δίπλα μας υπάρχει κι ένας χώρος που περιθάλπουν τα τραυματισμένα πουλιά».

Προβλήματα υπεραλίευσης

Ο τ. δήμαρχος Νίκος Κράββας με τον μυδοκαλιεργητη Γεώργιο Τσαρτσαρή στο λιμάνι των ειδικών σκαφών ενημερώνεται σε νέα αιτήματα αν κι έχει αποσυρθεί από τα κοινά. Η σφραγίδα του όμως έντονη στην περιοχή, παραμένει δραστήριος σε πολλά.

Σε κοντινή απόσταση βρίσκονται οι καλύβες των μυδοκαλλιεργητών. Είναι 32 ξύλινα σπίτια που κατασκευάστηκαν το 2002 και ανήκουν σε 74 μυδοκαλλιεργητές. «Πέρυσι και φέτος δεν είχαν παραγωγή λόγω καύσωνα αλλά και υπεραλίευσης. Δεν άκουσαν τους ιχθυολόγους που συμβούλευαν να μην τα βάλουν πολύ πυκνά και δεν υπολόγισαν άλλες υποδείξεις προσανατολισμού προς βορρά και νότο».

Οι καλύβες των μυδοτρόφων στο Δέλτα Αξιού, που έγιναν μέσω ευρωπαϊκού προγράμματος δίνοντας ποιοτική διέξοδο σ ένα επάγγελμα που έχει απαιτήσεις.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι κάθε μύδι φιλτράρει 7 κιλά νερό το 24ωρο. Σε περίοδο νηνεμίας εξαντλείται το οξυγόνο και ψοφούν… Η συνθήκη Ραμσάρ καθόριζε τις προδιαγραφές, με τη βασικότερη να είναι η αραιή φύτευση. Αυτό δεν τηρήθηκε και τώρα άρχισαν τα προβλήματά τους. Έφθασαν σε σημείο να έχουν μηδενική παραγωγή! Για να καλύψουν τη ζήτηση έφεραν κάποια μύδια από την Ισπανία, που δεν είχαν καμία σχέση στη γεύση κ.λπ. με τα ντόπια.

Με τα σκάφη εν ώρα δουλειάς.

Πρέπει να τονίσω ότι τα μύδια και τα καβούρια που γίνονται στα Δέλτα ποταμών, σε υφάλμυρα νερά, όπως στην περιοχή μας, στο Δέλτα Λουδία, Αξιού, Γαλλικού, Αλιάκμονα, έχουν τη μέγιστη διατροφική ποιότητα γιατί βρίσκουν την τροφή που θέλει το καβούρι και το μύδι. Ένα μύδι για να γίνει θέλει 11 μήνες! Τα μύδια μας είναι άνευ προηγουμένου καλύτερα από πλευράς ποιότητας, συγκρινόμενα με της Τεργέστης που για να γίνουν χρειάζονται τουλάχιστον δύο χρόνια…

Ο τ. δήμαρχος Χαλάστρας Νίκος Κράββας έχει αφήσει το στίγμα του. Όλοι τον σέβονται και τον καλοδέχονται.

Στο οδοιπορικό μας μάς μιλά για τη θητεία του, που ήταν με το σκεπτικό της προσφοράς, σε απίθανα ωράρια, και όχι της προσωπικής προβολής και του κέρδους. Ο Δήμος τώρα έχει μετονομαστεί σε Δήμο Δέλτα Λουδία, Αξιού, Γαλλικού, Αλιάκμονα. Οι καινοτομίες που έφερε τότε ήταν πολλές και κόντρα σε δομημένες νοοτροπίες ετών. Απαγόρευσε την καύση της σιτοκαλαμιάς, που ήταν κανόνας.

«Όταν καίς τα υπολείμματα, τα στελέχη από βαμβάκι, σιτάρι, καλαμπόκι, ρύζι, δεν προστίθεται στο έδαφος οργανική ουσία. Από το κάψιμο, με αποτέλεσμα, δεν αποδίδει το ανόργανο λίπασμα. Μίνιμουμ το χωράφι πρέπει να έχει 2% οργανικό υλικό, όμως τα χωράφια φτώχυναν με το κάψιμο των υπολειμμάτων των καλλιεργειών. Έτσι αποβουτυρώνεις τη φύση, καταστρέφεις την αειφορία. Εξαντλούνται τα χωράφια με αποτέλεσμα να μειώνονται σταδιακά και οι αποδόσεις τους».

Απόλυτα αλφαδιασμένο το χωράφι του νέου ορυζώνα.

Είναι ευτύχημα που η Ευρωπαϊκή Ένωση προέβλεψε την απαγόρευση της καύσης των υπολειμμάτων και το συνέδεσε με τις επιδοτήσεις, να υιοθετείται κόψιμό τους – οπότε υπήρξε αναγκαστική συμμόρφωση. Υπάρχουν διευκολύνσεις πλέον: οι θεριζοαλωνιστικές μηχανές που κονιορτοποιούν τα υπολείμματα και γίνονται λίπασμα.

Οι αποθήκες με υπερσύγχρονο εξοπλισμό για τις ανάγκες των 1500 στρεμμάτων ορυζώνων καλλιέργεια που συνεχίζει ο Κωνσταντίνος Κράββας.

«Ωστόσο υπήρχε μια γενιά γεωπόνων που πίστευαν ότι καίγοντας τα υπολείμματα καταστρέφεις και τα μικρόβια του εδάφους. Στο κτήμα μου δεν κάψαμε ποτέ υπολείμματα και το κτήμα έγινε αργυροχουμωδες κι εύκολα καλλιεργήσιμο».

Η νέα γενιά και η γεωργία ακριβείας

Ο γιος του, Κώστας Κράββας, σπούδασε αγροτική οικονομία στο Λονδίνο. Τώρα εφαρμόζει τη γεωργία ακριβείας, όπως λέγεται, με αναλύσεις του τι χρειάζεται ακριβώς το χώμα. Έτσι παράγει το καλύτερο ρύζι σε όλες τις ποικιλίες, περιζήτητο για εξαγωγή. Αυτό βέβαια δεν είναι κάτι απλό· απαιτεί γεωργικό εξοπλισμό υπερσύγχρονων μηχανημάτων, τρακτέρ, εξειδικευμένο προσωπικό για τη χρήση τους, κεφάλαια, προσωπική φροντίδα και επιμέλεια, συνεργασία με τον υφιστάμενο συνεταιρισμό όταν έχεις να διαχειριστείς τόσα στρέμματα.

Στις τεράστιες αποθήκες βλέπουμε τον ισοπεδωτή εδάφους που ήρθε από το Κολοράντο, τρακτέρ με ερπύστριες και φρέζες που ολοκληρώνουν εργασία σε 200 στρέμματα τη μέρα! Υπάρχει ηλεκτρονικός λιπασματοδιανομέας με 30 μέτρα μπάρες στο ψεκαστικό του, υπάρχουν πολυδίσκα, υδραυλικά κουρευτικά για τα πρανή των χωραφιών, τρακτέρ με τρεις ρόδες για γραμμικές καλλιέργειες, τρακτέρ με συρόμενες πλατφόρμες, πολυδίσκο, άροτρο συρόμενο με καθισματάκι, διπλή σπαρτική βαμβακιού, σιταριού κλπ.

Στο ιστορικό τρακτέρ που έφθασε από την Αμερική το 1938 για καλλιέργειες αλλά πήγε μεταφέροντας κανόνια και στην Αλβανία το 1940 παρουσιάζει στη Μελαχροινή Μαρτίδου ο Νίκος Κράββας.

Όπως θα μας πει, ο Αξιός είναι ο δεύτερος ποταμός μετά τον Νείλο στην Αίγυπτο σε φερτά υλικά, καθιστώντας το έδαφος εξαιρετικά γόνιμο. Έτσι θεωρείται ποτάμι “θησαυρός”, διασχίζοντας 65 χιλιόμετρα επί ελληνικού εδάφους. Μετά τα αποστραγγιστικά έργα στην περιοχή και τον αναδασμό, δημιουργήθηκαν οι εκτενείς ορυζώνες όπου παράγεται το νοστιμότερο ρύζι παγκοσμίως.

Και αυτό το κάνει περιζήτητο, έτσι που να είναι εξασφαλισμένες οι πωλήσεις της κάθε χρονιάς προκαταβολικά. Στις χώρες της Άπω Ανατολής, που καταναλώνονται τεράστιες ποσότητες ρυζιού, χρησιμοποιούνται φάρμακα και ζιζανιοκτόνα που δεν διασπώνται, κι έτσι υπάρχουν υπολείμματά τους στο ρύζι – που είναι φθηνό κι όχι ποιοτικό.

Γεωργικό Μουσείο Νίκου Κράββα

Μόλις 20 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη, στη Χαλάστρα, σ’ ένα τοπίο με ιδιαίτερο χρώμα, με την ηρεμία της φύσης, τα νερά των ποταμών του Δέλτα, το τοπίο σε προετοιμάζει για κάτι που εναρμονίζεται με τα χρώματα, τις αγροτικές ενασχολήσεις και το ανάγλυφο της περιοχής.

Εκεί στήνεται –όπως προαναφέρθηκε– το πρώτο ιδιωτικό γεωργικό μουσείο, που δεν χρηματοδοτείται από κάπου, αλλά στηρίζεται στο πάθος του δημιουργού του. Με τον τρόπο του, διατηρεί χειροποίητα ξύλινα εργαλεία, τις πρώτες ζυγιστικές μηχανές που χρησιμοποιήθηκαν, τρακτέρ που έφθασαν από την Αμερική πριν 85 χρόνια, άροτρα, ζωηλάτα κάρα, δρεπάνια – πάνω από 250 αντικείμενα.

Μηχανές, οικιακά σκεύη άλλων εποχών, πολλά προσωπικά κειμήλια, συμπληρώνουν ένα έλλειμμα που δεν καλύπτεται από τις πάμπολλες λαογραφικές συλλογές. Απολαμβάνουμε ένα ταξίδι στον χωροχρόνο, πολύ ενδιαφέρον, σ’ έναν λαβύρινθο άλλων εποχών, νοοτροπιών, γεγονότων, σχέσεων. Απολαμβάνουμε ντόπιο τσάι και την αφήγηση του Νίκου Κράββα με το προσωπικό σκεπτικό ζωής του:

Συλλογή από τα είδη του ιδιωτικού γεωργικού Μουσείου Χαλάστρας.

«Όταν σου αρκούν τα ουσιαστικά, τα απλά, τα αληθινά, σε γεμίζουν οι δράσεις αυτές που επικεντρώνουν στη διάσωση μαρτυριών μιας άλλης εποχής. Η εποχή των πατεράδων, των γιαγιάδων μας, με όσα βίωσαν σε δύσκολες εποχές, με κατακτητές, δίχως ανέσεις, με αγωνία για να θρέψουν φαμίλιες με πολλά στόματα, να κρατήσουν κτηνοτροφία, καλλιέργειες, να φτιάξουν σε αργαλειούς όλα τα χρειαζούμενα του σπιτιού, να ετοιμάσουν προίκες στα κορίτσια…».

Φωτογραφίες του παρελθόντος στην Χαλάστρα.

«Τα περισσότερα από τα 250 αντικείμενα που εκτίθενται έχουν συναισθηματική αξία, γιατί είναι της οικογένειάς μας. Ο αργαλειός της γιαγιάς μου και όλα τα σύνεργα για την επεξεργασία του μαλλιού, οι σοφράδες φαγητού σε διάφορες διαστάσεις, τα εργαλεία για τα δέματα του σταριού, οι παλαμαριές που έβαζαν οι εργάτες για να είναι πιο αποδοτικοί στο θερισμό, το μουχάνι, ο φυσητήρας που χρησιμοποιούσαν οι καροποιοί για τα καρφιά και τα μεταλλικά μέρη του κάρου, όλη η σειρά των απαραίτητων για τα άλογα: ο κατουρμάς, η πισινέλα, το χαμούτι, το σαμάρι, το προστατευτικό των ματιών τους για να μην τρομάζουν τα άλογα από τα αυτοκίνητα, τα χτένια για να καθαρίζουμε τις πλάτες τους».

Άμαξες, κάρα καθημερινότητας κι άλλα αναπαλαιωμένα, πιο εντυπωσιακά που είναι ήδη στη συλλογή και ήταν το μέσο μεταφοράς της εποχής. Εργαλεία των φουρναραίων για να ξύνουν τα ζυμαρικά στους πάγκους, οι σκάφες ζυμώματος των νοικοκυρών, τα κόσκινα για το αλεύρι, οι μυλόπετρες για το άλεσμα του σιταριού, οι πινακωτές που έβαζαν το ψωμί για να ψηθεί στο φούρνο, τα φτσελιά, τα ξύλινα δοχεία νερού που είχαμε μαζί μας στα χωράφια, τα καζάνια που έβραζαν ζεστό νερό για το πλύσιμο των ρούχων, η παγωνιέρα – δηλαδή το ντουλάπι με τον πάγο για τη διατήρηση τροφίμων, πρόδρομος των ψυγείων…

Ακόμη, οι περίτεχνες πόρτες πατρικού σπιτιού, η πρώτη μοτοσυκλέτα της οικογένειας 80 ετών, αυθεντικά καλάθια σε διάφορα μεγέθη για κάθε χρήση, παγίδες για λύκους και τσακάλια, φανάρια ασετυλίνης που εγκατέλειψαν οι Γερμανοί από τον πόλεμο του ’40.

Μοτοσυκλέτα 80 ετών που εκτίθεται.

Φυσικά υπάρχουν τα σίδερα με κάρβουνα για τις τότε νοικοκυρές, τα εργαλεία των πεταλωτήδων, οι τσιμπίδες που έκοβαν τα νύχια των αλόγων, τα λυχνάρια, τα καντήλια, ο τρίφτης – το μίξερ της εποχής, τα γουδιά ξύλινα και μεταλλικά, οι τουρβάνες για την αποβουτύρωση του γάλακτος, και το πιο σπάνιο: η κούτλα, μια μονάδα μέτρησης, με τις σφραγίδες της, επίσημο εργαλείο της τότε αγορανομίας.

Η περιπέτεια του ιστορικού τρακτέρ στον πόλεμο

Σε άλλο σημείο του κτήματος, μια σειρά από μηχανήματα – τρακτέρ – που το καθένα έχει τη δική του ιστορία. Θα σταθούμε στο πιο χαρακτηριστικό: το ερπυστριοφόρο 65 ίππων που παρήγγειλε το 1938 ο πατέρας του κ. Κράββα από την Allis-Chalmers, από την Αμερική, κι έφθασε με πλοίο μετά από μήνες.

«Στον πόλεμο του 1940, στην επιστράτευση, ο πατέρας μου έδεσε σ’ αυτό το τρακτέρ τρία κανόνια και πήγε στο μέτωπο, στην Αλβανία, μετά από 10 μέρες οδική διαδρομή. Εκεί όμως πολυβολήθηκε από γερμανικό Στούκας και τρύπησε το ψυγείο του τρακτέρ, με αποτέλεσμα να το εγκαταλείψει σε μια χαράδρα. Όταν επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη, είχε την ιδέα να πάει στην Γκεστάπο, στον διοικητή, και να πάρει την άδεια να μετακινηθεί στην Ήπειρο, όπου ήταν εγκαταλειμμένο το τρακτέρ, να το επισκευάσει επί τόπου για να το φέρει πίσω, καλλιεργώντας τα χωράφια και να έχει ο γερμανικός στρατός ρύζι».

Κατάφερε πήρε την άδεια κι έτσι το έφερε ξανά στην Χαλάστρα.

Οι επισκέψεις σχολείων και φοιτητών είναι συχνές, όπως και η ενημέρωση που προσφέρει ακούραστος ο κ. Κράββας στο κτήμα, όπου έχει στήσει το ιδιαίτερο αυτό Μουσείο. Διατηρεί έτσι την επαφή με τις καλλιέργειες και το πάθος του για τη διάσωση κάθε μαρτυρίας του χθες, ως πολύτιμο ντοκουμέντο ζωής που δεν πρέπει να χαθεί.