“Ένας Αμερικανός Φίλος”: Ένα αριστούργημα του Βιμ Βέντερς για όλες τις εποχές

Οι μόδες και τα καλλιτεχνικά κινήματα έρχονται και παρέρχονται, το μεγάλο όμως ορμητικό ρεύμα τής πανανθρώπινης Πολιτιστικής Ιστορίας διασώζει τους γερά χτισμένους παρόχθιους Ναούς τής Σκέψης. Φρόκαλα και φελοί ξεβράζονται στα Δέλτα, όπου λάμπουν για λίγα δευτερόλεπτα επιχρυσωμένα από το εκάστοτε ηλιοβασίλεμα πολιτισμικών φάσεων, μεταβάσεων, μεταιχμίων.

Εδώ ο Βέντερς διαλέγει ένα άκρως επιτυχημένο και άριστα επεξεργασμένο, με πολλά επίπεδα λεπταίσθητης ειρωνείας και υποφωσκόντων πολιτικοκοινωνικών καυστικών σχολίων, μυθιστόρημα που υπογράφει η Πατρίσια Χάισμιθ, (από κοινού σενάριο βασισμένο εις) το “Ripley’s Game”. Είναι ένα πραγματικά αθάνατο, διαχρονικό κείμενο που ανιχνεύει δύο καίρια στοιχεία τού λεγόμενου “Δυτικού Πολιτισμού”: Χρήμα και (“αγία”) οικογένεια.

Η προσέγγιση με τον επικείμενο βραχυπρόθεσμο θάνατο θέτει έναν τεχνίτη με καλλιτεχνικές ευαισθησίες προ του διλήμματος να παραβεί την βιβλική εντολή “ου φονεύσεις” προκειμένου “να εξασφαλίσει (οικονομικά) την γυναίκα και τον γιο του” (η σύζυγος μάλιστα όχι μόνον συναινεί εν τέλει, αλλά και τον στηρίζει δραστικά, μαχητικά, συναινετικά, συνωμοτικά ως συνεργός του!). Πάνε όλες οι αξίες. Το “αμερικάνικο θαύμα” (μέσα στο οποίο συμπεριλαμβάνονται η φιλία, η αλληλεγγύη, η κοινωνική ευαισθησία) δέχεται ένα απρόβλεπτο χτύπημα εκ των έσω.

“Ένας Αμερικανός Φίλος”

Το μόνο άλλοθι των αργυρώνητων δολοφόνων είναι ότι σκοτώνουν εγκληματίες, φονιάδες, τού κοινού ποινικού δικαίου, μέλη αντιπάλων συμμοριών, μαφιόζων εν τέλει (άρα, το κοινωνικό κόστος μπορεί να είναι και θετικό, όφελος από το ξεχορτάριασμα με αυτόβουλα παρασιτοκτόνα, που χρώνται τού προνομίου τής ελευθέρας βουλήσεως, κι έχουν το πλεονέκτημα τής επιλογής)… Ο βασικός προβληματισμός εδώ είναι: γιατί τα κάνουμε όλα αυτά (τα ανεπίτρεπτα, τα παραβατικά) για το (πολύ, “εύκολο”) χρήμα;

Γιατί απομακρυνθήκαμε τόσο από την γη, από την τίμια χειρωνακτική εργασία και διασαλεύσαμε τραγικά τις οικολογικές ισορροπίες, ναρκοθετώντας την αειφόρο ανάπτυξη και υπονομεύοντας το μέλλον των παιδιών μας; Μήπως γιατί η υπερβολή, η υπερκαταναλωτικότητα, η υπέρβαση τού “μέτρου”, που ήταν Ύβρις για τους αρχαίους, για τους “πρωτόγονους” λαούς που πάλευαν με τα στοιχεία τής Φύσης, έγιναν πρότυπο ηρωισμού και παράδειγμα προς μίμησιν στις φευγαλέες, ανίδρωτες, αγχωτικές και αγχογόνες μέρες μας;

Βασικά ερωτήματα, καυστικά, βιτριολικά, αναπόδραστα, συγχρονικά, διαχρονικά, επίκαιρα… Σαν να έχει γυριστεί σήμερα κι αυτό το αριστουργηματικό φιλμ ενός μεγάλου δημιουργού τής Έβδομης Τέχνης, που πέρασε στην Ιστορία για τη φιλάνθρωπη ματιά του.