Ένας έφηβος στην Κατοχή

Ο Επαμεινώνδας Σπηλιωτόπουλος ανήκει στους εξέχοντες νομικούς της Ελλάδος. Είναι επίτιμος διδάκτορας πανεπιστημίων της Γαλλίας, του Βελγίου, της Αγγλίας και των ΗΠΑ, επίτιμος καθηγητής τoυ Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Εκτός από συγγραφέας πανεπιστημιακών βιβλίων, είναι και ο συγγραφέας ενός πολύτιμου αυτοβιογραφικού ημερολογίου, με τίτλο, “Ένας έφηβος στην Κατοχή”, και αποτελεί το προσωπικό του αφήγημα κατά την κρίσιμη περίοδο 1940 -1944.

Στο αφήγημα αυτό, το οποίο θα μπορούσε να αποτελεί εξαιρετικό μυθιστόρημα λόγω της ενδιαφέρουσας πλοκής αλλά και της εύστοχης, συγγραφικής κατασκευής, ο Σπηλιωτόπουλος επιχειρεί την κατάθεση των προσωπικών του βιωμάτων τα οποία είναι λίγο ή πολύ παρόμοια με αυτά των περισσοτέρων αφηγητών αυτής της περιόδου. Αλλά δεν μένει εκεί. Στην ουσία, ο συγγραφέας καταθέτει την εξιστόρηση μιας ιδιαίτερα σημαντικής πτυχής της Εθνικής Αντίστασης, την δράση της οργάνωσης ΠΕΑΝ (Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζόμενων Νέων) στην οποία υπήρξε μέλος της ομάδας Κ, έως και την ημέρα αποχώρησης των Γερμανών το 1944.

Η Ξένοιαστη Περίοδος

Με γοργούς ρυθμούς, ο συγγραφέας, καταθέτει τα σημαίνοντα γεγονότα της προπολεμικής περιόδου 1933 -1940 με τίτλο “Η Ξένοιαστη Περίοδος”. Ξεκινά την αφήγηση αυτού του ημερολογίου, το 1933, όταν εγκαθίστανται με την οικογένειά του σε ιδιόκτητο πλέον σπίτι, κοντά στο Λαϊκό Νοσοκομείο και την εκκλησία του Αγίου Θωμά. Ο πατέρας του, Αντισυνταγματάρχης στο Γενικό Επιτελείο Στρατού την περίοδο αυτή, είναι η αιτία της ανάμιξης του νεαρού Επαμεινώνδα στην περιπέτεια που η ζωή του επιφυλάσσει με υψηλούς κινδύνους, τόσο για τον ίδιο, όσο και για αυτούς που θα έρθουν μελλοντικά σε επαφή μαζί του.

Ο Πόλεμος

Με την ίδια γοργή και συνοπτική τεχνική θα βρεθούμε στο τέλος του 2ου κεφαλαίου με τίτλο “Ο Πόλεμος”, όπου ο συγγραφέας βρίσκεται στη Σύρο λόγω τοποθέτησης του πατέρας του ως Διοικητή της Σχολής Εφέδρων Αξιωματικών, την στιγμή που ανατινάζεται η “Έλλη”, και αμέσως αποχωρούν οικογενειακώς για Αθήνα, λόγω μετάθεσης του πατέρα του ως αρχηγού πεζικού της Α΄ Μεραρχίας στη Λάρισα.

Τα Πρώτα Χρόνια της Κατοχής

Στο 3ο κεφάλαιο με τίτλο “Τα Πρώτα Χρόνια της Κατοχής”, ο νεαρός Σπηλιωτόπουλος, βρίσκεται στην Αθήνα όπου αρχίζει η ανάμειξή του με την Αντίσταση. Στο κεφάλαιο αυτό, το οποίο ξεκινά στις 27 Απριλίου 1941 με την είσοδο των γερμανικών στρατευμάτων στην Αθήνα, ο συγγραφέας μας εισάγει στην στρατιωτική, πολιτική και κοινωνική ζωή αυτής της περιόδου.

Ο “έφηβος” την περίοδο αυτή, μετέχει στις πρώτες σχεδιασμένες ενέργειες κατά των κατακτητών τις οποίες περιγράφει με ιδιαίτερα κινηματογραφικό τρόπο. Το σαμποτάζ στον λόφο με τον πύργο επικοινωνίας των Ιταλών όπου με τους φίλους του κόβουν τα καλώδια, είναι η αρχή αυτής της πορείας για να ακολουθήσουν στη συνέχεια άλλες, πολύ δυσκολότερες και πιο επικίνδυνες αποστολές για τον νεαρό τότε κ. Σπηλιωτόπουλο.

Ο συγγραφέας, καταθέτει ένα τεκμηριωμένο ιστορικό ντοκουμέντο ασκώντας έντιμη κριτική με τα μάτια του νεαρού τότε αγωνιστή, και συγχρόνως μας μεταφέρει πολλές ενδιαφέρουσες πληροφορίες αποκαλυπτικού χαρακτήρα ιδίως για όσους έχουν ερευνητικό ενδιαφέρον για την περίοδο αυτή.

Στο κεφάλαιο αυτό, γίνεται αντιληπτή η ανάγκη του κ. Σπηλιωτόπουλου, να ερμηνεύσει τις ανάγκες μιας κοινωνίας να αντισταθεί στον κατακτητή παρά τον κίνδυνο και την ανέχεια. Καθίστανται αντιληπτές οι βαθύτερες ανάγκες μιας κοινωνίας στο σύνολο να υπάρξει και να μετέχει στις μοχλεύσεις της εποχής της με όσα μέσα της έχουν απομείνει, με όσες δυνάμεις μπορεί να συσπειρώσει. Οι σχέσεις των κατακτητών με την κοινωνία, και πως η έκβαση του πολέμου, η κατοχή και η στέρηση, αλλάζει την ισορροπία μεταξύ κατακτημένων και κατακτητών είναι θέμα καλά διατυπωμένο το οποίο γίνεται αντιληπτό από τον αναγνώστη.

1943

Εν συνεχεία, ο συγγραφέας μας οδηγεί με λογοτεχνική ακολουθία στο 4ο κεφάλαιο της ιστορίας με τίτλο “1943”. Με αφορμή την ανατίναξη, από την ΠΕΑΝ, της προδοτικής οργάνωσης ΕΣΠΟ, που προσπαθεί να ιδρύσει ναζιστικό κόμμα στην Ελλάδα και να στρατολογήσει Έλληνες για το μέτωπο της Ρωσίας, έχουν συλληφθεί τα ηγετικά στελέχη της παράταξης όπως ο ήρωας Κώστας Περρίκος (αξιωματικός της Αεροπορίας, ιδρυτής και στρατιωτικός αρχηγός της ΠΕΑΝ), ο οποίος εκτελείται στο σκοπευτήριο Καισαριανής.

Η σελίδα της ιστορίας αρχίζει να γυρνά με αργά και αγωνιώδη βήματα προς την νίκη των συμμαχικών δυναμεων, ενώ γίνονται όλο και πιο δύσκολα τα βήματα των αντιστασιακών, καθώς οι κατακτητές σκληραίνουν ολοένα και περισσότερο τη στάση τους, βλέποντας την κλεψύδρα του χρόνου να αδειάζει εναντίων τους.

Ο τελευταίος χρόνος της Κατοχής

Στο 5ο και τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, ο συγγραφέας αφηγείται την μορφή των αντιστασιακων επιχειρήσεων οι οποίες πλέον έχουν πάρει στρατιωτικό χαρακτήρα. Ο “έφηβος της κατοχής” είναι πλέον δοκιμασμένος στρατιώτης, με βαθμό υποδιοικητή του Β’ λόχου και οπλοφορεί. Προστατεύει υψηλόβαθμα στρατιωτικά πρόσωπα είτε κατά την είσοδό τους στη χώρα είτε κατά την έξοδό τους, συνήθως, κάτω από επικίνδυνες συνθήκες διαφυγής. Η αγωνία του αναγνώστη στο τελευταίο κεφάλαιο αυτού του αφηγήματος κορυφώνεται

Ο αναγνώστης, χωρίς να το αντιληφθεί ή έχοντας ξεχάσει ότι διαβάζει ένα ολιγοσέλιδο βιβλίο των 83 σελίδων, φτάνει στο τέλος της ιστορίας όπου η Π.Ε.Α.Ν. καταλαμβάνει το κτήριο της Βουλής μόλις οι κατακτητές θα το εγκαταλείψουν την ημέρα της απελευθέρωσης, την 12η Οκτωβρίου του 1944.

Σίγουρα, το βιβλίο-αφήγημα του κ. Σπηλιωτόπουλου, αποτελεί μια από τις πιο ενδιαφέρουσες λογοτεχνικές αφηγήσεις της κατοχής με ένα θέμα όχι και τόσο γνωστό στο ευρύ κοινό. Το ημερολόγιο – αφήγημα, παραθέτει στις τελευταίες σελίδες του, παράρτημα με τις αξιακές αρχές της οργάνωσης, ενώ η άριστη αυτή έκδοση ανήκει στη σειρά “Σύλλογος προς διάδοσιν ωφέλιμων βιβλίων” .

Το έργο του κ. Επαμεινώνδα Σπηλιωτόπουλου “Ένας Έφηβος στην Κατοχή” εκτός από ένα αριστουργηματικό αφήγημα, αποτελεί απαραίτητο ιστορικό εγχειρίδιο για τους σύγχρονους πολιτικούς, κοινωνικούς και στρατιωτικούς μελετητές.