Επιτέλους οι αρχαιολόγοι απεργούν για να υπερασπιστούν αρχαιότητες

Άρχισαν σήμερα οι εργασίες μεταφοράς μαρμάρων από το σταθμό Βενιζέλου του μετρό Θεσσαλονίκης, εν μέσω όμως εξωδίκων, καθώς ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων και η Πανελλήνια Ένωση Συντηρητών Αρχαιοτήτων επανέρχεται δια της δικαστικής οδού. Σύλλογος και Ένωση κηρύττουν απεργία-αποχή των μελών τους από κάθε εργασία που σχετίζεται με την απόσπαση του μείζονος σημασίας αρχαιολογικού χώρου του Σταθμού Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης.

Η απεργία-αποχή αφορά σε μόνιμες και μη μόνιμους αρχαιολόγους και συντηρητές του υπουργείου Πολιτισμού. Εν τω μεταξύ σήμερα, μετά την κατά οριακή πλειοψηφία  γνωμοδότηση του Συμβουλίου της Επικρατείας, το υπουργείο Πολιτισμού προχώρησε στο πακετάρισμα και τη φόρτωση πολλών μαρμάρων σε φορτηγά για να μεταφερθούν. Ήδη έγιναν δύο δρομολόγια από το σταθμό Βενιζέλου στο Καλοχώρι, όπου φυλάσσονται και άλλες αρχαιότητες που βρέθηκαν από το 2007 μέχρι σήμερα, δηλαδή από τότε που άρχισαν τα έργα στο μετρό της συμπρωτεύουσας.

Σε δελτίο Τύπου και σημερινό εξώδικο ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων ενημερώνει ότι αντιδρά στις υπουργικές αποφάσεις για την απόσπαση και επανατοποθέτηση, επειδή υπάρχει τρόπος να συνεχιστούν οι εργασίες στο μετρό χωρίς να απομακρυνθούν οι αρχαιότητες και χωρίς να θιγεί η προστασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς και η προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος, όπως προβλέπει το άρθρο 24 του Συντάγματος.

Οι αρχαιολόγοι επικαλούνται επίσης την διεθνή σύμβαση για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς (Παρίσι 1972), και την Διεθνή Σύμβαση της Γρανάδας για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς (ν. 2039/1992), την προστασία βάσει της ευρωπαϊκής σύμβασης για την Προστασία της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς (Βαλέτα 1992) και την προστασία βάσει των διατάξεων του αρχαιολογικού νόμου 3028 του 2002. Επίσης αναφέρονται στη δημοσκόπηση που έγινε πριν από ένα μήνα, όπου το 62% τάχθηκε κατά της μεταφοράς.

Το ιστορικό της υπόθεσης

Τα έργα στο σταθμό Βενιζέλου άρχισαν το 2007. Κατά την διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν την κεντρική διασταύρωση της πόλης, που χρονολογείται από τον 4ο έως τον 9ο αιώνα μ.Χ., σε μια εκπληκτικά καλή κατάσταση και το σύνολο αποτελεί ένα μοναδικό βυζαντινό μνημείο.  Αμέσως όμως άρχισαν οι διαμάχες και οι  παλινωδίες. Το 2013 αρχικά αποφασίστηκε από την κυβέρνηση η απόσπαση, μεταφορά και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων. Το 2015 αναθεωρήθηκε η απόφαση από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και το 2019 η κυβέρνηση της ΝΔ επανήλθε στην απόφαση του 2013 για την απόσπαση.

Την επιχείρηση της απόσπασης έχει αναλάβει υπεργολαβικά η εταιρεία SLM, που φέρεται να είναι εξειδικευμένη σε αποσπάσεις αρχαιοτήτων και μνημείων και ανήκει στην κοινοπραξία Άκτωρ-Κορρές. Για να αποσπαστούν ακέραιοι οι αρχαιολογικοί θησαυροί χρειάσθηκαν τρεις  εβδομάδες προετοιμασίας, για να βγουν και να μετακινηθούν μέχρι το φρεάτιο και εν συνεχεία να φορτωθούν σε φορτηγά.

Οι ιδιώτες που ανέλαβαν την απόσπαση καθάρισαν περιμετρικά κάθε πλάκα του αρχαίου δαπέδου και έβαλαν ακρυλικές ρητίνες. Στις πολύ φθαρμένες πλάκες, έβγαλαν εκμαγείο και παράλληλα έκαναν τοπογραφική αποτύπωση με τρισδιάστατο σκανάρισμα, ώστε να επανατοποθετηθούν με ακρίβεια χιλιοστού. Πρόκειται για το δάπεδο αρχαίας πλατείας και πεζοδρομίου και κανένας βέβαια δεν ξέρει με βεβαιότητα τι βρίσκεται κάτω από αυτά, αφού είναι πολύ πιθανόν να κάλυπταν κάποια ακόμη πιο αρχαία έργα.

Κατά συνέπεια, αν και οι αρμόδιοι πιστεύουν ότι μέσα σε τέσσερεις μήνες θα έχει ολοκληρωθεί η απόσπαση και θα έχει “τελειώσει η ιστορία”, αυτή εντούτοις μπορεί να ανοίξει ακόμα μεγαλύτερο κύκλο αντιπαράθεσης, γιατί ίσως φέρει στην επιφάνεια αυτά που μέχρι τώρα ήταν σκεπασμένα από τα πεζοδρόμια της βυζαντινής περιόδου. Eν τω μεταξύ όσοι έχουν ενστάσεις, φέρουν άλλο ένα επιχείρημα: τα αρχαία που αποσπάστηκαν από την Αγία Σοφία δεν μπόρεσαν τελικά να τα επανατοποθετήσουν στη θέση τους.

Η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για το νόμιμο και συμβατό της απόσπασης ήταν οριακή (13 προς 12) και πολλά πολιτιστικά ιδρύματα κινήθηκαν δικαστικά προκειμένου να αποτρέψουν τις σχετικές εργασίες. Πολλοί ειδικοί δε χαρακτήρισαν αυτές τις αποσπάσεις ως ανάλογες με το βομβαρδισμό της Ακρόπολης από τον Μοροζίνι, τηρουμένων βεβαίως των αναλογιών και ειδικά ως προς το σεβασμό προς τα μνημεία βυζαντινού πολιτισμού, καθώς το συγκεκριμένο εύρημα είναι μοναδικό για την περίοδο που εκπροσωπεί.