Eric Vuillard: “14η Ιουλίου – Η αλήθεια που μας ξεφεύγει”

Φέτος συμπληρώνονται 230 χρόνια από την έναρξη της Γαλλικής Επανάστασης που άλλαξε το ρου της δυτικής Ιστορίας και αποτέλεσε σταθμό στα πεπρωμένα του δυτικού κόσμου ως προείκασμα της κοινωνικής δημοκρατίας, όπως τόνισε ο Georges Lefebvre, ιστορικός της Σχολής των Annales. Ως τυπικό ξεκίνημα της μεγάλης αλλαγής που γέννησαν οι ιδεολογίες του Διαφωτισμού θεωρείται η 14η Ιουλίου 1789 και η κατάληψη της Βαστίλης, φυλακή για πολιτικούς κρατουμένους.

Ο βραβευμένος με Goncourt, Eric Vuillard, ορμώμενος και πάλι από μια λεπτομέρεια της Ιστορίας και βασιζόμενος απολύτως στα πραγματικά γεγονότα, δημιουργεί ένα αφήγημα στο οποίο αντικατοπτρίζονται στην πράξη οι αξίες της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφότητας. Πρέπει να γράφουμε γι’ αυτά που αγνοούμε, αναφέρει χαρακτηριστικά μέσα στις σελίδες του βιβλίου, αλλά το επανέλαβε και πρόσφατα στην επίσκεψή του στην 16η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης.

Μέσω του έργου του δεν είχε σκοπό να επιχειρήσει μια νέα ανάγνωση της Γαλλικής Επανάστασης και της πορείας της, ή να πραγματοποιήσει έναν συστηματικό κριτικό απολογισμό των γεγονότων. Αντίθετα, ήθελε να φέρει στην επιφάνεια ανείπωτες λεπτομέρειες, αλλά και να αναδείξει το ρόλο του ανώνυμου πλήθους ως κατ’ εξοχήν κινητήρια δύναμη της Δημοκρατίας.

Οι έσχατοι των φτωχών, εκείνοι που μέχρι τότε είχαν μείνει στα αζήτητα της Ιστορίας, ήταν αυτοί που θα ανέτρεπαν τη μοναρχία και θα διεκδικούσαν το δικαίωμα στην ελευθερία της γνώμης, στην αντίδραση σε οποιαδήποτε μορφή καταπίεσης και γενικότερα στην πραγμάτωση των ιδανικών του Διαφωτισμού. Η Ιστορία πρέπει να περάσει στις αποκαλύψεις, τονίζει ο Vuillard, υιοθετώντας την άποψη του Βίκτωρος Ουγκώ.

Η λογοτεχνία είναι πολιτική πράξη

Ο συγγραφέας μπροστά στις λευκές του σελίδες πρέπει να μεταφέρει στο κοινό την ιστορία όχι των πρωταγωνιστών της Ιστορίας, και συγκεκριμένα εδώ της Γαλλικής Επανάστασης, αλλά όλων αυτών που δεν γνωρίζουμε τίποτα γι’ αυτούς, για μια αλήθεια που ξεφεύγει από τις σελίδες της επίσημης Ιστορίας. Γι’ αυτό η λογοτεχνία είναι πολιτική πράξη, τονίζει ο συγγραφέας.

Η τρομακτική σιωπή της ανθρωπότητας που ανακάλυψε μέσα από τα αρχεία της αστυνομίας τον οδήγησαν στην γραφή του παρόντος αφηγήματος, ξεκινώντας όμως από τα τέλη Απριλίου του 1789 και εστιάζοντας σ’ ένα γεγονός που ήταν χαρακτηριστικό της εξαθλίωσης που βίωνε ο γαλλικός λαός πριν το ξέσπασμα του Ιουλίου. Η μείωση του ημερομισθίου των υπαλλήλων μιας βιοτεχνίας ήταν η αφορμή για κάτι μεγαλύτερο που σιγά-σιγά έπαιρνε μορφή και θα οδηγούσε σε λίγους μήνες τα πλήθη έξω από τη Βαστίλη. Παράλληλα όμως υπήρχε και μια άλλη πραγματικότητα, αυτή των Βερσαλλιών, που μέχρι και την τελευταία στιγμή δεν έδειχνε να αντιλαμβάνεται τη σημασία των γεγονότων.

Το βιβλίο θα λέγαμε ότι εστιάζει στο πλήθος της πόλης του Παρισιού, αλλά και των ανθρώπων που συρρέουν στην πόλη-σύμβολο που γέννησε τόσο τη μοντέρνα λογοτεχνία όσο και τη σύγχρονη δημοκρατία. Έχεις την αίσθηση ότι βρίσκεσαι στους γεμάτους βουή δρόμους, στα καπηλειά, στις πλατείες, ανάμεσα σε ανθρώπους που δεν έχουν κοιμηθεί καθόλου και περιμένουν κάτι να συμβεί. Οι νερουλάδες, οι πραματευτάδες, οι βαρελάδες, οι πωλήτριες ρέγγας ή παντζαριών, οι κλειθροποιοί, οι τυπογράφοι, οι ταπετσιέρηδες, τα παιδιά του Διαφωτισμού όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, ήταν όλοι τους εκεί. Η λαϊκή βούληση μόλις είχε κάνει την είσοδό της στην Ιστορία.

Νέο είδος λογοτεχνίας

Μέσα από το ολιγοσέλιδο, αλλά πυκνογραμμένο αφήγημά του, ο Vuillard αναδεικνύει για μια ακόμη φορά το σκηνοθετικό του ταλέντο και αποδεικνύει ότι η ιστορική πραγματικότητα απογυμνώνει τη μυθοπλασία και όλα παρουσιάζονται ως αληθινά μπροστά στα μάτια μας. Η ζωντάνια και η περιγραφική δεινότητα του βιβλίου δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από ένα αναλυτικό ρεπορτάζ της εποχής ή την εξαιρετική κινηματογραφική αποτύπωση της Γαλλικής Επανάστασης του Pierre Schoeller.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 2016 και δέχθηκε τα θετικά και θερμά σχόλια κοινού και κριτικών, ωστόσο η επικαιρότητα των Κίτρινων Γιλέκων το επανέφερε στις συζητήσεις που γίνονται γύρω από τη σημασία της παρέμβασης των πολλών για την επικύρωση ενός γεγονότος. Ο Hegel τόνισε ότι η 14η Ιουλίου του 1789 ήταν μια εξέγερση χωρίς υποκινητές, αλλά η αξία της συλλογικότητας που γεννήθηκε από αυτός το γεγονός καθόρισε τις αιτίες για όλα όσα θα ακολουθούσαν στη συνέχεια.

Το ταλέντο του Vuillard να παρουσιάζει ένα τετριμμένο γεγονός να γίνεται ένα με την ανθρώπινη ιστορία και ταυτόχρονα να δείχνει πόσο εύκολο είναι το κοινότοπο να γειτνιάζει με το ιδεώδες, τον καθιστά έναν άξιο δημιουργό ενός νέου είδος λογοτεχνίας που συνομιλεί γόνιμα με το παρελθόν και τις πηγές του και επανεφεύρει τη διαχρονικότητα των αξιών του.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδ. Πόλις σε μετάφραση του Μανώλη Πιμπλή.