Εξεγέρσεις και Παράσιτα – Η καταιγίδα των κορεάτικων κεριών

Η Νότιος Κορέα αποτελεί άλλη μια χώρα γεμάτη παράδοξα. Είναι από τις ηγέτιδες δυνάμεις στην τεχνολογία, την εκπαίδευση και πλέον και τις τέχνες. Οι Αμερικανοί τη βλέπουν “πιο μικρή από το Κεντάκι, λίγο πιο πολυάριθμη από την Καλιφόρνια και σίγουρα νεότερη από την Έλεν Μίρρεν”. Ιατρικές μελέτες προβλέπουν πως οι γυναίκες της χώρας μέχρι το 2030 θα έχουν ξεπεράσει τα 90 ως μέσο όρο ζωής, (η αντίστοιχη πρόβλεψη είναι τα 84 έτη για τους άνδρες), υπερνικώντας τη μεγάλη αντίπαλο σε έναν ακόμη τομέα, αυτόν της μακροζωίας.

Μέσα σε 20 χρόνια (2010-2030) θα έχουν προσθέσει 6,6 χρόνια στη ζωή τους. Ξεκίνησα από αυτό το δείκτη, γιατί η αύξηση του μέσου όρου ζωής είναι ίσως ο ενδεικτικότερος των επιτευγμάτων μιας κοινωνίας. Αν έπρεπε να απαριθμήσουμε τα άλλα, η λίστα θα απαιτούσε ένα ολόκληρο βιβλίο. Αρκεί να σκεφτούμε πως σχεδόν 1 στα 2 κινητά τηλέφωνα και ηλεκτρονικές συσκευές που κρατάμε στα χέρια μας είτε κατασκευάζεται εκεί είτε περιέχουν τεχνολογία δικής τους παραγωγής.

Μόνο μια απλή παράθεση των εταιρικών brands αρκεί, για να συνειδητοποιήσουμε πόσο παρούσα είναι η Νότια Κορέα στην καθημερινότητά μας. Samsung, LG, Hyundai, Ssang Yong, KIA, POSCO (η μεγαλύτερη μεταλλουργία στον κόσμο), κολοσσοί που δεν κατασκευάζουν μόνο τηλέφωνα, τηλεοράσεις, οικιακές συσκευές και αυτοκίνητα, αλλά από καράβια, μέχρι τα πιο περίπλοκα βιομηχανικά εξαρτήματα.

Αυτό το αναπτυξιακό θαύμα αποκτά πολλαπλασιαστική αξία αν σκεφθούμε πως η χώρα αναδύθηκε κυριολεκτικά από τις στάχτες ενός αιματηρότατου εμφυλίου πολέμου (1950-1953) και ζούσε και ζει επίσης κυριολεκτικά υπό τη διαρκή απειλή ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος, καθώς η γείτονα Βόρεια Κορέα, βρίσκεται υπό τον πλήρη έλεγχο του παρανοϊκού δικτάτορα Κιμ Γιονγκ Ουν. Αυτή όμως είναι η μία πλευρά του νομίσματος.

Gangnam και Guryong

Στοιχεία του ΟΟΣΑ δείχνουν ότι πάνω από τους μισούς Κορεάτες άνω των 65 ζουν μέσα σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας. Η βασική σύνταξη είναι 200.000 γουόν, ή περίπου 150 ευρώ. Για εμάς στην Ευρώπη τα ονόματα Gangnam και Guryong δεν λένε τίποτα. Μπορεί να μας ακούγονται και ομόηχα. Είναι γειτονιές της Σεούλ. Βρίσκονται κοντά η μία στην άλλη.

Η πρώτη όμως είναι σαν την Εκάλη και η δεύτερη η απόλυτη φτωχογειτονιά, κάτι σαν το Ζεφύρι. Ο ένας στους τέσσερις ζει μόνος του. Η απομόνωση οδηγεί στην κατάθλιψη και πολλούς έως την αυτοκτονία. Οι αυτόχειρες υπερήλικες υπερδιπλασιάστηκαν από 34/100.000 το 2000 σε 72/100.000 το 2010, για να μην γίνονται βάρος στις οικογένειές τους!

Η κομφουκιανή αρχή της αλληλοβοήθειας έχει υποχωρήσει μπροστά στη επέλαση του Δυτικού τρόπου ζωής, αλλά και στις αυξανόμενες ανάγκες των νοικοκυριών. Οι γονείς ξοδεύουν δυσανάλογα πολλά για να καλύψουν την εκπαίδευση των παιδιών τους, που στο δικό τους άκρως ανταγωνιστικό σύστημα κοστίζει υπερβολικά, και δεν τους μένουν χρήματα για τη συντήρηση των παππούδων.

Την κατάσταση περισώζει το δωρεάν σύστημα υγείας, που είναι προσβάσιμο σε όλους, πλούσιους και φτωχούς. Όμως από μόνο του δεν αρκεί για να μειώσει τις αυξανόμενες ανισότητες και τη δυσαρέσκεια κοινωνικών ομάδων που δεν συμμετέχουν στα οφέλη του οικονομικού θαύματος. Ούτε μπορεί κανείς να βάλει φρένο στη διαφθορά, στις παράνομες οικονομικές δοσοληψίες μεταξύ των κυβερνώντων και των μεγιστάνων των chaebols (έτσι ονομάζονται τα ολιγοπώλια που ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανίας).

Κι όμως, οι Κορεάτες βγήκαν στους δρόμους

Σε μια χώρα που οι έννοιες της πειθαρχίας και του σεβασμού στην ιεραρχία είναι επί δεκαετίες απαράβατοι κανόνες, σχεδόν ιεροί, πρόσφατα συνέβη κάτι απρόσμενο. Ο κόσμος βγήκε στους δρόμους! Αφορμή ήταν ένα θλιβερότατο δυστύχημα. Τον Απρίλιο του 2014, ένα φέρρυ-μποτ που εκτελούσε ένα δρομολόγιο ανάμεσα στο Incheon της Σεούλ και το νησί Jeju, βυθίστηκε παρασύροντας μαζί του στο βυθό και 300 επιβάτες, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν ανήλικοι μαθητές γυμνασίου, οι οποίοι ανέμελοι πήγαιναν μια σχολική εκδρομή και συνάντησαν απρόσμενα το θάνατο. Διασώθηκαν 172, κυρίως χάρη στις προσπάθειες ψαράδων και ιδιωτών, αφού το Λιμενικό ολιγώρησε (σας θυμίζει το… Σάμινα;).

Στην πορεία των ερευνών αποκαλύφθηκε ότι οι πλοιοκτήτες δεν είχαν τηρήσει τις προδιαγραφές ασφαλείας για να γλυτώσουν χρήματα. Αυτά είχαν σε δωροδοκίες. Τα πράγματα έγιναν ακόμη χειρότερα από μια απροκάλυπτη προσπάθεια συγκάλυψης του σκανδάλου από την κυβέρνηση. Αυτή ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της λαϊκής δυσαρέσκειας, απέναντι στο καθεστώς της Παρκ Γκεούν, που είχε αναλάβει ένα χρόνο πριν την προεδρία της χώρας (2013).

Το πολιτικό της μητρώο όμως ήταν ήδη “βεβαρημένο”, ως κόρη του σκληρού δικτάτορα Παρκ Τζονγκ-χούι, που είχε πάρει τον έλεγχο της Νότιας Κορέας με πραξικόπημα το 1961 και κυβέρνησε επί 18 χρόνια. Παρότι συνέβαλε στην ανάπτυξη της χώρας, ήταν τόσο αυταρχικός που οι μνήμες ξύπνησαν γρήγορα… Η δικτατορία του θα κρατούσε περισσότερο, αν δεν τον δολοφονούσε ο ίδιος ο αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών του, το 1979.

Οι εξεγέρσεις των… κεριών

Η πρώτη διαδήλωση είχε 30.000 κόσμο, η δεύτερη δεκαπλάσιο και η τέταρτη 2.000.000 παρά το τρομακτικό κρύο. Το σύμβολο των διαδηλωτών ήταν τα αναμμένα κεριά. Σε μια εντυπωσιακά συντονισμένη αντίστροφη μέτρηση, όλοι έσβησαν ταυτόχρονα τα κεριά τους, και μερικές στιγμές αργότερα, άρχισαν να τα ανάβουν από μια καρδιά στο κέντρο της διαδήλωσης που ξεδιπλώθηκε ακτινωτά και φώτισε όλους τους δρόμους στο κέντρο της Σεούλ. Η οργή των πολιτών ενώθηκε με αυτή των εργατών της αυτοκινητοβιομηχανίας Ssang Yong, που αγωνιζόντουσαν επί μια δεκαετία για τις άδικες απολύσεις και τα (ανύπαρκτα) εργασιακά τους δικαιώματα.

Μη πολιτικοποιημένοι Νοτιοκορεάτες ένωσαν τις φωνές τους, γιατί αισθάνθηκαν προδομένοι από το ύφος και τη βαθειά διαφθορά της συντηρητικής κυβέρνησης. Η πρόεδρος προτιμούσε να ακούει τις συμβουλές της σαμάνου φίλης της Τσόι Σουν-σιλ, αρχηγού μιας αίρεσης, παρά τις κραυγές του κόσμου για ισονομία. Η δημοφιλία της Παρκ έπεσε στο 5% την άνοιξη του 2017, αλλά ακόμη και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ελεγχόμενα από τις ελίτ, ήταν τόσο διστακτικά στο να της αντιπαρατεθούν, που θα άντεχε αν δεν συνεχίζονταν οι διαδηλώσεις. Τελικά έπεσε στις 10 Μαρτίου 2017, μια μέρα συμβολικής δικαιοσύνης, αφού ήταν η ίδια που το βυθισμένο φέρρυ Sewal ανελκύστηκε από το βάθος του ωκεανού…

Σήμερα εκτίει ποινή 24ετούς κάθειρξης και κρατείται στις φυλακές της πρωτεύουσας, κατηγορούμενη για κατάχρηση εξουσίας, δωροληψίας και διαρροές κυβερνητικών απορρήτων. Για όποιον ενδιαφέρεται να δει πιο ζωντανά πως εξελίχθηκαν τα γεγονότα εκείνης της περιόδου, υπάρχει ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο “Άναψε ένα Κερί, Γράψε μια Ιστορία” (“Light a candle, Write a History”), που εξιστορεί πως εξελίχθηκαν τα γεγονότα και έγινε αυτή η μαζική κινητοποίηση. Για τους Νοτιοκορεάτες ήταν μια αξέχαστη περίοδος. Οι πολίτες αντέδρασαν ειρηνικά, αλλά μαζικά, οπλισμένοι με πίστη, αγωνία για δικαιοσύνη και κοινωνική ισότητα, και με… κεριά.

Οι έμμεσες απειλές των κυβερνώντων του κόμματος Saenuri που τους προειδοποιούσαν ότι «σύντομα μια καταιγίδα θα φυσήξει και θα σβήσει τα κεριά τους», έπεσαν στο κενό. Οι πολίτες απάντησαν στους δρόμους: «η καταιγίδα δεν θα σβήσει τα κεριά μας, θα κάνει τη φωτιά να επεκταθεί». Απάντησαν και στις κάλπες, φέρνοντας στην εξουσία έναν πρόεδρο από την Αριστερά, έναν δικηγόρο υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τον Μουν Τζε-ιν. Από τότε άλλαξαν πολλά, ή η Νότιος Κορέα είναι business as usual; Μάλλον το δεύτερο, αλλά τη σκυτάλη της σπίθας των εξεγέρσεων την κρατάνε αναμμένη οι καλλιτέχνες της χώρας και τα Παράσιτα…

Μέρος Α’   Μέρος Γ’