Φόβος και εικονικός θάνατος – Δύο έργα για τον φασισμό

Στο πρώτο, στην παραβολική ταινία “Ζώνη Ενδιαφέροντος/ The Zone of Interest” (2023), που παραπέμπει στο θεατρικό (και κινηματογραφικό) έργο “Οι ζωές των άλλων” (για τις παρακολουθήσεις πολιτών στην πάλαι ποτέ Ανατολική Γερμανία), βλέπουμε με ανέκφραστο, υποφώσκοντα τρόμο, πώς οι καταπιεσμένοι μετατρέπονται σε καταπιεστές και τα θύματα σε θύτες. Μοχλός; Η ανάγκη για κοινωνική άνοδο, οικονομική ασφάλεια, παραδείσιο επίπεδο ζωής. Τι κι αν ο κόσμος καίγεται και δίπλα τους αργοπεθαίνουν άνθρωποι με βασανιστικό τρόπο;

Η εκμετάλλευση του αδυνάμου από τον πανίσχυρο (που έχει φεουδαρχικό, μεσαιωνικό δικαίωμα ζωής και θανάτου πάνω του) δεν έχει απλώς και μόνον σεξουαλικό περιεχόμενο. Είναι βιασμός προσωπικότητας σε πολλαπλά επίπεδα. Συγκεκριμένα σε όλα τα επίπεδα. Οι άνθρωποι λιμοκτονούν και προκειμένου να επιβιώσουν ακόμα μερικά δευτερόλεπτα είναι έτοιμοι να θυσιάσουν κάθε αίσθηση ελευθερίας, αξιοπρέπειας, αυτοδιάθεσης, ίσως γιατί στερούνται “παιδείας θανάτου” και το άγχος της ανυπαρξίας, του Κενού και του Τίποτα λειτουργεί παραλυτικά τόσο στην Λογική όσο και στο κεντρικό νευρικό τους σύστημα.

Η ματιά του Θ. Τριαρίδη για τον φασισμό

Τρία είναι τα στάδια τού Φασισμού στο επιτυχημένο θεατρικό έργο του Θανάση Τριαρίδη με τον ναζιστικών συνυποδηλώσεων τίτλο Lebensraum (“Ζωτικός Χώρος”) που ανεβαίνει για δεύτερη συνεχή χρονιά στο θέατρο Faust: Φόβος, τρόμος, επαπειλούμενος (εικονικός) θάνατος. Οι φασιστικές εξουσίες παίζουν με το μυαλό του πλήθους που δεν διαθέτει ή δεν έχει επαρκώς εξασκήσει την κριτική ικανότητα του έτσι ώστε να μπορεί να σκεφθεί έξω από προκαταλήψεις, δεισιδαιμονίες, προκατασκευασμένες ιδέες, “μασημένη τροφή”. Δεν ξέρω εάν ο Δαρβίνος ή ο Νίτσε, ο Βάγκνερ ή ο Κνουτ Χάμσουν διατύπωσαν κατά λάθος (ή υποσυνείδητα) θεωρίες που μπορούν να παρεξηγηθούν και να εκληφθούν ως φονικά όπλα. Το σίγουρο όμως είναι πως κάθε στιγμή κρινόμαστε από τις επιλογές μας. Ο «φυσικός» άνθρωπος κατά Ρουσώ είναι καλός κ’ αγαθός.

Ο Διαφωτισμός και οι δυτικού τύπου Δημοκρατίες βασίστηκαν στα ουμανιστικά ιδεώδη. Τα δημοκρατικά Συντάγματα προστατεύουν τα Ανθρώπινα Δικαιώματα από κάθε επιβουλή. Η ελευθερία, η αυτοδιάθεση, η αυτοπραγμάτωση είναι δικαίωμα και καθήκον κάθε ατόμου που έχει το προνόμιο να ζει σε δημοκρατικές, ελεύθερες κοινωνίες. Όμως, η υφήλιος κατατρύχεται από πολέμους, ανισότητες, αδικίες… «Υπέρ Αδυνάμου» ο ποιητικός λόγος πάντα. Όμως, μερικές φορές πρέπει να δείξουμε τα πράγματα από την ανάποδη, από την κατοπτρική πλευρά, προκειμένου να λειτουργήσουν δραματοθεραπευτικά, με ομοιοπαθητικό τρόπο, ή απλώς να μας καταδείξουν την πραγματική ισχύ του αντιπάλου δέους, έτσι ώστε να μην καταφεύγουμε σε εξασθενητικές απλοποιήσεις.

Το μανιχαϊστικό πρότυπο της αέναης μάχης καλού-κακού δεν ισχύει στην Φυσική των υποατομικών σωματιδίων και δεν επαληθεύεται από την Κβαντομηχανική των πολλαπλών παραλλήλων δυνατοτήτων (και διαστάσεων). Ο Φασισμός είναι μία από τις παιδικές αρρώστιες της Ανθρωπότητας στην εξελικτική της πορεία προς το «θείον»; «Θεοί εστέ», δεν λέει στην Καινή Διαθήκη ο ενσαρκωμένος Θεάνθρωπος; Το σίγουρο είναι πως δεν έχουμε απαλλαγεί ακόμη από τα συμπτώματα τού ναζισμού κι η περιλάλητη “ανοσία της αγέλης” δεν έχει ακόμη επιτευχθεί. Ό,τι και να κάνουν οι ιθύνοντες, φαίνεται πως το “mind control” είναι δίκοπο μαχαίρι. Δράση-αντίδραση…

Τhink tanks σε όλον το κόσμο, συστηματοποιημένα ή νεφελώματα αδέσμευτων διανοητών, (συνήθως συγγραφέων που δημοσιογραφούν), συνεισφέρουν στο ψηφιδωτό μiας Γνώσης που εγγυάται την επόμενη Αναγέννηση. «Η Α-Λήθεια θα σας λυτρώσει» (βιβλική φράση). Η αλήθεια, η μνημοσύνη, η εξάσκηση της κριτικής σκέψης (κατεπείγουσα ανάγκη), θα μας λυτρώσει. Και μαζί μ’ εμάς την πολύπαθη Γη.