Γάζα: 5.000 χρόνια αντίστασης

Ο Στράβων αποκαλούσε τη Γάζα «τη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας». Ήταν λιμάνι διέλευσης και κόμβος καραβανιών που συνέδεε την Αφρική, την Αραβία και την Ινδία. Η στρατηγική και συμβολική αξία της την κατέστησε έναν από τους πιο αμφισβητούμενους τόπους στην ιστορία.

Αυτό είναι που αιώνες αποικιακού πολέμου και δεκαετίες κατοχής έχουν θολώσει. Ο αρχαίος κοσμοπολιτισμός της Γάζας έχει θαφτεί, σκόπιμα, στα ερείπια της σύγχρονης καταστροφής.

Η επίσκεψη στην έκθεση Gaza: 5.000 χρόνια, που φιλοξενείται στο Institut du Monde Arabe (IMA) στο Παρίσι, ήταν το ελάχιστο που μπορούσα να κάνω απέναντι στη μνήμη της ισοπεδωμένης Γάζας και στον ανθρώπινο πόνο.

Η έκθεση παρουσιάζει θραύσματα ενός πολιτισμού υπό πολιορκία: αντικείμενα που διέφυγαν τον πόλεμο, την αμέλεια και την καταστροφή. Από το 2007, το Μουσείο Τέχνης και Ιστορίας της Γενεύης (Musée d’Art et d’Histoire de Genève) φιλοξενεί περίπου 530 αρχαιολογικά αντικείμενα που ανήκουν στην Παλαιστινιακή Εθνική Αρχή: αμφορείς, λυχνάρια, ειδώλια, επιτύμβιες στήλες, ψηφιδωτά – από την Εποχή του Χαλκού έως την Οθωμανική περίοδο. Αυτά τα αντικείμενα δεν έχουν επιστρέψει στη Γάζα, αλλά συγκροτούν ένα αρχείο… αντοχής.

Με την υποστήριξη του MAH και της Παλαιστινιακής Αρχής, το IMA επέλεξε 130 έργα: ανασκαμμένα από τη δεκαετία του 1990 μέσω γαλλο-παλαιστινιακών συνεργασιών (όπως το εξαιρετικό ψηφιδωτό του Άμπου Μπαράκεχ) και κομμάτια από την ιδιωτική συλλογή του Χουντάρι, η οποία δωρήθηκε το 2018 και εκτίθεται για πρώτη φορά στη Γαλλία.

Πλάι σε αυτά τα έργα παρουσιάζονται χάρτες βομβαρδισμών από ερευνητικές ομάδες, ένα χρονολόγιο πρόσφατων αρχαιολογικών ευρημάτων και σπάνιες φωτογραφίες της Γάζας από τις αρχές του 20ού αιώνα. Όμως η πιο ουσιαστική συνεισφορά της έκθεσης βρίσκεται αλλού: επαναβεβαιώνει την ιστορικότητα της Γάζας. Μαρτυρεί τη συνέχεια ενός πολιτισμού που αρνείται να σβήσει και να θαφτεί στα ερείπια.

Η μνήμη και η τέχνη έχουν σημασία. Ιδίως τώρα.