Η “Αγγλίδα Ερωμένη” της Ντυράς – Μία εμβληματική θεατρική παράσταση

Συνεπικουρούμενη από δύο ενδελεχείς ηθοποιούς, τον Πέτρο Αποστολόπουλο και τον Γιάννη Νικολόπουλο, συμβάλλει στη δημιουργία ενός ανατριχιαστικού ψυχολογικού θρίλερ (με την μαεστρία της Μαργκερίτ Ντυράς) που ακολουθεί τον θεατή ακόμα και μετά το καταληκτικό χειροκρότημα τού εκάστοτε μοναδικού και ανεπανάληπτου παραστασιακού συμβάντος, που συνυφαίνεται με τις ανάσες και την ενεργητική σιωπή τού κοινού, όπως στις μεγάλες θεατρικές σκηνές τού κόσμου σπανίως συμβαίνει.

Εάν ανατρέξουμε στην Θεωρητική Φυσική των Υποατομικών Σωματιδίων (ειδικά στην κβαντομηχανική) είναι σαφές πως κάθε απόπειρα καταδολιεύσεως, απάτης, ψευδορκίας, λαθροχειρίας, νοητικού χειρισμού οδηγεί σε δραματική σχάση τού πεδίου, με αποτέλεσμα το σεντόνι τού χωροχρονικού συνεχούς να ξεσκίζεται και η ενιαία ολική ενέργεια να κατακερματίζεται χωρίς (άμεση) ελπίδα επανενώσεως.

Η μεγάλη Μαργκερίτ Ντυράς τολμάει σε δύσκολες εποχές (στα μέσα τού 20ου ταραγμένου αιώνα) να εξομολογηθεί δημόσια (με τις κατάλληλες τεκμηριώσεις σε φωτογραφικό υλικό από το οικογενειακό άλμπουμ) ότι στη μακρινή Ινδοκίνα η μάνα της συναινεί στην εκπόρνευσή της από τον μεγάλο της αδελφό, ενόσω ο μικρότερος είναι κι αυτός θύμα τού κακοποιητικού πρωτότυπου. Το έργο αυτό (που έγινε και ταινία) τιτλοφορείται “Ο Εραστής”, αλλά θα έπρεπε να έχει υπότιτλο “Η συστηματική (οικογενειακή) εκπόρνευση τής ανήλικης κορασίδος” (κάτι πολύ σύγχρονο κι επίκαιρο σήμερα).

Η Ντυράς λέει την αλήθεια

Η Ντυράς λέει την αλήθεια και καθαγιάζεται στη συλλογική συνειδητότητα, ανάλογη με τον “άγιο και μάρτυρα” Ζαν Ζενέ – έτσι όπως τον ανακήρυξε ο αρνηθείς το Νόμπελ Λογοτεχνίας, μέγιστος φιλόσοφος τής ανθρώπινης κατάστασης και γνώστης τής πανανθρώπινης Ψυχής Ζαν-Πωλ Σαρτρ.

Στο συγκεκριμένο έργο, μία καθολική (πιστή πριν προδοθεί από τον πρώτο εραστή της) σκοτώνει την ειδικών αναγκών (και ικανοτήτων) εξαδέρφη της – μάλλον επειδή υποκύπτει στις σεξουαλικές ορέξεις τού συζύγου τής περιστασιακής φόνισσας. Στη συνέχεια την τεμαχίζει και την στέλνει “πακέτο” (σαν να πρόκειται για χοιρινό παστό) με τα τραίνα τής γραμμής σε διάφορους προορισμούς εντός κι εκτός Γαλλίας…

Και θα έμενε ατιμώρητη, εάν μπορούσε να πει ψέματα, ή έστω να σωπάσει. Όταν ακούει δύο τυχαίους περαστικούς να λένε ότι η δολοφονία έγινε σε λάθος μέρος, σπεύδει αμέσως αφελώς να τους διορθώσει, λέγοντας πως το ειδεχθές φονικό έγινε σε ένα υπόγειο! Τα υπόλοιπα είναι γνωστά. Η αστυνομία την συλλαμβάνει, εκείνη ομολογεί, ο σύζυγος κάνει πως δεν ξέρει τίποτα, ο πλατωνικός εραστής είναι ανυπόληπτος ως μισάνθρωπος και ζων εις καλύβην πτωχικήν εν τω παρακειμένω δάσος…

Και εκείνη προτιμάει τη φυλακή από τη συζυγική της εστία που είναι θεμελιωμένη στα ψέματα κι όπου κυριαρχεί η υποκρισία. Ο τίτλος τής φόνισσας, εγκλεισμένης μαζί με άλλα παραβατικά άτομα, δεν την ενοχλεί καθόλου. Είναι συμφιλιωμένη με την πράξη της, αν και δεν μπορεί να εξηγήσει επαρκώς τα κίνητρά της στον ανακριτή με τις ψυχαναλυτικές βλέψεις. Τού λέει τη μαγική φράση: «εάν μού κάνετε την κατάλληλη, τη σωστή ερώτηση θα σας απαντήσω».

Εμβληματική προσέγγιση

Αλλά κανείς δεν την ρωτάει, παραδείγματος χάριν: «Γιατί μπερδεύει την amante (ερωμένη) με την menthe (μέντα);». Η δεινή πεζογράφος Μαρκερίτ Ντυράς κρύβει το κλειδί αυτού του μυστηρίου σε κοινή θέα: στον τίτλο! Αυτό θα πει μεγάλος παγκόσμιος δραματουργός. Η “Αγγλίδα Ερωμένη” είναι “η αγγλική μέντα” (το τσάι, ίσως). Ποιο ψυχαναλυτικό μοτίβο, ποιο σύμβολο υποκρύπτεται σε αυτή τη γλωσσική σύγχυση; “Γλώσσα λανθάνουσα…”. Θα μείνουμε πάντα με την απορία.

Σε αυτή την εμβληματική, ανυπολογίστου βάθους παραστασιακή προσέγγιση ενός φιλοσοφικού, υπαρξιακού κείμενου για τον έρωτα και την πίστη, αναδεικνύονται τα πρόσωπα σαν τρομακτικές φιγούρες ενός απόκοσμου κουκλοθέατρου. Ο Ιονέσκο, ο Πίντερ, ο Παζολίνι, ο Ζολά, ο Ζενέ, ο Ταχτσής… είναι εδώ. Κι ο Ευριπίδης, ο Στρίντμπεργκ, ο “σκοτεινός” Ηράκλειτος ακόμα. Και κάπου εκεί στη γωνία, ο Σωκράτης κρυφογελάει με το περίεργο ανθυπομειδίαμα των αρχαϊκών Κούρων.

Πέρα από τη σεμνοτυφία, τη σεμνοπρέπεια, την αξιοπρέπεια… υπάρχει και η αλήθεια. Σαν θάλασσα. «Και ποιος θα μπορέσει να την εξαντλήσει;», όπως λέει ο Σεφέρης, μεταγράφοντας τον Αισχύλο (από το πρώτο μέρος τής “Ορέστειας”, από τον “Αγαμέμνονα”). Τα πράγματα είναι απλά, πριν τα περιπλέξουν οι τρομοκρατημένοι παραζαλισμένοι νόες μας, των ανθρώπων που ζουν μια ζωή με τον φόβο του θανάτου και ηρωοποιούν δολοφόνους και αυτόχειρες, γιατί θαυμάζουν την παράλογη αποκοτιά τους.

Ο πραγματικά ελεύθερος άνθρωπος ζει και πεθαίνει σαν πεταλούδα, σαν ωδικόν πτηνόν, ως ποιητής… Οι υπόλοιποι μεμψιμοιρούν. Οι κριτικοί οφείλουν να επισημαίνουν. Τα συμπεράσματα δικά σας…