Η οδύσσεια της γαλλικής μελέτης για την αρχαία τριήρη

«Ποτέ ιμπεριαλισμός δεν ασκήθηκε με περισσότερη κομψότητα!»: Με αυτήν τη διαπίστωση έκλεισε ο Κάρολος Λε Νταντύ (Charles Le Dentu) τη μνημειώδη εργασία του για το Πολεμικό Ναυτικό της Αρχαίας Αθήνας. Ο εν λόγω συγγραφέας δεν είχε σχέση ούτε με τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες γενικώς, ούτε με την Αρχαία Ελλάδα ιδιαιτέρως. Ήταν Γάλλος, γόνος παλαιάς οικογένειας από τη Νορμανδία, την οποία διέκρινε μακρά παράδοση επιδόσεων σε λειτουργήματα και επαγγέλματα σχετικά με τη θάλασσα.

Ο Κάρολος γεννήθηκε στη Γουαδελούπη το 1850, δεδομένου ότι ο πατέρας του ήταν αξιωματικός του Γαλλικού Ναυτικού. Σπούδασε όμως στη μητροπολιτική Γαλλία, στην περίφημη “Κεντρική Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων”, από την οποία αποφοίτησε το 1873 ως “διπλωματούχος μηχανικός”. Αρχικώς, εντάχθηκε στο ανθρώπινο δυναμικό φορέα, που ειδικευόταν στη γεφυροποιία και τη ανέγερση μεταλλικών κατασκευών.

Στη συνέχεια όμως προτίμησε να εγκατασταθεί στην -τότε κοσμοπολίτικη- Αίγυπτο, όπου γρήγορα αναδείχθηκε ως στέλεχος της “Παγκόσμιας Εταιρείας της Διώρυγας του Σουέζ”. Αφότου συνταξιοδοτήθηκε, ως αναπληρωτής αρχιμηχανικός πια της εν λόγω Εταιρείας, αποσύρθηκε στη Νίκαια όπου και άφησε, το 1939, την τελευταία του πνοή. Και σύμφωνα με επιθυμία που κατηγορηματικώς είχε εκφράσει, τάφηκε στο Χερβούργο, γενέτειρα των προγόνων του.

Υπήρξε άγαμος και άτεκνος. Πεθαίνοντας όμως κληροδότησε στον ανεψιό του Κάρολο-Ιωάννη Λε Νταντύ χειρόγραφη, ογκώδη και πολυσέλιδη μελέτη του σχετική με τη ναυπήγηση και πλεύση της τριήρους των Αρχαίων Αθηνών. Το έργο αυτό παρέμεινε επί δεκαετίες αναξιοποίητο, μέχρις ότου η ύπαρξή του περιήλθε σε γνώση της γαλλικής “Ακαδημίας των Τεχνών και των Επιστημών της Θάλασσας” (Académie des arts & sciences de la mer).

Η συμβολή του Ναυάρχου Μπαντιά

Η συγκεκριμένη Ακαδημία ιδρύθηκε το 2011 από τον Πιερ-Αρνώ Λεμπονουά ντε Νεέλ (Pierre-Arnaud Lebonnois de Néhel). Η έδρα της βρίσκεται στη Βρετάνη. Δυστυχώς ο ιδρυτής, προσωπικότητα πολύπλευρη και πολυτάλαντη, δεν ζει πια. Λίγο πριν από τον θάνατό του όμως, πρόλαβε να έλθει σε επαφή με τον συγγραφέα αυτών των γραμμών –και η μεταξύ τους αμοιβαία συμπάθεια και κατανόηση αναπτύχθηκε ραγδαίως.

Επιπλέον, το πάθος του ελληνογαλλικού διώνυμου για τους “ανθρώπους της θάλασσας” και τα επιτεύγματά τους γρήγορα προσείλκυσε το ενδιαφέρον του -γαλλομαθούς- Ναυάρχου Δημήτριου Μπαντιά και το αποτέλεσμα υπήρξε θεαματικό: Τον Μάιο του 2016, πανηγυρικώς επισφραγίστηκε στο περίφημο “ψαροχώρι” του Σαιν Τροπέ, η αδελφοποίηση της Ακαδημίας με το “Ινστιτούτο Ιστορίας [της] Εμπορικής Ναυτιλίας”, το οποίο στεγάζεται στον Πειραιά και λειτουργεί υπό την αιγίδα του Λιμενικού Σώματος. Έτσι, το πρώτο “απτό” αποτέλεσμα της ενοποίησης των δύο πολιτιστικών φορέων υπήρξε η -με μεσολάβηση της Ακαδημίας- δωρεά της μελέτης του Λε Νταντύ στο Ινστιτούτο.

Η γραφειοκρατία, οδυνηρή συνέπεια της σταθερής άρνησης των συμπατριωτών μας να αναλάβουν ευθύνες, συνιστά βασική τροχοπέδη στην ανέλιξη του δημόσιου βίου της χώρας μας. Έχοντας αυτό κατά νουν ο Ναύαρχος Μπαντιάς αποδύθηκε, με τη συνδρομή του Διευθυντή του Ινστιτούτου, Πλωτάρχη Ζήσιμου Ζέρβα, σε τραχύ αγώνα επίσπευσης της διαδικασίας αποδοχής της δωρεάς.

Ο τότε υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Παναγιώτης Κουρουμπλής, αμέσως κατανόησε το μέγεθος της προσπάθειας των δύο Αξιωματικών και -ω του θαύματος!- η απόφαση αποδοχής της γαλλικής δωρεάς (χρηματικής αξίας 18.000 ευρώ) δημοσιεύθηκε κατά τα τέλη Δεκεμβρίου 2017 στην “Εφημερίδα της Κυβερνήσεως” (ΦΕΚ Β΄, αρ. 4659 [29-12-2017], σ. 62166).

Η συνάντηση με τον υπουργό

Έκτοτε τα πράγματα εξελίχθηκαν ταχύτατα. Επιτεύχθηκε, πράγματι, η από τον συγγραφέα του παρόντος άρθρου μεταγραφή και ελληνική μετάφραση του χειρογράφου του Λε Νταντύ, τα σχετικά κείμενα εντάχθηκαν σε δημόσια ηλεκτρονικά αρχεία, δεόντως αποφασίστηκε η αγγλική μετάφραση της μελέτης του Γάλλου επιστήμονα και, τελικώς, η από το Ινστιτούτο δημοσίευση του συνόλου των κειμένων αυτών. Εν ολίγοις, όλα πήγαιναν καλά… έως ότου γενικώς σταμάτησαν να πηγαίνουν.

Γιατί; Διότι… Εμείς, οι Νεοέλληνες, μια χαρά καταλαβαίνουμε αυτό το “Διότι”! Άλλαξε το πολιτικό σκηνικό, ο Μπαντιάς αποστρατεύθηκε, το Διοικητικό Συμβούλιο του Ινστιτούτου μεταβλήθηκε, μάς προέκυψε ο κορονωϊός κ.τ.λ., κ.τ.λ. Ο πρωτεργάτης της δωρεάς, απόγονος συνώνυμος του Κάρολου Λε Νταντύ, μεγάλης πια ηλικίας, άρχισε να αγωνιά. Μήπως πεθάνει, προτού να δει δημοσιευμένο το “έργο ζωής” του προγόνου του;

Και το άγχος του έγινε μεγαλύτερο, διότι είχε ήδη τιμητικώς προσκληθεί στην ελληνική πρεσβεία στο Παρίσι, στελέχη της οποίας κυριολεκτικώς τον κατέκλυσαν με ευχαριστίες για την “προς την Ελλάδα ευγενική χειρονομία του”. Τελικώς τα ερωτήματα του τύπου “μα τι επιτέλους γίνεται;” οξύνθηκαν τόσο πολύ, ώστε ο συγγραφέας του εν όψει κειμένου ζήτησε να συναντηθεί με τον νέο υπουργό Ναυτιλίας, Γιάννη Πλακιωτάκη.

Παραδόξως, η συνάντηση πραγματοποιήθηκε εύκολα και γρήγορα. Επιπλέον, ο υπουργός, εμφανώς αποφεύγοντας τις στη χώρα μας παραδοσιακές προσποιήσεις, συμπεριφέρθηκε με εγκαρδιότητα ειλικρινή. Άκουσε προσεκτικά τον συνομιλητή του, κατάλαβε το γραφειοκρατικό χάος όπου είχε πια βυθιστεί το αντικείμενο της γαλλικής δωρεάς, υποσχέθηκε να προχωρήσει στις αναγκαίες για την επίλυση του θέματος ενέργειες και τελικώς, κατά τη στιγμή του τερματισμού της συνάντησης, διατύπωσε ειλικρινή φιλοσοφικό αφορισμό, τελείως απροσδόκητο ως προς Έλληνα πολιτικό: «Αυτό που μας χρειάζεται στη ζωή είναι Υγεία και Τύχη».

Στα δίχτυα της γραφειοκρατίας…

Έμπλεως χαράς, ο συνομιλητής του υπουργού μετέφερε τις υποσχέσεις αυτού του τελευταίου στο προσωπικό του Ινστιτούτου. Συνακολούθως, κλίμα ευφροσύνης επικράτησε και γρήγορα γενικεύθηκε, λόγω της -βάσει λανθάνουσας ου μην αλλά συννόμου παρακολούθησης του συγκεκριμένου κυβερνητικού στελέχους- επιβεβαίωσης τού ότι ήδη αρμοδίως δίνονταν οι οδηγίες “που έπρεπε να δοθούν”. Ξανά-μανά όμως -τι απογοήτευση!- τα πάντα αποτελματώθηκαν. Γιατί; Διότι…

Τελοσπάντων! Το θέμα είναι ότι τρία χρόνια μετά την επίσημη, από την πλευρά του Ελληνικού Κράτους, αποδοχή της δωρεάς ενός σπουδαίου έργου, η συστηματική και πολύπλευρη μελέτη του οποίου μπορεί να ρίξει φως σε πτυχές ιδιαίτερα σημαντικές της Ιστορίας των Αρχαίων Ελλήνων, η όλη προσπάθεια κυριολεκτικώς βολοδέρνει μέσα στα δίχτυα της νεοελληνικής γραφειοκρατίας. Μιλάμε δηλαδή για “πλήρη προβολή και αξιοποίηση” της κληρονομιάς των Αρχαίων μας Προγόνων! Τα “Μάρμαρα του Παρθενώνα” μας μαράνανε!

Η μελέτη του Ναυτικού της Αρχαίας Αθήνας έχει κάνει, στον επιστημονικό χώρο, βήματα σημαντικά. Ως γνωστόν, έχει ήδη ναυπηγηθεί ομοίωμα της αρχαίας τριήρους. Ουχ ήττον, υπάρχουν ακόμη προβλήματα που εμποδίζουν την πλήρη εν προκειμένω γνώση μας. Ποια ακριβώς ήταν η εσωτερική διαρρύθμιση του σκάφους; Τι ταχύτητα ανέπτυσσε; Ποιος ήταν ο ρόλος τής ιστιοφορίας της; Ποια εποχή και ποιες ώρες ταξίδευε; Πού και πώς στεγαζόταν, όποτε δεν έπλεε; Στα ερωτήματα αυτά μπορεί να δοθεί απάντηση χάρη στην εργασία του Γάλλου σοφού. Είθε να μη καθυστερήσει άλλο η αξιοποίησή της.