Η πανδημία πολλαπλασίασε το “έθνος του Netflix”

Ο ελεύθερος χρόνος στα χρόνια της μεγάλης ψευδαίσθησης ήταν ψυχαγωγία, διακοπές και τέλος πάντων χάσιμο χρήματος (αφού ο χρόνος είναι χρήμα). Η επερχόμενη 4η Βιομηχανική Επανάσταση λέγεται ότι θα μειώσει πολύ το χρόνο δουλειάς. Ήδη οι επιτετραμμένοι του μεγάλου κεφαλαίου αναζητούν τρόπους πώς θα αξιοποιήσουν οικονομικά τον πιθανό ελεύθερο χρόνο που θα απελευθερώσουν οι αλγόριθμοι και τα ρομπότ για τις μάζες, έτσι ώστε αυτές να είναι απασχολημένες…

Όμως, ενώ όλα έβαιναν καλώς, ο κορονοϊός έφερε άπλετο χρόνο σε αυτές τις μάζες.
Οι μάζες έμειναν σπίτι έντρομες. Εδώ δεν πρόκειται για το στωϊκό «δικαίωμα στην τεμπελιά» και τον αναγκαίο χρόνο για εναρμόνιση-συντονισμό με τη φύση, αλλά για έναν
ελεύθερο χρόνο ανεξέλεγκτο, όπου τα υποκείμενα ευρισκόμενα σε δεινή φάση σκέφτονται τις καταστάσεις, σταθμίζουν τη συμπεριφορά και τις δράσεις των πολιτικών, περνάνε ώρες μπροστά σε αυτό το αναρχικό διαδίκτυο και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σκέφτονται. Σκέφτονται για όλα! Από μηδενικής βάσεως!

Κι εκεί που ο ελεύθερος χρόνος ήταν μαζική κατανάλωση, αίφνης γίνεται αντίπαλός της. Γίνεται δημιουργικός χρόνος για το ανθρώπινο υποκείμενο. Όπως έχει αποκαλύψει με ισχυρή επιχειρηματολογία η Σχολή της Φρανκφούρτης, ο ελεύθερος χρόνος είναι βασικός αντίπαλος της μαζικότητας, που έχει διαμορφώσει το σύστημα στις λεγόμενες δημοκρατίες μας, γιατί ακριβώς φέρνει στο προσκήνιο το ανθρώπινο υποκείμενο. Η Χάνα Άρεντ είχε υποστηρίξει ότι «το να στερήσεις τον ελεύθερο χρόνο από το ανθρώπινο υποκείμενο είναι σαν να το έχεις μετατρέψει σε κάτι που και τα ζώα δεν έχουν» (Στέφανος Ροζάνης).

Η στοχαστική εσωστρέφεια του πλήθους

Πράγματι, τώρα στον ελεύθερο χρόνο το “πλήθος” ξαναγυρίζει σε μια στοχαστική εσωστρέφεια, καθώς οι εικονικές αξίες και οι προσομοιώσεις καταρρέουν. Αναζητά πιο αυθεντικές έννοιες και την ουσία των καταστάσεων. Αθόρυβα και υποδόρια έχει ξεκινήσει μια μεγάλη πολιτισμική ανατροπή. Το ζήτημα είναι κρίσιμο, τώρα που σκεφτόμαστε για το τι θα αντιμετωπίσουμε την επόμενη μέρα και το τι μπορούμε να κάνουμε ο καθένας μόνος του και όλοι μαζί.

Βέβαια, αυτή η απρόσμενη και ανεξέλεγκτη κατάσταση στοχασμού γίνεται σε συνθήκες
απομόνωσης και τρόμου, καθώς τα συστήματα υγείας έχουν αφήσει τους περισσότερους
μόνους, φορείς και μη, νοσούντες ή ασυμπτωματικούς. Οι σκέψεις είναι μελαγχολικές ή και απαισιόδοξες. Ταυτόχρονα η αίσθηση του χρόνου αποκτά άλλες διαστάσεις, ακόμη και η αρίθμηση της. Πόσοι από μας χάσαμε το μέτρημα των ημερών και ρωτάμε τους
συγκατοίκους μας «τι μέρα είναι σήμερα;»…

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, «οι ερευνητές του Πανεπιστημίου ΜΙΤ των ΗΠΑ με
επικεφαλής τις νευροεπιστήμονες Λίβια Τόμοβα και Ρεμπέκα Σαξ, που έκαναν τη σχετική
προδημοσίευση στο bioRxiv σύμφωνα με το “Scientific American”, βρήκαν για πρώτη φορά ότι τόσο η μοναξιά, όσο και η πείνα, προκαλούν κοινά σήματα σε μια ζωτική περιοχή του εγκεφάλου, τη μέλαινα ουσία (substantia nigra), που είναι το κέντρο παραγωγής του βασικού νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνης και ελέγχει τόσο τις ανταμοιβές όσο και τα κίνητρα» (Καθημερινή, 9.4.20).

Θα βγούμε άραγε “πεινασμένοι” για ζωή από αυτή την κατάσταση; Ή θα γίνουμε τα ζόμπι
του εαυτού μας; Τι επίπτωση θα έχει πάνω μας αυτός ο άπλετος χρόνος; Θα λειτουργήσει, όπως το άπλετο φως, μέσα στον περιορισμένο χώρο (και χρόνο) που ζούμε; Θα είναι μια illumination, μια έκλαμψη του μυαλού, ή θα καούμε μπροστά στις οθόνες μέσα από τις οποίες περνάει η προπαγάνδα της χειραγώγησης από την εξουσία;

Έχει το Netflix ιδεολογία;

Σε μια σχετική και μάλλον αισιόδοξη ανάρτησή μου στο Facebook για το ότι ο εγκλεισμός
μας υποχρεώνει να σκεφτόμαστε, ένας καλός φίλος σχολίασε: «με εξαίρεση όσους
λιώνουν στο Netflix». Η παρατήρησή του είναι σημαντική, όχι μόνο για το «λιώνουν» (έχει ήδη δημιουργηθεί το έθνος του Netflix με 180 εκατομμύρια μέλη προ κορονοϊού που είναι πραγματικό και ενδεχομένως σωτήριο), αλλά και με το τι δείχνει η πλατφόρμα αυτή.

Πρόκειται για ένα θέμα που με απασχολεί εδώ και καιρό, με την έννοια εάν το διαδικτυακό αυτό κανάλι προωθεί κάποια ιδεολογία, αν παίζει έστω υποδόρια τον λαγό του συστήματος εξουσίας, ή μήπως είναι ανατρεπτικό. Προφανώς και περιλαμβάνονται “ανώδυνες” ψυχαγωγικές ταινίες και σειρές, κωμωδίες, σαπουνόπερες κλπ.

Αλλά τα μεγάλα του hit είναι σειρές και ταινίες με πολιτικό νόημα, με ιστορικότητα αποκαλυπτική, με πολύ κριτική στο σύστημα, στην αθλιότητα της αμερικάνικης απονομής δικαιοσύνης, στον εσωτερικό πόλεμο στη CIA, στην πολιτική διαφθορά στις ΗΠΑ, στη Νότια Κορέα, στην Αφρική, στο Ισραήλ, στο Μεξικό, τη Βραζιλία, στη διαφθορά της αστυνομίας, στη σχέση ναρκεμπόρων-πολιτικών και μυστικών υπηρεσιών κ.ο.κ.

Για παράδειγμα, η πετυχημένη σειρά “La Casa del papel” που είναι η Νο2 σειρά παγκοσμίως όλων των εποχών σε τηλεθέαση, στην ουσία αποτελεί ένα εγχειρίδιο νέου τύπου επανάστασης και πολιτικής ανατροπής. Ο δημιουργός της Alex Pinna, μέσα από μια
ιστορία δράσης και πολλούς χαρακτήρες που εύκολα το ευρύ κοινό θα βρει κάποιον ή
κάποια να ταυτιστεί, ανοίγει όλα τα κοινωνικά ζητήματα και στοχοποιεί το νομισματικό-
τραπεζικό σύστημα ως κεντρικό εχθρό.

Σειρές με πολιτικοκοινωνικά μηνύματα

Το “La Casa del papel” είναι ένα ανάλογο του Jocker. Δημιούργησε εκατοντάδες χιλιάδες οπαδούς σε όλο τον πλανήτη που φοράνε τις μάσκες του Νταλί και τις κόκκινες φόρμες. Από ένα άλλο πρίσμα, το Messaih εκτός από την γελοιοποίηση του θρησκευτικού
φαινομένου στις ΗΠΑ, ανοίγει το ζήτημα της πολιτισμικής τρομοκρατίας, ενώ το
αποκαλυπτικό και προκλητικό φιλμ οι “Δύο Πάπες»” αποκαλύπτει στο ευρύ κοινό τους
μηχανισμούς της Εκκλησίας.

Το βάσκικο εσχατολογικό θρίλερ “The platform”, είναι η επιτομή του υπαρξισμού. Δριμεία κριτική στην ανελέητη διαφθορά θα βρούμε στο βραζιλιάνικο σίριαλ “The mechanism”, στο μεξικάνικο “Tihuanna”, στο νοτιοκορεάτικο “The vagabond”, στο οικολογικό “Deep Water Horizon”. Εκπληκτικά ενδιαφέροντα κριτικής στην αφρικανική διαφθορά είναι τα “Black Earth Rising”, “Beasts of no nation”, “Queen Sono”.

Στο “The Traitors” αποκαλύπτεται ο αδίστακτος ρόλος της Αμερικής στη μεταπολεμική Βρετανία, ενώ στο περιβόητο “House of Cards” αποκαλύπτεται το βρώμικο πρόσωπο της αμερικάνικης πολιτικής. Βέβαια, η επιτομή της πολιτικής θεωρίας και της πολιτικής επιστήμης παρελαύνει ολόκληρη στο εξωτικό “Black Sails”. Στο ισπανικό “Elite” καταγράφεται η διαφθορά στα κολέγια της αριστοκρατίας. Το “SENSE 8” ένας μεταφυσικός ύμνος στη διαφορετικότητα, ευαγγελίζεται ένα τηλεπαθητικό homo universalis, μια άλλη εκδοχή της παγκοσμιοποίησης.

Η λίστα των σειρών και των ταινιών που έχουν ισχυρά πολιτικοκοινωνικά μηνύματα είναι
μακρά και ενδιαφέρουσα. Συνεπώς, δεν είναι αδόκιμο να ισχυριστεί κανείς πως οι
παραγωγές του Netflix διακατέχονται από κάποια πολιτική φιλοσοφία, η οποία με αριθμητικούς όρους, ενδέχεται να αποτελεί το νέο παγκόσμιο διαμορφωτή πολιτικών
απόψεων, θέσεων και ίσως και δράσεων.