Η πρώτη πτήση του Δαίδαλου. Μύθος ή προϊστορία;

Ο γνωστός μύθος της πρώτης πτήσης από τον Δαίδαλο και τον Ίκαρο είναι ευρύτατα διαδεδομένος σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι, όμως, μόνο ένας μύθος ή μήπως είναι αναφορά σε ένα πραγματικό γεγονός; Με τις σύγχρονες μεθόδους εντοπισμού και πιστοποίησης που προσφέρει η τεχνολογία, μύθοι του παρελθόντος έχουν επιβεβαιωθεί σαν προϊστορία του παρόντος. Η πρώτη πτήση του Δαίδαλου και του Ίκαρου, ως προϊστορικό γεγονός, πρέπει να έλαβε χώρα περίπου το 1.600 π.Χ., σύμφωνα πάντα με ισχυρές, αποχρώσες, ιστορικές ενδείξεις. Το 1988 επιστήμονες του περίφημου Tεχνολογικού Iνστιτούτου Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) απέδειξαν στην πράξη ότι η πτήση του Δαίδαλου ήταν πράγματι εφικτή.

Η μυθολογία περιλαμβάνει ιστορίες του απώτερου παρελθόντος που μεταφέρθηκαν από γενεά σε γενεά, μέχρι να καταγραφούν από κάποιον ιστορικό ή άλλο διανοούμενο. Οι ιστορίες αυτές είναι πιθανόν να προήλθαν, είτε από πραγματικά γεγονότα είτε από την οξυμένη φαντασία ανθρώπων που αρέσκονταν να λένε ιστορίες, για να περάσει η ώρα γύρω από την πυρά. Στο πέρασμα των αιώνων, οι ιστορίες αυτές διανθίστηκαν με δράκους, τέρατα και υπερφυσικούς ήρωες, εκφράζοντας το δέος των ανθρώπων που στην εποχή τους δεν είχαν την επιστημονική ικανότητα να επεξηγήσουν φυσικά φαινόμενα ή καταστάσεις.

Πέρα από τη μυθολογία, η προϊστορία περιλαμβάνει γεγονότα που θεωρούνται πραγματικά μεν, αλλά η έλλειψη απτών στοιχείων και κυρίως γραπτών κειμένων, δεν επιτρέπει στην αρχαιολογική–ιστορική έρευνα να επιβεβαιώσει με απόλυτη ακρίβεια τον χρόνο και τη διαδοχή των γεγονότων, ώστε αυτά να θεωρηθούν ιστορικά στοιχεία.

Η πρόοδος της τεχνολογίας, σε συνδυασμό με την επιστημονική έρευνα και τη μελέτη, επιτρέπει σε αναθεώρηση των δεδομένων και, με αυτό τον τρόπο, πρώην μυθολογικά θέματα να εντάσσονται από τη μυθολογία στη σφαίρα της προϊστορίας. Προς επίρρωση του περάσματος από τη μυθολογία στην προϊστορία, αναφέρονται στη συνέχεια τρία συγκεκριμένα παραδείγματα.

Εντοπισμός της αρχαίας Τροίας ή Ίλιον

Για πάρα πολλά χρόνια, περίπου για 30 αιώνες, η Ιλιάδα θεωρείτο ένα πόνημα του Ομήρου, το οποίο βασιζόταν αποκλειστικά στη δημιουργική φαντασία του ποιητή. Η εκστρατεία και η καταστροφή της Τροίας θεωρείτο ένας απλός μύθος, από τότε που συνέβη και μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα. Το 1870 μΧ ένας ιστορικός μελετητής, ο Ερρίκος Σλήμαν, μετά από μελέτη, έρευνα και διασταύρωση πληροφοριών, πίστεψε ότι η Ιλιάδα του Ομήρου αναφερόταν σε πραγματικά γεγονότα και αποφάσισε να αποδείξει τη θεωρία αυτή.

Εκτιμώντας κατά προσέγγιση την περιοχή που θα έπρεπε να υπήρχε η αρχαία Τροία, άρχισε τις ανασκαφές στο ύψωμα του Χισαρλίκ. Διαπίστωσε με έκπληξη ότι στο σημείο αυτό που είχε επιλέξει, υπήρχαν σε διαδοχικές χρονικές περιόδους πόλεις χτισμένες η μία επάνω από την άλλη, καθιστώντας δύσκολο το έργο της ανασκαφής. Μην γνωρίζοντας από στρωματογραφία του εδάφους, αναγκάστηκε να προχωρήσει τις ανασκαφικές εργασίες με κάθετες τομές χρησιμοποιώντας, σύμφωνα με τις αναφορές, δυναμίτη που προκαλούσε καταστροφή στα υπάρχοντα ερείπια.

Την αρχική αισιοδοξία ακολούθησε η απογοήτευση, βασισμένη στο γεγονός ότι ήταν θεωρητικά απίθανο να εντοπιστεί στα αλλεπάλληλα στρώματα ερειπίων η πραγματική ιστορική Τροία. Λίγο πριν τη διακοπή των ανασκαφών, το 1873 μΧ συνέβηκε το θαύμα. Στην ένατη χρονικά στοιβάδα ερειπίων, εντοπίστηκε μία πόλη κατεστραμμένη και ολικά καμένη. Το εύρημα ταίριαζε με την περιγραφή στην Ιλιάδα.

Όταν, κοντά στα τείχη της καμένης πόλης, βρέθηκε κρυμμένος ο αμύθητος θησαυρός του Πριάμου, τότε επιβεβαιώθηκε ότι τα ερείπια αυτά ήταν της αρχαίας Τροίας ή Ίλιον κατά άλλη ονομασία. Με επιστημονικές μεθόδους, επιβεβαιώθηκε ότι η πόλη αυτή είχε καταστραφεί το 1194 πΧ. Μετά την ανακάλυψη του αρχαίου Ιλίου, ο Σλήμαν προχώρησε σε έρευνες για τον εντοπισμό της πρωτεύουσας του βασιλιά Αγαμέμνονα, την οποία πράγματι ανάσκαψε στις Μυκήνες.

Ο Όμηρος έζησε το 800 πΧ, δηλαδή περίπου 390 χρόνια μετά την καταστροφή της Τροίας. Επομένως, όταν συνέγραψε την Ιλιάδα υπήρχαν πράγματι μνήμες από το γεγονός αυτό, που είχαν μεταφερθεί στις επόμενες γενεές, είτε υπό μορφή προφορικών ιστοριών είτε υπό την μορφή κειμένων ή παραστάσεων σε αγγεία. Το γεγονός ότι ο Όμηρος καταγόταν είτε από τη Χίο είτε από την αρχαία Σμύρνη, δηλαδή περιοχές σχετικά κοντά στην τοποθεσία της αρχαίας Τροίας, επιτείνει την πιθανότητα οι αναφορές γεγονότων στην Ιλιάδα να βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα.

Εντοπισμός της αρχαίας Κνωσού

Έχοντας αποδειχθεί ότι η Ιλιάδα, το έπος του Ομήρου, βασιζόταν σε πραγματικά γεγονότα, θα έπρεπε επομένως να υπήρχε και το βασίλειο του Μίνωα. Τούτο διότι σύμφωνα με τις αναφορές, ο εγγονός του Μίνωα, ο Ιδομενέας, συμμετείχε στην εκστρατεία κατά της Τροίας με 80 κρητικά πλοία. Επομένως, ο Ιδομενέας ζούσε και ήταν βασιλιάς το έτος 1194 πΧ που καταστράφηκε η Τροία.

Ένας άλλος ερευνητής, ο Άρθουρ Έβανς, το 1900 μΧ ξεκίνησε ανασκαφές στα ανατολικά του σημερινού Ηρακλείου στην Κρήτη, στην περιοχή της Κνωσού. Η ανασκαφική σκαπάνη έφερε στο φως τα ερείπια της αρχαίας Κνωσού. Με σύγχρονες επιστημονικές μετρήσεις και αναλύσεις, αποδείχθηκε ότι οι τοιχογραφίες της Κνωσού είχαν κατασκευαστεί το 1690 πΧ. Δηλαδή, τα ανάκτορα της Κνωσού, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα από τα υπάρχοντα ερείπια, είχαν κατασκευαστεί 60 χρόνια πριν από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης που συνέβη το 1630 πΧ. Σύμφωνα με τους ειδικούς αναλυτές, η έκρηξη του ηφαιστείου δημιούργησε τεράστιο παλιρροϊκό κύμα που κατέστρεψε το ανάκτορο. Σύμφωνα με τις αρχαιολογικές μελέτες, στην Κνωσό υπήρχαν ανακτορικές κατασκευές και παλαιότερα, αλλά αυτά του 1690 πΧ συνάδουν με τα σημερινά ερείπια στην τοποθεσία αυτή.

Το σημαντικό των ανασκαφών του Έβανς είναι πως απέδειξε ότι το Μινωικό ανάκτορο της Κνωσού, όπου στο απόγειο της δόξας του βασίλευε ο Μίνωας, είναι ένα αποδεδειγμένο ιστορικό στοιχείο που υπήρχε και λειτουργούσε το 1690 πΧ. Περίπου αυτή την περίοδο θα πρέπει να φιλοξενήθηκε ο Δαίδαλος από τον κοσμοκράτορα Μίνωα στην Κνωσό.

Θησέας και ο «μίτος της Αριάδνης»

Ο Αιγέας, πατέρας του Θησέα, ήταν ο δέκατος βασιλιάς της μυθολογικής Αθήνας και υπολογίζεται ότι έζησε πριν από τον 14ο αιώνα πΧ., περίπου την περίοδο 1700 πΧ έως 1500 πΧ. Επομένως, αυτή τη χρονική περίοδο έζησε και ο Θησέας. Επίσης, την ίδια χρονική περίοδο, σε ανάμνηση της αυτοκτονίας του Αιγέα που έπεσε στη θάλασσα από το Σούνιο, όταν επέστρεφε ο Θησέας από την Κνωσό, δόθηκε το όνομα “Αιγαίο” στο πέλαγος, σφραγίζοντας με αίμα την ελληνικότητά του.

Ο Θησέας, πάντα σύμφωνα με τον μύθο, χρησιμοποίησε τον «μίτο» που του έδωσε η κόρη του Μίνωα, η Αριάδνη, για να βγει από τον λαβύρινθο της Κνωσού, αφού σκότωσε τον Μινώταυρο. Τον «μίτο» κατασκεύασε και έδωσε στην Αριάδνη ο Δαίδαλος που είχε σχεδιάσει και τον λαβύρινθο για λογαριασμό του βασιλιά Μίνωα. Άρα, ο Θησέας και ο Δαίδαλος συνυπήρξαν αυτή τη χρονική περίοδο, από το 1700 πΧ έως το 1500 πΧ.

Δαίδαλος και Ίκαρος: η πρώτη πτήση

Από τα προαναφερθέντα συμπεραίνεται ότι ο Δαίδαλος με τον υιό του τον Ίκαρο, αφενός συνυπήρξαν με τον Θησέα τη χρονική περίοδο 1700 πΧ έως 1500 πχ και αφετέρου έζησαν στην Κνωσό το 1690 πχ μαζί με τον βασιλιά Μίνωα. Αυτά τα δύο χρονικά παράθυρα που προαναφέρθηκαν είναι γεγονός ότι πράγματι συμπίπτουν. Από τον συνδυασμό των μυθολογικών και ιστορικών στοιχείων, αποδεικνύεται ότι ο Δαίδαλος και ο Ίκαρος έζησαν τον 16ο αιώνα πΧ., οπότε τότε πραγματοποιήθηκε και η πρώτη πτήση του ανθρώπου.

Αν αποδεχθούμε αβίαστα τον μύθο, ότι δηλαδή ο Δαίδαλος κόλλησε στα χέρια του φτερά και πέταξε, τότε επιτρέπουμε στον μύθο να διολισθήσει σε παραμύθι. Εξετάζοντας, όμως, τη δυνατότητα ενός νοήμονα μηχανικού που αποδεδειγμένα είχε την ικανότητα να αποκρυπτογραφεί τη φύση, τότε αποδεικνύεται ότι μπορούσε, έχοντας τη γνώση από την παρατήρηση της φύσης και τα διαθέσιμα υλικά, να κατασκευάσει την πρώτη ιπτάμενη μηχανική κατασκευή. Σήμερα, με τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα, υπάρχουν ενδείξεις ότι η πρώτη πτήση του Δαίδαλου και του Ίκαρου δεν είναι μύθος, αλλά προϊστορία.

Επισημαίνεται ότι στις 23 Απριλίου του 1988, πραγματοποιήθηκε η πρώτη πτήση από μία ιπτάμενη μηχανή βάρους περίπου 35 κιλών, που κατάφερε μόνο με την μυϊκή δύναμη ενός ανδρός και την εφαρμοσμένη αεροδυναμική, να πετάξει από την Κρήτη μέχρι την Σαντορίνη. Το επίτευγμα αυτό, ήταν αποτέλεσμα έρευνας, μελέτης και πειραματισμών ομάδας 40 επιστημόνων από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης, του γνωστού πανεπιστημίου ΜΙΤ.

Για την ιπτάμενη αυτή μηχανή, που είχε ονομαστεί “Dedalus 88” χρησιμοποιήθηκαν υλικά που υπήρχαν στην φύση και εν δυνάμει θα μπορούσε να έχει χρησιμοποιήσει ο Δαίδαλος στην δική του κατασκευή. Με τον τρόπο αυτό αποδείχθηκε στην πράξη ότι πράγματι ήταν δυνατόν να έχει πραγματοποιηθεί η πτήση του Δαίδαλου και του Ίκαρου και επομένως να είναι ένα προϊστορικό και όχι μυθολογικό γεγονός. Θα πρέπει μάλιστα να ξεκίνησε η πτήση από τα βουνά της βόρειας πλευράς του Λασιθίου, σύμφωνα με την ανεμοπορική πρακτική.

---

(*) Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του συγγραφέα με τίτλο: «Ο Δαίδαλος μου είπε: ο άνθρωπος θα πετάξει σαν πουλί».