Ηλιοφάνεια για τη Δημόσια Υγεία και Σωκρατική Μάθηση

Αν και τα Ηνωμένα Έθνη και η UNESCO έχουν προωθήσει την έννοια της Παγκόσμιας Ιθαγένειας, που αντικατοπτρίζει τη φιλοσοφία του Σωκράτη, μέχρι στιγμής, καμία χώρα, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, δεν έχει υποστηρίξει αυτή την έννοια. Και τούτο, μολονότι οι πλατφόρμες οικοδόμησης ειρήνης είναι κρίσιμες και ό,τι καλύτερο έχουμε από την UNESCO: δημιουργήθηκαν με όραμα να οικοδομήσουν ειρήνη στις σκέψεις ανδρών και γυναικών μέσω της εκπαίδευσης, της επιστήμης, του πολιτισμού και της επικοινωνίας, παλεύουν δε να λειτουργήσουν. Μπορεί η Ελλάδα να απαντήσει εν μέσω επίμονων πολιτικών αναταραχών; Απαντά η Ελλάδα ποτέ; Δυστυχώς, δεν απαντά ποτέ.

Ας μοιραστώ μαζί σας το περιεχόμενο μιας επιστολής μου, προς τη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας, της Οργάνωσης των Ηνωμένων Εθνών για την Εκπαίδευση, την Επιστήμη και τον Πολιτισμό (UNESCO), η οποία δεν έχει απαντηθεί ακόμη. Η επιστολή απεστάλη μέσω του Γραφείου του Παγκόσμιου Φιλοσοφικού Φόρουμ. Πρόσφατα έβαλα μια έγκαιρη προσθήκη, που προέρχεται από τα γραπτά της Μαρίας Σεφέρου για την κυνική φιλοσοφία (Αρχές και Κυνικά Παράδοξα). Πρόκειται για μια Σωκρατική Σχολή, που έβλεπε την κοινωνία σαν ένα τεράστιο τρελοκομείο. Το έργο της παρουσιάστηκε πρόσφατα από τον Δημήτρη Ναλμπάντη, στο πλαίσιο των διαδικτυακών συναντήσεων, που διοργανώνει για κάθε Σάββατο, η Πρόεδρος του Συλλόγου Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας ’Συν Ἀθηνᾷ’, Κατερίνα Χατζοπούλου.

Κάλεσμα στην UNESCO

Στην επιστολή μου προς τον μόνιμο αντιπρόσωπο της Ελλάδας στην UNESCO, τον κύριο Γεώργιο Κουμουτσάκο, έναν εξαιρετικά μορφωμένο και με εντυπωσιακή ικανότητα επικοινωνίας άνθρωπο, έγραψα περίπου τα εξής: «Επιτρέψτε μου να εκφράσω τα συγχαρητήρια του Παγκόσμιου Φιλοσοφικού Φόρουμ (2009) για την αναγνώριση της διαχρονικής συμβολής της ελληνικής γλώσσας, στον παγκόσμιο πολιτισμό και την επιστήμη, όπως και για την καθιέρωση της 9ης Φεβρουαρίου ως «Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας». Η αναγνώριση της ελληνικής γλώσσας από την UNESCO αποτελεί πολιτιστικό ορόσημο. Το επόμενο δε βαρυσήμαντο επίτευγμα θα μπορούσε να είναι μια επιστροφή των Ηνωμένων Εθνών και συνακόλουθα, της UNESCO, στην ατζέντα της φιλοσοφίας, όπως προτάθηκε από τον Ban Ki-moon και την Irena Bokova.

Παράλληλα, θα ήθελα να επιστήσω την δική σας προσοχή, όπως και του προσωπικού σας, στο έργο του Παγκόσμιου Φιλοσοφικού Φόρουμ. Το Φόρουμ, ξεπερνώντας σημαντικές δυσκολίες, τελικά, εγκαινιάστηκε στην Αθήνα, σε συνεργασία με τον Ακαδημαϊκό Ευάγγελο Mουλόπουλο (Επίτιμο Πρόεδρο).

Το 2018, απονεμήθηκε στο Φόρουμ “το Χρυσό Φύλλο Δάφνης” (the Golden Laurel Leaf) από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές, δια του Υπουργείου Τουρισμού. επί υπουργίας Ελένης Κουντουρά. Το 2018, απονεμήθηκε στο Φόρουμ “το Χρυσό Φύλλο Δάφνης” (the Golden Laurel Leaf) από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές, δια του Υπουργείου Τουρισμού, επί υπουργίας Ελένης Κουντουρά. Τι σημασία έχει όμως αυτό, αν αναλογιστεί κανείς τα πολλά μετάλλια που ήταν κρεμασμένα στο στήθος του πορτρέτου του Ιωάννη Καρδαμάτη, ο οποίος τελικά πέθανε πικραμένος, μετά τα πολλά υποσχόμενα από το Κράτος, που δεν έγιναν ποτέ;

Το Παγκόσμιο Φιλοσοφικό Φόρουμ, που αποτελεί διεθνή οργάνωση, εστιάζει στην «αφύπνιση του φωτεινού πρωϊνού του ελληνισμού» – το τελευταίο διατυπώθηκε από τον αρχαιολόγο Ronald M. Burrows, ο οποίος, στη νεκρολογία του αναφέρεται ως “ένας υπέρμαχος της Ελλάδας. Συνάμα, είναι το λίκνο του δυτικού πολιτισμού, καθώς διαχέει φιλοσοφικές ιδέες που εκπαιδεύουν, εδραιώνουν και ενώνουν την ανθρωπότητα, αλλά παρέχουν και έναν βέλτιστο τρόπο για την προώθηση της παγκόσμιας ειρήνης. Αυτό μπορεί ίσως να είναι ένα όνειρο, ιδιαίτερα ρομαντικό, ωστόσο, οι πρόθυμοι να το ακολουθήσουν, είναι πολλοί.

Η οργάνωση αυτή βλέπει την Αθήνα ως “αιώνια και ανοιχτή πόλη”, άλλα με μειωμένη φήμη σήμερα, από άποψη φιλοσοφίας. Και εμείς, στο Φόρουμ, λέμε ότι η σύγχρονη Ελλάδα,πρέπει για επιστρέψει στη φιλοσοφία της Αρχαίας Ελλάδας και προτείνουμε, ο καθένας από εμάς, με δικό του φανάρι, να ψάξει πρώτα για τον Άνθρωπο μέσα του και να αποκτήσει το «Γνώθι σεαυτόν».

Στόχοι του Φόρουμ είναι η επιστροφή της Φιλοσοφίας στις ρίζες της, στα πάτρια εδάφη, την ιδιαίτερη δηλαδή πατρίδα της, η ενθάρρυνση της αξιοποίησης του πνευματικού πλούτου της Αρχαίας Ελλάδας και η συνέχιση της πραγματοποίησης των διαλεκτικών συμποσίων του Παγκόσμιου Φιλοσοφικού Φόρουμ, στην Αθήνα. Στο πλαίσιο των 15 διαδοχικών διαλεκτικών του συμποσίων, που έχουν ήδη γίνει, (2009-2024), μπορεί να εντοπιστεί ένα επαναλαμβανόμενο μήνυμα: Από τις εμφύλιες συγκρούσεις και την “παγκόσμια αυτοκτονία”, στην παγκόσμια ιθαγένεια και την ειρηνική συνύπαρξη. Πέρσι, το Φόρουμ πραγματοποίησε εκκλήσεις από τους Δελφούς για βιώσιμη κατάπαυση του πυρός, εκεί όπου μαίνεται ο πόλεμος, ενώ επίσης, στο πλαίσιο του Φόρουμ επινοήθηκε ένας δημιουργικός διάλογος μεταξύ του Nicolas Tesla και του Σωκράτη, υπέρ της ευημερίας.

Φέτος, το 16ο Διαλεκτικό Συμπόσιο θα πραγματοποιηθεί στο Δημοτικό Κέντρο Αθηνών και θα ακολουθήσει επίσκεψη στους Δελφούς (“Philgrimage”). Στους Δελφούς, το “κέντρο του κόσμου”, θα θυμηθούμε τον Σωκράτη και θα τον ανακηρύξουμε Πατέρα της δια βίου μάθησης, καθώς, σύμφωνα με την Πυθία, ήταν “ο λαμπρότερος γιος του κόσμου”. Περιμένοντας δε να πιει το κώνειο, άκουσε έναν στρατιώτη να τραγουδάει έξω από το κελί του και αποφάσισε να μάθει το τραγούδι, δηλαδή, το τελευταίο άσμα του. Επίσης, η διαλεκτική μας συζήτηση στους Δελφούς, θα προσεγγίσει τα υπαρξιακά ζητήματα με τη σοφία που ενυπάρχει στη φιλοσοφία, προβάλλοντας την έννοια της παγκόσμιας ιθαγένειας και το ελληνικό πνεύμα της “χρυσής τομής”.

Ο Σωκράτης και η θεά Υγεία

Τελικά, δια της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Ελλάδας και άλλων Αντιπροσωπειών, πρότεινα προς την UNESCO να ανακηρύξει τον Σωκράτη «Πατέρα της δια βίου μάθησης» και να εγκαινιαστεί επίσης, μια παγκόσμια ημέρα δημόσιας υγείας προς τιμήν της θεάς Υγείας, της κόρης του Ασκληπιού. Άλλωστε, σύμφωνα με τον Ηρόφιλο, όταν η υγεία απουσιάζει, η σοφία δεν μπορεί να αποκαλυφθεί, η τέχνη δεν μπορεί να εκδηλωθεί, η δύναμη δεν μπορεί να πολεμήσει, ο πλούτος γίνεται άχρηστος και η νοημοσύνη υποβαθμίζεται. Με άλλα λόγια, όπως εκφράζεται στην περγαμηνή του πρώτου μεταπτυχιακού διπλώματος(1931) της Υγειονομικής Σχολής Αθηνών (1929) «Xωρίς Yγεία, Άβιος Bίος».

Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι επισημαίνεται πως ποτέ άλλοτε στην ιστορία της ανθρωπότητας, η παροιμιώδης ρήση του Κυνικού Φιλοσόφου Διογένη, “Άνθρωπον Ζητώ”, δεν ήταν τόσο επίκαιρη όσο σήμερα, στην εποχή της αστραπιαίας μετάδοσης των κακών ειδήσεων, μέσω των ηλεκτρονικών ΜΜΕ. Πράγματι, “Άνθρωπον ζητούμε” απεγνωσμένα, στην εθνική και διεθνή πολιτική σκηνή, που να βάλει κάποια τάξη στο χάος που επικρατεί, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα.

Με ελεύθερο πνεύμα, προσθέτω το Πιστεύω μου, που είναι εντελώς διαφορετικό από το άλλο, το “δικτατορικό Πιστεύω του Παπαδόπουλου”: Καμία κοινωνία δεν θα επιλύσει τα σημερινά, απειλητικά προβλήματα, που αναδύονται από την πυρηνική ενέργεια, την κλιματική αλλαγή και την τεχνητή νοημοσύνη, χωρίς να εξασφαλίσει την υγεία των ανθρώπων μέσα σε ένα φιλοσοφικό πλαίσιο.

Και πάλι, αν θα θέλατε να ακούσετε και άλλες φωνές, θα ήθελα και εγώ να εκφράσω τη γνώμη μου προς τη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας στην UNESCO, ότι σήμερα, δεν υπάρχει μεγαλύτερη προσφορά προς την ανθρωπότητα από το να υποστηρίξουμε μια “Ημέρα στον Ήλιο” για τη δημόσια υγεία, προσθέτοντας παράλληλα και την υποστήριξη του Παγκόσμιου Φιλοσοφικού Φόρουμ, με τον ρόλο που αναλαμβάνει, να “αναστήσει” την ελληνιστική φιλοσοφία. Η Ελλάδα θα ωφεληθεί τα μέγιστα από αυτές τις δράσεις, αλλά και όλος ο κόσμος.

Επίσης, με τέτοιες δράσεις, ενδέχεται να προβληθεί και να αναγνωριστεί διεθνώς και η ελληνική Αντιπροσωπεία. Μετά βεβαιότητας δε, θα προτείνω η Μόνιμη Αντιπροσωπεία να λάβει το περιζήτητο βραβείο Andrija Štampar (Αντρίια Στάμπαρ) για τη δημόσια υγεία, που ξεκίνησε να επιδίδεται, κατόπιν δικής πρότασης, ως Προέδρου της Ενώσεως Σχολών Δημόσιας Υγείας της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας (ASPHER, 1992). Ο Στάμπαρ ήταν πολύ ειλικρινής, είπε τι έπρεπε να γίνει και ότι “η επένδυση στη δημόσια υγεία φέρνει πλούσιες ανταμοιβές”. Στη συνέχεια όμως, απολύθηκε από τον Βασιλιά και εξορίστηκε στην Κίνα, αλλά το 1948, έγινε πρόεδρος της πρώτης Γενικής Συνέλευσης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).

Υπάρχει διάθεση;

Όταν, όμως, η κομματική δυναμική παρακάμπτει τις υγειονομικές εκπαιδευτικές αρχές, που βασίζονται στην πρόληψη ασθενειών του πληθυσμού και στη διεπιστημονικότητα, οδηγώντας σε κλείσιμο έναν ιστορικό φορέα δημόσιας υγείας, που αποτελούσε μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, και όταν η κυβέρνηση δεν αναλαμβάνει καμία πρωτοβουλία που θα την οδηγούσε σε αποδέσμευση από την ελαττωματική προσέγγισή της απέναντι στην κλασική φιλοσοφία, τότε η διπλωματία αναγκάζεται «να κωπηλατεί ενάντια στα ισχυρά και πολλαπλά ρεύματα» των γεωπολιτικών αλλαγών και ανακατατάξεων. Η αποφυγή της «πρόσκρουσης σε βράχους και παγόβουνα» γίνεται πιο δύσκολη.

Υστερόγραφο: Στο Κολωνάκι, στις 24/8/2025, ημέρα Κυριακή και κοντά στο μεσημέρι, έξω από το αυτοκίνητό τους και σε μικρή απόσταση από εμένα, βρίσκονταν δύο νέες γυναίκες, ντυμένες με καλοκαιρινά ρούχα. Η μία έβγαλε από το αυτοκίνητο μια λευκή, βρεγμένη πετσέτα και την παρέδωσε στην άλλη, για να καθαρίσει ή να δροσίσει τα πόδια της. Η δεύτερη, αφού πέτυχε τον στόχο της, ισορροπώντας σαν μπαλαρίνα, πέταξε την πετσέτα κάτω από το αυτοκίνητο. Στη συνέχεια και οι δύο περπάτησαν με αργό βήμα, ώστε να βρουν ένα τραπέζι, που να δροσίζεται από ανεμιστήρες, στη σκιά του κήπου κάποιου από τα πιο κοσμοπολίτικα εστιατόρια στην Αθήνα.