Μας “δανείζουν” κομμάτι από τον Παρθενώνα οι Ιταλοί

Ένα κομμάτι από τον Παρθενώνα που δανείζεται στην Ελλάδα για οκτώ χρόνια –και μάλιστα με αντάλλαγμα να δανείσουμε κι εμείς στους Σικελούς δύο πολύτιμα ελληνικά ευρήματα– προκάλεσε πανηγυρισμούς στο υπουργείο Πολιτισμού. Ο δανεισμός αυτός ίσως χρησιμεύσει πάντως ως δεδικασμένο για την επιχειρηματολογία μας προς τους Βρετανούς, όσον αφορά τα γλυπτά του Παρθενώνα, παρότι οι Βρετανοί αν αρχίσουν να επιστρέφουν, δεν θα τους μείνει τίποτα!

Ακόμα και οι Ιταλοί που έχουν τεράστιο αρχαιολογικό πλούτο, δεν αναφέρονται σε μόνιμη επιστροφή του θραύσματος, η οποία δεν εξαρτάται από το μουσείο του Παλέρμο που μας δανείζει το έκθεμα, αλλά από το ιταλικό υπουργείο Πολιτισμού. Πρόκειται για κομμάτι που μας δανείζεται για τέσσερα χρόνια, με δυνατότητα ανανέωσης άλλης μιας τετραετίας και πιθανόν με προοπτική να μας το “χαρίσουν”.

Όμως κι εμείς τους δανείζουμε να εκθέτουν στο μουσείο του Παλέρμο δύο πολύ σημαντικά αντικείμενα από τις συλλογές του Μουσείου της Ακρόπολης για τέσσερα χρόνια έκαστο: ένα ακέφαλο άγαλμα της Αθηνάς, που χρονολογείται περί τα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ. και έναν αμφορέα του πρώτου μισού του 8ου αιώνα π.Χ.

Το κομμάτι που παίρνουμε (έστω και δανεικό) είναι απόσπασμα λίθου από την ανατολική ζωφόρο του Παρθενώνα, το “θραύσμα Fagan”. Μας το δίνει το Μουσείο Antonino Salinas του Παλέρμο και αποτελεί μέρος του λίθου VI της ανατολικής ζωφόρου του Παρθενώνα. Σε αυτό το σημείο απεικονίζονται οι θεοί του Ολύμπου καθιστοί, να παρακολουθούν την πομπή και την παράδοση του πέπλου στην Αθηνάς. Το απόσπασμα του λίθου που επιστρέφει από την Σικελία έλειπε από τα κάτω άκρα της θεάς Αρτέμιδας που είναι καθισμένη σε θρόνο.

Πως φτάσαμε στην συμφωνία

Η συμφωνία, που προήλθε από τον διάλογο μεταξύ της Σικελικής κυβέρνησης Musumeci και του υπουργείου Πολιτισμού προβλέπει την πολυετή μεταφορά και ανταλλαγή αρχαιολογικών ευρημάτων μεταξύ δύο μουσείων, του προαναφερομένου και του Μουσείου της Ακροπόλεως. Το κομμάτι φυλασσόταν έως τώρα ως μέρος της αρχαιολογικής συλλογής του Άγγλου προξένου Robert Fagan και αγοράστηκε από το Βασιλικό Πανεπιστήμιο του Παλέρμο το 1820.

Η συμφωνία έρχεται τρεις μήνες μετά την Απόφαση της 29ης Σεπτεμβρίου 2021, με την οποία η Διακυβερνητική Επιτροπή της UNESCO για την Προώθηση της Επιστροφής της Πολιτιστικής Κληρονομιάς στις Χώρες προέλευσής τους (ICPRCP) κάλεσε «το Ηνωμένο Βασίλειο να επανεξετάσει τη θέση του και να προχωρήσει σε διάλογο καλή τη πίστη με την Ελλάδα η οποία από το 1984 έχει ζητήσει την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα, τα οποία βρίσκονται ακόμη στην Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο».

Η διευθύντρια εδώ και δύο χρόνια του μουσείου του Παλέρμο Caterina Greco είπε σχετικά ότι ήθελε το μάρμαρο να εκτεθεί στην φυσική του θέση. Όπως είπε, μέχρι το 1893 δεν γνώριζαν στο μουσείο ότι ήταν κομμάτι του Παρθενώνα, αλλά ούτε καν ότι ήταν εύρημα από την Αττική. Τότε το αναγνώρισε ο αρχαιολόγος Walter Amelung και διαπιστώθηκε ότι ήταν λάθος να το συγχέουν με τα μάρμαρα που βρήκε ο Fagan κατά τις ανασκαφές του στο Tindari το 1808.

Παρεμπιπτόντως, και από εκεί να ήταν, πάλι περί ελληνικού έργου θα επρόκειτο, γιατί το Tindari είναι η αρχαία Τυνδαρίς (προς τιμήν του Τυνδάρεως), μία από τις τελευταίες ελληνικές αποικίες στην Σικελία. Ιδρύθηκε το 396 π.Χ και οι έποικοι ήταν εξόριστοι από τη Ναύπακτο, τη Ζάκυνθο και την Πελοπόννησο και μεταφέρθηκαν στην Μεσσήνη όταν έληξε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος.