Μαύρο-Άσπρο: Η Κύπρος του χαράκτη Τάσσου

Πριν από πενήντα χρόνια, το 1971, ο χαράκτης Α. Τάσσος (Αναστάσιος Αλεβίζος, 1914-1985), εξέθεσε έργα του στην γκαλερί Χίλτον της Λευκωσίας. Φίλος του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Μακάριου (1913-1977) και του υφυπουργού του Πάτροκλου Σταύρου (1933-2014), από το 1961 είχε αρχίσει να σχεδιάζει τα γραμματόσημα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η παρουσία του Τάσσου στην Κύπρο το 1971 αποτέλεσε κορυφαίο συμβάν για τη μεγαλόνησο, όπως σημείωνε ο Σταύρου. Οι ασπρόμαυρες ξυλογραφίες του, χαραγμένες σε μεγάλα ξύλα, με θέματα από τον Εμφύλιο Πόλεμο και από το αισθησιακό Άσμα Ασμάτων του Σολομώντα, με πρόλογο και μετάφραση του Γιώργου Σεφέρη (1900-1971), ήρθαν να συμβολίσουν τον κυπριακό αγώνα. Ο Τάσσος μετονόμασε εύστοχα και τους τίτλους των ξυλογραφιών του από την ενότητα του Εμφυλίου Πολέμου σε Επιτάφιο!

Τη μετάφραση του Άσματος Ασμάτων ο Σεφέρης τη δούλευε επί δύο χρόνια και το είχε ολοκληρώσει όταν το καλοκαίρι του 1963 τον επισκέφθηκε ο Τάσσος. Ο χαράκτης δούλεψε επτά ξυλογραφίες, εμπνευσμένες από το ποιητικό κείμενο του Σεφέρη, που είχε εξομολογηθεί στον μάστορα τυπογράφο Αιμίλιο Καλιακάτσο (γ. 1947) των εκδόσεων Στιγμή ότι, αν η μοίρα του δεν το είχε αποφασίσει αλλιώς, θα του άρεσε να ασκούσε την τέχνη του τυπογράφου.

Η βιβλιοφιλική έκδοση τυπώθηκε το 1965 σε 465 αριθμημένα αντίτυπα, τα 60 εκτός εμπορίου, στο εργοστάσιο γραφικών τεχνών Ασπιώτη-ΕΛΚΑ, στο οποίο ο Τάσσος από το 1952 ήταν καλλιτεχνικός σύμβουλος. Το 1998 η Εταιρεία Εικαστικών Τεχνών Α. Τάσσος, που από το 1986 ιδρύθηκε και υφίσταται στην Αθήνα, επανεξέδωσε το Άσμα Ασμάτων.

Γραμματόσημα, αφίσες και προσφυγόσημο

Οι γυναίκες και οι άνδρες των ξυλογραφιών που εκτέθηκαν στην Κύπρο το 1971, με τα γεμάτα οργή και θλίψη ορθάνοιχτα μάτια τους, ίδιες βυζαντινότροπες μορφές, στέκονταν βουβές σαν σιωπηλοί μάρτυρες του δράματος της μεγαλονήσου, χωρίς να παύουν όμως ούτε στιγμή να δείχνουν ισχυρές, δεσπόζουσες στον εκθεσιακό χώρο.

Ο Τάσσος σχεδίασε ξυλογραφίες, αφίσα με τον πρόεδρο Μακάριο και γραμματόσημα για το ταχυδρομείο της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο άρχισε να λειτουργεί τον Αύγουστο του 1960. Οι σειρές των γραμματοσήμων εκδόθηκαν το 1962, το 1964, το 1969, το 1971, το 1974 και το 1976.

Το 1984, στην επέτειο των δέκα χρόνων της τουρκικής κατοχής της Κύπρου και έναν χρόνο πριν φύγει από τη ζωή, ο Τάσσος φιλοτέχνησε το προσφυγόσημο, που συνόδευε έκτοτε τους φακέλους αλληλογραφίας των Κυπρίων: μικρό κορίτσι, φοβισμένο, κάθεται με σταυρωμένα τα χέρια του, ενώ πίσω του απλώνονται συρματοπλέγματα. Το συγκεκριμένο έργο παραμένει η πιο αναγνωρίσιμη εικόνα της οδυνηρής κυπριακής τραγωδίας.