Μια φορά και ένα καιρό…

της Μαρίας Παπαγιάννη  – 

Κάθε εποχή έχει τις αλλαγές της, αλλά νομίζω ότι η δική μας μας επιφύλαξε συνταρακτικές μεταβολές -ηθικές, πνευματικές, τεχνολογικές. Η φαντασία δε ζει κάπου αλλού. Όπως καθετί ζωντανό, ζει τώρα μαζί με τις πραγματικές αλλαγές και πορεύεται μαζί τους. Αλλάζει, διαμορφώνεται, εξελίσσεται.

Τόσο στις πραγματικές όσο και στις φανταστικές χώρες δε ζούμε όπως ζούσαν οι γονείς μας. Ήταν φυσική, λοιπόν, μια μεγάλη εξέλιξη και στον τομέα της παιδικής λογοτεχνίας. Ας πάρουμε το πιο ουσιαστικό, που είναι η διεύρυνση της θεματολογίας των βιβλίων που απευθύνονται στα παιδιά.

Η αρχή νομίζω ότι έγινε μεταδικτατορικά, όταν σημαντικοί Έλληνες συγγραφείς (Άλκη Ζέη, Ζωρζ Σαρή) άρχισαν να μιλάνε για θέματα που ως τότε μονοπωλούσε η λογοτεχνία ενηλίκων – κοινωνικά προβλήματα, σύγχρονα πολιτικά γεγονότα (Εμφύλιος, Χούντα).

Γλώσσα πιο αληθινή

Οι κοινωνικές εξελίξεις καθώς και ο πυρετός ανάπτυξης των ηλεκτρονικών μέσων δεν μπορούσε παρά να έχει αντίκτυπο και στη λογοτεχνία για παιδιά. Οι συγγραφείς άρχισαν να επιλέγουν μια γλώσσα πιο αληθινή για να μιλήσουν σε παιδιά πιο υποψιασμένα. Συγχρόνως πολλοί πειραματίστηκαν σε γλωσσικά παιχνίδια, μεταφέροντας το φαινόμενο Ροντάρι και στα ελληνικά δεδομένα. Εξέλιξη, λοιπόν, στη θεματολογία και στη φόρμα.

Παράλληλα, έχουν γίνει μεγάλα βήματα και στην εικονογράφηση, που άλλοτε συμβαδίζει με το κείμενο κι άλλοτε ανατρέπει ή διευρύνει το περιεχόμενο ενός βιβλίου. Πολλοί καλοί εικονογράφοι ανεβάσανε τον πήχη των εικονογραφημένων βιβλίων, κάνοντάς τα ανταγωνιστικά με τους ξένους τίτλους βιβλίων.

Απ’ την άλλη, το γεγονός ότι το παιδικό βιβλίο έχει μεγάλη κυκλοφορία έθελξε πολλούς εκδότες να ασχοληθούν με αυτό το είδος. Στην πληθωρικότητα παραγωγής είναι φυσικό να έχουμε πολλά καλά, αλλά και πολλά μέτρια βιβλία. Έχω εμπιστοσύνη, όμως, στο κριτήριο των παιδιών. Μόνο διαβάζοντας οι μικροί βιβλιοφάγοι θ’ αποκτήσουν αλάθητο και αυστηρότερο κριτήριο.

Η ανάγκη για παραμύθι

Πολλά τα θύματα αλλά και τα θαύματα του καπιταλισμού. Οι μύλοι του αλέσανε και το φανταστικό. Σε πολλές περιπτώσεις, μεγαλόπνοοι ήρωες παλιών σοφών παραμυθάδων γίνανε πλαστικές κουκλίτσες χωρίς περιεχόμενο και σε πολλά χρώματα στα σούπερ μάρκετ παιχνιδιών.

Όμως, απ’ την άλλη πλευρά, ο κόσμος ποθεί πάντα το αμετάβλητο που κρύβεται στα βασίλεια του «μια φορά κι έναν καιρό», εκεί που πάντα ο Κοντορεβιθούλης θα νικάει τον δράκο. Δεν είναι τυχαίο ότι σ’ όλο τον κόσμο πληθαίνουν οι επαγγελματίες παραμυθάδες.

Το παραμύθι είναι ένα μικρό βότσαλο που εμποδίζει την πόρτα να κλείσει. Κι όσο υπάρχουν μαμάδες που παίρνουν τα παιδιά τους αγκαλιά για να τα καληνυχτίσουν μ’ ένα βιβλίο και παιδιά που ανυπομονούν να αποδράσουν στον κόσμο της φαντασίας για να κατανοήσουν τη δύσκολη καθημερινότητα, τότε μπορούμε να κοιμόμαστε ήσυχοι.