Μία ξεχωριστή Σταύρωση – Από τη Γαλλία στην Ελλάδα
02/05/2024
Είναι αρκετά μελετημένη η αντιγραφή από μεταβυζαντινούς ζωγράφους έργων Ευρωπαίων καλλιτεχνών του 17ου κυρίως αιώνα μέσω φλαμανδικών χαρακτικών που έφταναν στην Ελλάδα. Τα πρότυπα αυτά, αντίτυπα χαλκογραφικά, κυκλοφορούνται με εκδόσεις τους ευρέως σε όλο τον ευρωπαϊκό χώρο.
Μνημονεύουμε εδώ την παράσταση της Σταύρωσης (Χάρτφορντ, Wadsworth Atheneum), φιλοτεχνημένη το 1646 από τον Γάλλο ζωγράφο Nicolas Poussin (1594-1685) και βασισμένη σε τοιχογραφία του Ραφαήλ (1483-1520) στο Βατικανό, που την αντέγραψαν πιστά ο Κωνσταντίνος Φραγκόπουλος (π. 1900-π. 1945) το 1925 και άγνωστος ζωγράφος.
Στον ναό του Αγίου Νικολάου του Μώλου, στη Ζάκυνθο, βρίσκονται δύο πίνακες μεγάλων διαστάσεων του πρόσφυγα, όπως υπογράφει, ζωγράφου Κωνσταντίνου Φραγκόπουλου. Τα έργα έγιναν “ΕΠΙ ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΣΚΙΑΔΑΡΕΣΗ ΚΑΙ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΚΥΒΕΤΟΥ”. Ο Φραγκόπουλος καταγόταν από το Βαφειοχώρι, προάστιο της Κωνσταντινούπολης, από το οποίο καταγόταν και ο πατριάρχης Ιωακείμ Γ΄ (Χρήστος Δημητριάδης/Δεβετζής, 1834-1912).
Παραγωγικός ζωγράφος
Ο Κωνσταντίνος Φραγκόπουλος διατηρούσε, μαζί με τον αδελφό του Δημήτριο, εργαστήριο ζωγραφικής στο Φανάρι. Όπως μας πληροφορεί ο μητροπολίτης πρώην Χαλκηδόνος Αθανάσιος Παπάς (γ. 1936) στο βιβλίο του “Πολίτες ζωγράφοι και αγιογράφοι του 19ου και 20ού αιώνα” (Εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 1989), έχει αφήσει έργα του σε αρκετούς ναούς της Κωνσταντινούπολης:
Στο Αγίασμα Αγίου Θεράποντος Σιρκετζή, στην Αγία Κυριακή και στην Παναγία Ελπίδα Κοντοσκαλίου, στην Παναγία Γοργοεπήκοο Έξ Μαρμάρων, στον Άγιο Ιωάννη των Χίων Γαλατά, στον Άγιο Νικόλαο Γαλατά, στο Επισκοπείο των Εισοδίων Θεοτόκου Πέραν, στον Ευαγγελισμό Θεοτόκου Βαφειοχωρίου, στην Αγία Ευφημία Χαλκηδόνος, στον Άγιο Γεώργιο Γέλδεγιρμεν, στον Άγιο Ιωάννη Χρυσόστομο Καλαμησίων, στον Προφήτη Ηλία Χρυσουπόλεως, στον Άγιο Παντελεήμονα Κουσγουντζουκίου και στο Αγίασμά του, στον Άγιο Γεώργιο Τσεγκέλκιοϊ και στο Αγιάσμά του, στην Αγία Παρασκευή Βουγιούκδερε, στο Γενέθλιο Προδρόμου Γενήμαχαλλε, καθώς και σε συγγενείς του τόσο στην Κωνσταντινούπολη όσο και αλλού.
Άλλο έργο ανυπόγραφο στην πυραμίδα του τέμπλου του ναού του Παντοκράτορος στη Λευκάδα αντιγράφει επίσης τη Σταύρωση του Poussin. Σύμφωνα με τον επαρκέστατο μελετητή της μεταβυζαντινής ζωγραφικής Γιάννη Ρηγόπουλο, υπάρχει πιθανότητα να έχει γίνει από τον Ζακυνθινό ζωγράφο Διονύσιο Καλυβωκά (Καλλιβωκά, 1806-1877), στον οποίον ο Ρηγόπουλος αποδίδει και άλλες εικόνες του ίδιου τέμπλου, αντίγραφα όλα έργων του Ραφαήλ.
Εκτός από τη Σταύρωση, ο Φραγκόπουλος στον ναό του Αγίου Νικολάου στον Μώλο τον ίδιο χρόνο, το 1925, έχει αντιγράψει και άλλο έργο του Poussin με θρησκευτικό θέμα, την Προσκύνηση των Μάγων, την οποίαν ο Γάλλος ζωγράφος έχει φιλοτεχνήσει το 1633 (Δρέσδη, Staatliche Gemäldegalerie). Και τα δύο έργα του Φραγκόπουλου εντάσσονται στο κλίμα της δυτικότροπης ζωγραφικής που σημειώνεται στην Ελλάδα και που ο Φώτης Κόντογλου (1895-1965) την κατακεραύνωνε, θεωρώντας την απλώς συγκινητική και όχι κατανυκτική.
