O άγνωστος θησαυρός που κρύβεται στην Αρχιεπισκοπή Κύπρου

Όπως κι η Ευρώπη είναι Κύπρος, έστω κι αν δεν διαθέτει τρένα, για όλα τα παραπάνω και για ένα ακόμη: Η πράσινη γραμμή στη Λευκωσία αποτελεί το ακρότατο νοτιοανατολικό σύνορο της Ευρώπης και ως πολιτικής και ως γεωγραφικής και ως πολιτιστικής οντότητας. Ένα μέτρο πιο εκεί αρχίζουν η βαρβαρότητα, η ωμή βία κι ο μεσαιωνικός σκοταδισμός. Έτσι είναι δυστυχώς…

Συμπληρώθηκαν πριν λίγους μήνες 50 χρόνια στυγνής κατοχής και εξανδραποδισμού της Βόρειας Κύπρου χωρίς η Δύση στην οποία αυτοδίκαια ανήκουμε, να έχει πράξει τα αυτονόητα ώστε να αποκατασταθεί η ενότητα ενός κυρίαρχου κράτους-μέλους της ΕΕ. Όμως αυτό είναι μιας άλλης, ηθικής τάξης ζήτημα που σχετίζεται, φευ, με το χαμηλό επίπεδο και τον καιροσκοπισμό των τρεχουσών ηγεσιών ολοκλήρου του πλανήτη. Και την έλλειψη ιστορικής συνείδησης. Στην δυσοίωνη εποχή των κλόουν και της προσχηματικής δημοκρατίας των μεγιστάνων του πλούτου…

Η Κύπρος πληρώνει οικεία και αλλότρια λάθη ή παραλείψεις και καμιά ελπιδοφόρα αντίδραση-ανάδραση δεν διαγράφεται στον ορίζοντα. Προσωπικά πιστεύω ότι οφείλουν διαρκώς, με πείσμα αλλά και μέθοδο, Ελλάδα και Κύπρος να εντείνουν, παράλληλα με τα διπλωματικά διαβήματα και τις εκκλήσεις στην διεθνή κοινότητα για να αποκατασταθεί η δικαιοσύνη στη μαρτυρική Μεγαλόνησο, και την ταυτόχρονη, πολιτιστική επίθεση σε όλα, τα δυνατά μέτωπα. Εκεί δηλαδή που η υπεροχή μας θεωρείται (;) αδιαμφισβήτητη.

Αν οι άλλοι έχουν στρατούς κατοχής και εξελιγμένα, οπλικά συστήματα, εμείς διαθέτουμε μια πολιτιστική ιστορία ενώπιον της οποίας αποκαλύπτεται με θαυμασμό αλλά και ζήλια ολόκληρος ο πλανήτης. Κι αυτό το όπλο δεν πρέπει να το υποτιμούμε. Τα μεγάλα έθνη όταν υφίσταται αποχρών λόγος, προβαίνουν σε τέτοιες “επιθέσεις” τέχνης και πολιτισμού, παράλληλα με την επίδειξη των τεχνολογικών τους επιτευγμάτων. Βλέπετε, η δύναμη αλλά και η επίδειξη της δύναμης αυτής έχουν πολλά πρόσωπα.

Δεν θα κουραστώ ποτέ να επαναλαμβάνω ότι ο πολιτισμός δεν είναι απλώς κοσμική επίδειξη ή ανούσιος ελιτισμός των αργόσχολων αλλά πρωτίστως πολιτικό, δηλαδή εθνικό όπλο. Και είναι η αμάθεια και η έλλειψη ιστορικής συνείδησης ή μνήμης των ηγεσιών που υποβαθμίζουν ή και αγνοούν ένα τέτοιο όπλο.

Τί είδα στην Αρχιεπισκοπή Κύπρου

Είχα την μεγάλη τιμή πριν ένα χρόνο να με δεχτεί στο γραφείο Του ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Γεώργιος και στη συνέχεια να με ξεναγήσουν οι συνεργάτες του τόσο στα μόνιμα εκθέματα, όσο και στα υπόγεια του Αρχιεπισκοπικού Μεγάρου. Εκεί, εντυπωσιάστηκα πραγματικά από τους θησαυρούς που εντόπισα στις διάφορες συλλογές, είναι αλήθεια λίγο φύρδην μίγδην, με πίνακες από την Αναγέννηση ή το μπαρόκ, τον ρομαντισμό ή τον νεοκλασικισμό παράλληλα με τις παλαιολόγειες ή μεταβυζαντινές εικόνες και τους πίνακες πολύ γνωστών Ελλαδιτών ή Κυπρίων καλλιτεχνών, αλλά και Φιλελλήνων, από τον 19ο και τον 20ο αι.

Εντυπωσιάστηκα εκτός των άλλων από ένα σπανιότατο έργο του κλασικιστή Νικολάου Ξυδιά, ένα του οριενταλιστή Θεόδωρου Ράλλη, δύο πίνακες του κορυφαίου της, λεγόμενης, αφηρημένης ζωγραφικής Γιάννη Σπυρόπουλου που είχαν εκτεθεί στην Μπιενάλε Βενετίας του 1960 και μια σπάνια αυτοπροσωπογραφία του πρωτοπόρου Σπύρου Παπαλουκά! Ίσως, του πιο σημαντικού Έλληνα ζωγράφου στον εικοστό αιώνα…

Θησαυροί που παραμένουν, φοβάμαι, αναξιοποίητοι και άγνωστοι κι ας φέρουν τις πολύτιμες υπογραφές, σπουδές του Géricault, του Delacroix, πίνακες του Ιω. Κισσονέγρη d’ après Bougerough κ.α. και που αποδεικνύουν την σχέση της Κύπρου με την Ευρώπη, αλλά και της Ευρώπης με την Κύπρο, όπως υπογράμμισα στην αρχή του άρθρου.

Φαντάζομαι πως μια επιλογή από αυτά τα αριστουργήματα που περιέχει τόσο σημαντικούς πίνακες της δυτικοευρωπαϊκής τέχνης παράλληλα με τους κορυφαίους Ελλαδίτες και Κύπριους, από τον Αλέκο Κοντόπουλο ως τον Τηλέμαχο Κάνθο, παράλληλα με εικόνες της ιταλοκρητικής κρητικής και ενετοκυπριακής σχολής θα είναι ένα εντυπωσιακό επιχείρημα τόσο για την ευρωπαϊκότητα της Κύπρου, όσο και για την “κυπριακότητα” της Ευρώπης.

Μια έκθεση που θα μπορούσε να παρουσιαστεί στη Λευκωσία και έπειτα να μεταφερθεί στην Αθήνα και γιατί όχι στις Βρυξέλλες ή το Βερολίνο. Εμπλουτιζόμενη ενδεχομένως και με κάποια αρχικά ειδώλια σε συνδυασμό με σύγχρονα γλυπτά (π.χ του Άγγελου Μαρκίδη ή του Νίκου Κουρούσιη σε συνδυασμό με τον Αριστείδη Πατσόγλου ή τον Θόδωρο Παπαγιάννη) ώστε να φανεί όλη η διαχρονία της κυπριακής ταυτοπροσωπίας. Και για να αποδοθεί η δίκαιη οφειλή, στην γλυπτική, την ελληνική τέχνη που ενέπνευσε από τον Michelangelo ως τον Rodin και τον Henri Moore.

Για το κοινό μέλλον Ελλάδος-Κύπρου… 

Σήμερα στην Λευκωσία το πολύτιμο ίδρυμα Λεβέντη – πληρέστερο ως προς τις καλλιτεχνικές συλλογές, κατά την άποψη μου, από το αντίστοιχο ίδρυμα Γουλανδρή στην Αθήνα – συνδυάζει αυτό που περιέγραψα όσο πιο αδρά μπορούσα, δηλαδή την αιωνόβια, πολιτική και πολιτιστική σχέση Κύπρου και Ευρώπης. Από την εποχή των λουζινιάν ακόμη, ή της Κατερίνας Κορνάρο. Επίσης, ποιος γνωρίζει, διερωτώμαι, ότι η μητέρα του Ιωάννη Καποδίστρια, του υπουργού Εξωτερικών του Τσάρου και δημιουργού του ελβετικού Συντάγματος, αυτής δηλαδή της συγκλονιστικής, σε σχέση με την διαμόρφωση της νεότερης Ευρώπης, προσωπικότητας, ήταν Κύπρια;

Στην ελληνική ιστορία, δυστυχώς, το ’21 και τους εορτασμούς του ακολουθεί σχεδόν νομοτελειακά το ’22 και οι οδυρμοί του. Όπως κι η αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 1974, ακολουθήθηκε από τον πρώτο και τον δεύτερο Αττίλα στην Κύπρο. Έτσι η, λεγόμενη, Γιορτή της Δημοκρατίας, κάθε 24 Ιουλίου, συμπίπτει με την πιο μαύρη επέτειο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το τραύμα και η πιο τραγική εκδοχή της ειρωνείας της ιστορίας.

Με αυτή την βιωμένη πείρα λοιπόν οφείλουμε σήμερα, ημέρα του “Όχι”, αναστοχαζόμενοι κέρδη και ζημίες να σταθμίζουμε ψύχραιμα, αλλά όχι παθητικά, το πως θα οργανώσουμε την υπεράσπιση του Ελληνισμού και των εθνικών μας δικαίων. Για το κοινό μέλλον Ελλάδας και Κύπρου εντός της ευρύτερης, ευρωπαϊκής οικογένειας. Με τον κοινό μας πολιτισμό και την τέχνη ως μείζονα, πολιτικά επιχειρήματα Συνειδητοποιώντας, εν προκειμένω, πόσο πολύ τιμωρεί η ιστορία όσους την αγνοούν.

ΥΓ. Θα ευχόμουν και θα περίμενα μεγαλύτερη συνεργασία ανάμεσα στην Ελλάδα και την Κύπρο. Γνωρίζοντας πόσο δεκτική είναι σχετικά η νέα υφυπουργός Πολιτισμού της Μεγαλονήσου. Όμως ούτε καν ο ΘΟΚ ( Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου) δεν μετακαλείται πια στο φεστιβάλ Επιδαύρου όπως παραδοσιακά συνέβαινε. Γιατί;